Art. 1.
Kontrola Państwowa jest władzą, w czynnościach swoich opartą na zasadach kolegjalności
(art. 20 - 22), z ministerstwami równorzędną, od Rządu niezależną, podległą bezpośrednio
Prezydentowi Rzeczypospolitej.
Art. 2.
Kontrola Państwowa powołana jest do rewizji dochodów i wydatków Państwa oraz jego
stanu majątkowego.
Art. 3.
W miarę uznania Rządu, Kontrola Państwowa może być również powołana do rewizji finansowej
gospodarki ciał samorządnych oraz instytucji, zakładów, fundacji, stowarzyszeń i spółek,
działających przy udziale finansowym Skarbu Państwa lub pod jego gwarancją.
Art. 4.
Spełniając swe zadania, Kontrola Państwowa bada, czy czynności gospodarcze i finansowe
władz i urzędów państwowych oraz instytucji, wymienionych w art. 3, były legalne,
wykonane z należytą oszczędnością i celowo, pod względem gospodarczym.
Kontrola, dokonywana przez Kontrolę Państwową, nie usuwa odpowiedzialności ministrów
i kontrolowanych władz i urzędów.
Art. 5.
Kontrola Państwowa wykonywa: 1) kontrolę faktyczną, 2) kontrolę następną.
Art. 6.
Kontrola Państwowa wykonywa kontrolę faktyczną, według swego uznania we wszystkich
dziedzinach administracji i gospodarki Państwa.
Kontrola ta obejmuje: badanie umów i wszelkich zobowiązań, rewizję kas, rachunkowości,
rewizję składów, magazynów, inwentarzy i wogóle majątku państwowego oraz sprawdzanie
na miejscu wszelkich robót i dostaw, z punktu widzenia celowości i pod względem gospodarczym.
Art. 7.
Kontrola następna polega na sprawdzaniu rachunków pod względem: formalnym, cyfrowym
i co do istoty dokonanych czynności. Kontrola ta ma być dokonywana w czasie jaknajrychlejszym
po dokonaniu wydatków i pobraniu dochodów. W tym celu Kontrola Państwowa oraz władze
i urzędy są obowiązane ściśle przestrzegać przepisów i instrukcji, wydanych w tym
względzie.
Uwagi o wykonaniu budżetu za okres ubiegły z wnioskiem o udzielenie lub odmówienie
Rządowi absolutorjum (art. 9 Ustawy Konstytucyjnej) najwyższa Izba Kontroli przedstawia
jednocześnie Prezydentowi Rzeczypospolitej, Sejmowi i Senatowi najpóźniej w sześć
miesięcy od dnia otrzymania od Ministerstwa Skarbu ogólnego zamknięcia rachunków z
całej gospodarki państwowej, udzielając odpisu powyższych uwag (i wniosku) Prezesowi
Rady Ministrów i Ministrowi Skarbu.
Art. 8.
Najpóźniej w sześć miesięcy po upływie okresu budżetowego Najwyższa Izba Kontroli
przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej, Sejmowi i Senatowi sprawozdanie z czynności
Kontroli, dokonanych w tymże okresie budżetowym. Prezes Najwyższej Izby Kontroli przesyła
odpisy tego sprawozdania Prezesowi Rady Ministrów i Ministrowi Skarbu do wiadomości.
Niezależnie od uwag o wykonaniu budżetu za okres ubiegły (art. 7) i sprawozdania o
swych czynnościach rewizyjnych (art. 8) Najwyższa Izba Kontroli ma prawej w wypadkach
szczególniejszej wagi lub niecierpiących zwłoki, przedstawiać Prezydentowi Rzeczypospolitej
oraz Sejmowi i Senatowi sprawozdanie i wnioski z poszczególnych wyników Kontroli,
przy równoczesnem udzieleniu odpisów do wiadomości Prezesa Rady Ministrów i Ministra
Skarbu.
Art. 9.
Delegatom Kontroli Państwowej przysługuje prawo badania na miejscu ksiąg, rachunków,
aktów i wszelkich dokumentów.
Władze i urzędy państwowe oraz instytucje, wymienione w art. 3, obowiązane są dawać
delegatom Kontroli Państwowej wszelkie potrzebne wyjaśnienia tak ustnie jak i na piśmie.
Art. 10.
Przepisy o sposobie wykonywania kontroli zawarte będą w instrukcjach, wydanych przez
Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, w porozumieniu z odpowiednimi ministrami, władzami
centralnemi oraz instytucjami, wymienionemi w art. 3, zgodnie z zasadami, uchwalonemi
przez Kolegjum Najwyższej Izby Kontroli (art. 22).
Art. 11.
Władze i urzędy państwowe oraz instytucje, wymienione w art. 3, obowiązane są ściśle
stosować się do przepisów i zarządzeń, wydanych przez Kontrolę Państwową w zakresie
jej kompetencji.
W razie niezastosowania się Kontrola Państwowa zażąda od właściwej władzy przełożonej
wykonania swych zarządzeń oraz pociągnięcia winnych do odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Art. 12.
