Państwowa zasadnicza ustawa sanitarnaz dnia 8 lutego 1919 r.

Art. 1.

Zarząd państwowej Służby Zdrowia, nadzór zwierzchni nad wszystkiemi sprawami zdrowotnemi, sprawy higjeny społecznej i najwyższe kierownictwo spraw lekarskich należą do Ministerstwa Zdrowia Publicznego.

Art. 2.

Piecza nad zdrowiem ludności należy do zarządów komunalnych w obrąbie podległego im terytorjum.
W szczególności do obowiązków zarządów komunalnych należy:

1)

piecza nad czystością powietrza, gleby i wody, nad zaopatrzeniem ludności w wodą zdatną do picia i potrzeb gospodarczych, nad należytem usuwaniem wód zużytych i nieczystości i odprowadzaniem wód ściekowych;

2)

piecza nad przestrzeganiem odpowiednich przepisów obowiązujących przy budowie i przebudowie domów, przeznaczonych na mieszkania i wszelkie lokale użyteczności publicznej;

3)

piecza nad należytem pomieszczeniem ludności w mieszkaniach i nadzór nad stanem zdrowotnym. mieszkań;

4)

piecza i nadzór nad osobistą czystością ludności, jej mieszkań i otoczenia;

5)

piecza nad zapewnieniem chorym należytej opieki lekarskiej i pomocy fachowej dla położnic, opieka nad psychicznie chorymi i dziećmi opuszczonemi;

6)

współdziałanie z władzami rządowemi przy zwalczaniu chorób zakaźnych i zapobieganiu im;

7)

szczepienie ospy ochronnej;

8)

współdziałanie z władzami rządowemi w zwalczaniu nierządu i chorób wenerycznych;

9)

zakładanie i utrzymywanie kostnic i cmentarzy oraz czuwanie nad niemi, urządzanie i utrzymywanie grzebowisk;

10)

oględziny zwłok;

11)

współdziałanie z władzami Zdrowia Publicznego w sprawach nadzoru nad produktami spożywczemi, sposobem ich przechowywania i przyrządzania oraz ich sprzedaży;

12)

zakładanie i utrzymywanie rzeźni;

13)

nadzór nad przestrzeganiem wszelkich ustaw, przepisów i rozporządzeń sanitarnych, wydawanych przez, państwowe władze Zdrowia Publicznego;

14)

składanie perjodycznych sprawozdań sanitarnych państwowym władzom Zdrowia Publicznego według ustanowionych wzorów.

Art. 3.

W myśl przepisów, w Art. 2 zawartych, zarządy komunalne winny wykonywać i utrzymywać we własnej administracji niezbędne dla gminy urządzenia sanitarno-techniczne, zakładać i utrzymywać szpitale, przychodnie i przytułki i t. p., utrzymywać lekarzy sanitarnych, akuszerki gminne, pielęgniarki, dezynfektorów i inny niezbędny personel służbowy, stosując się do przepisów i norm, wydawanych przez Ministra Zdrowia Publicznego; na mocy decyzii władzy nadzorczej mają prawo, z zachowaniem ustaw obowiązujących, nabywania w drodze przymusowej, za odpowiedniem odszkodowaniem, potrzebnych do wykonania przepisów dekretu niniejszego nieruchomości, źródeł wody wraz z potrzebną ilością otaczającego je terenu oraz prawo przeprowadzania wód i ścieków przez cudze granty, jak również mają prawo zakazu zamieszkiwania w budowlach, wzniesionych przed ogłoszeniem dekretu niniejszego, uznanych za szkodliwe dla zdrowia mieszkańców lub sąsiadów, aż do czasu dokonania odpowiednich, ściśle określonych przeróbek.

Art. 4.

W razie niewypełnienia przez zarząd komunalny, pomimo upomnień i poleceń lekarza powiatowego, obowiązków, wynikających z dekretu niniejszego, Ministerstwu Zdrowia Publicznego na wniosek lekarza powiatowego, potwierdzony przez okręgowego inspektora lekarskiego, służy prawo wydelegowania do gminy lekarza sanitarnego w celu kontrolowania działalności zarządu komunalnego w zakresie ochrony zdrowia publicznego, względnie przeprowadzania na koszta gminy potrzebnych w tej dziedzinie zarządzeń, dopóki nie nastąpi poprawa stosunków zdrowotnych.
Władze administracyjne i policyjne obowiązane są nieść pomoc delegowanemu lekarzowi sanitarnemu we wszystkich jego zarządzeniach i czynnościach urzędowych.

Art. 5.

Wydatki, wynikające z przepisów dekretu niniejszego, obciążają gminy, względnie powiatowe związki komunalne. Wydatki, wynikające z punktów 6, 7 i 8 Art. 2, w połowie obciążają gminy i w połowie Skarb Państwa. W razie uchylenia się gminy od asygnowania niezbędnych sum na wydatki powyższe, odpowiednie sumy mogą być wprowadzane z urzędu do budżetu gminy przez władza nadzorcze na wniosak Ministra Zdrowia Publicznego.

Art. 6.

Pomoc za Skarbu Państwa na wykonanie zarządzeń sanitarnych i technicznych, wynikających z przepisów dekretu niniejszego, może być udzielana w razach wyjątkowych tym gminom, które wykażą, że ich stan finansowy nie pozwala na całkowita przeprowadzanie tych zarządzeń.
Pomoc ze Skarbu Państwa może być udzielana gminom w postać pożyczek krótko- i długoterminowych albo zapomóg jednorazowych.

Art. 7.

Ministerstwu Zdrowia Publicznago służy prawo ogłaszania rozporządzeń i instrukcji szczegółowych, wynikających z niniejszego dekretu.

Art. 8.

Dekret niniejszy wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
Dan w Warszawie, dnia 8 lutego 1919 r.