Władze i urzędy państwowe mogą wydawać przepisy kasowe i rachunkowe nie inaczej, jak
w porozumieniu z Kontrolą Państwową i Ministerstwem Skarbu. Ministerstwa i władze
centralne oraz instytucje, podległe Kontroli w myśl art. 3, wydając, zmieniając lub
uchylając rozporządzenia administracyjne w granicach ustalonych z Kontrolą Państwową
instrukcji i przepisów, obowiązane są jednocześnie zawiadomić o tem Kontrolę Państwową.
Art. 13.
W razie stwierdzenia nieprawidłowej rachunkowości lub kasowości braku w gotówce lub
w materjałach, roztrwonienia majątku, złej lub rujnującej gospodarki i wogóle działań,
nacechowanych brakiem troski o dobro publiczne, a połączonych ze stratą lub mogących
wywołać stratę dla Skarbu Państwa-Kontrola Państwowa zawiadamia o tem właściwą władzę
w celu usunięcia nadużyć, wad i braków, oraz ma prawo zażądać zawieszenia w czynnościach
odnośnych funkcjonarjuszów i pociągnięcia winnych do odpowiedzialności osobistej i
materjalnej
W wypadku wykrycia i ustalenia przy kontroli straty dla Skarbu Państwa Kontrola Państwowa
obowiązana jest do żądania ich pokrycia i zabezpieczenia oraz do czuwania nad wykonaniem
tego żądania.
Art. 14.
W skład Kontroli Państwowej wchodzą: 1) Prezes Najwyższej Izby Kontroli oraz dwaj
wiceprezesi, 2) Najwyższa Izba Kontroli i 3) Izby Okręgowe Kontroli.
Art. 15.
Prezesa Najwyższej Izby Kontroli mianuje Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady
Ministrów.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli składa przysięgą na ręce Prezydenta Rzeczypospolitej.
Art. 16.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest odpowiedzialny za prawidłowy bieg spraw w Kontroli
Państwowej. Do niego należy wydawanie wszelkich zarządzeń administracyjnych i organizacyjnych
w zakresie kompetencji Kontroli Państwowej.
Art. 17.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest równorzędny ministrom. Prezes Najwyższej Izby
Kontroli ma prawo zabierać głos na posiedzeniach Sejmu i Senatu w sprawach Kontroli
Państwowej bądź osobiście, bądź przez swoich zastępców lub delegatów, oraz na żądanie
Sejmu lub Senatu obowiązany jest udzielać informacji i wyjaśnień.
Art. 18.
Zastępcami Prezesa Najwyższej Izby Kontroli są dwaj wiceprezesi, mianowani przez Prezydenta
Rzeczypospolitej na wniosek Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.
Wiceprezesi są równorzędni podsekretarzom stanu i współdziałają z Prezesem w zarządzaniu
Kontrolą Państwową.
Art. 19.
Najwyższa Izba Kontroli wykonywa rewizję centralnych organów Rządu oraz instytucji,
wymienionych w art. 3, poddanych jej kontroli. Ponadto, jako w naczelnym organie Kontroli
Państwowej, ześrodkowuje się w niej rozpatrywanie wyników rewizji administracji państwowej.
Na czele Najwyższej Izby Kontroli stoi Prezes Najwyższej Izby. W skład Najwyższej
Izby wchodzą: 1) Kolegjum Najwyższej Izby Kontroli, 2) Departamenty i 3) Wydział Personalny.
Art. 20.
Kolegjum Najwyższej Izby Kontroli jest najwyższą w obrębie Kontroli Państwa kolegjalną
instytucją.
Kolegjum stanowią: Prezes Najwyższej Izby Kontroli, jako przewodniczący, dbaj wiceprezesi,
dyrektorowie departamentów i ich zastępcy.
Członkami Kolegjum mogą być osoby, które ukończyły z dyplomem wyższe studja naukowe.
Wymaganie to, w ciągu pierwszych lat pięciu od czasu wydania niniejszej ustawy, nie
jest obowiązujące.
Art. 21.
Kolegjum Najwyższej Izby Kontroli jest powołane do stanowienia:
1)
w sprawach, wynikłych wskutek odwołania się od orzeczeń Kolegjów, Departamentów i
Izb Okręgowych;
2)
w przedmiocie ogólnych zamknięć rachunkowych ubiegłego okresu budżetowego;
3)
w przedmiocie ustalenia układu i treści sprawozdania Kontroli Państwowej za ubiegły
okres budżetowy oraz uwag o wykonaniu budżetu (art. 7 i 8);
4)
w przedmiocie ogólnych zasad kontroli i ogólnych przepisów rachunkowych i kasowych;
5)
we wszelkich sprawach, poddanych pod obrady Kolegjum przez Prezesa Najwyższej Izby
Kontroli.
Art. 22.
Do ważności uchwał Kolegjum niezbędna jest obecność Prezesa Najwyższej Izby Kontroli
lub w jego zastępstwie jednego z wiceprezesów oraz conajmniej dwóch dyrektorów Departamentów
i dwóch zastępców dyrektorów Departamentów.
Uchwały zapadają większością głosów, w razie równości rozstrzyga głos przewodniczącego.
Kolegjum ma prawo zapraszać w charakterze rzeczoznawców osoby prywatne i wzywać urzędników
i funkcjonarjuszy instytucji państwowych lub instytucji, podległych Kontroli (ort.
3) dla udzielenia wyjaśnień i informacji.
Rzeczoznawcy i reprezentanci władz i urzędów nie mogą brać udziału w naradach, ani
też być obecnymi przy wydawaniu uchwał.
Art. 23.
Najwyższa Izba Kontroli dzieli się na cztery Departamenty i Wydział Personalny.
W skład Departamentów Najwyższej Izby Kontroli wchodzą: dyrektor Departamentu, naczelnicy
wydziałów, radcowie, referenci i sekretarze, pomocnicy referentów, rachmistrze, kanceliści.
Dyrektor Departamentu odpowiedzialny jest przed Prezesem Najwyższej Izby Kontroli
za prawidłowy bieg spraw w Departamencie.
W zarządzaniu Departamentem dyrektorowi pomaga oraz jest jego zastępcą jeden z naczelników
wydziałów, wyznaczony przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.
Dyrektora Departamentu mianuje Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Prezesa Najwyższej
Izby Kontroli, naczelników wydziałów i wszystkich innych urzędników mianuje Prezes
Najwyższej Izby Kontroli po zasiągnięciu opinji dyrektora Departamentu.
Departamenty dzielą się na wydziały. Prezes najwyższej Izby Kontroli ustala liczbę
wydziałów w Departamentach i zakres ich czynności.
Wydział Personalny Najwyższej Izby Kontroli składa się: z naczelnika wydziału, radców,
referentów i archiwistów, rachmistrzów i Kancelistów.
Art. 24.
Orzeczenia w sprawach rewizji faktycznej i następnej oraz w przedmiocie poszczególnych
zamknięć rachunków zapadają w Kolegjum Departamentu, złożonem z dyrektora Departamentu
lub jego zastępcy, jako przewodniczącego, i naczelników wydziałów. Ponadto pod obrady
Kolegjum mogą być poddane wszelkie inne sprawy według uznania dyrektora Departamentu.
Do ważności uchwał Kolegjum niezbędna jest obecność, oprócz przewodniczącego, conajmniej
dwóch naczelników wydziałów.
Uchwały zapadają większością głosów.
Jeżeli orzeczenie nie zapadnie jednomyślnie, dyrektor może przedstawić sprawę pod
decyzję Kolegjum Najwyższej Izby.
Art. 25.
Władzom, urzędom i instytucjom, poddanym Kontroli w myśl art. 3, oraz osobom interesowanym
przysługuje w ciągu dni 14 od dnia doręczenia orzeczenia Kolegjum departamentu prawo
odwołania się do Kolegjum Najwyższej Izby.
Dyrektor Departamentu wniesione odwołanie przedstawia Kolegjum Najwyższej Izby ze
swym wnioskiem.
Art. 26.
Orzeczenia Kolegjum Departamentu ulegają natychmiastowemu wykonaniu i przez Kolegjum
Departamentu w żadnym wypadku zmienione być nie mogą. Na żądanie, postawione w odwołaniu,
może Kolegjum Najwyższej Izby Kontroli wstrzymać wykonanie orzeczenia Departamentu.
W razie ujawnienia nowych faktów i okoliczności, wymagających zmiany zapadłych już
orzeczeń, Kolegjum Departamentu przedstawia sprawę Kolegjum Najwyższej Izby.
Art. 27.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów otwiera Izby
Okręgowe Kontroli i ustala terytorjalnie zakres ich działania, może on jednak, w porozumieniu
z Prezesem Rady Ministrów, poruczać sprawowanie kontroli innym organom Kontroli Państwowej
poza terytorjalnie właściwą Izbą.
W skład Izb Okręgowych wchodzą: prezes, wiceprezes, naczelnicy wydziałów, radcowie,
sekretarze i referenci, pomocnicy referentów, rachmistrze i archiwista, oraz kanceliści.
Prezesa Izby Okręgowej mianuje Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Prezesa Najwyższej
Izby Kontroli. Urzędników Izb Okręgowych do VIII stopnia służbowego włącznie mianuje
Prezes Najwyższej Izby Kontroli na wniosek prezesa Izby Okręgowej, a urzędników niższych
stopni służbowych i wszystkich innych funkcjonarjuszy Izby Okręgowej mianuje prezes
Izby Okręgowej.
Izba Okręgowa kontroluje urzędy miejscowe, podległe ministerstwom i władzom centralnym,
oraz instytucje, wskazane w art. 3 ustawy niniejszej. Izba Okręgowa Kontroli jest
równorzędną Departamentowi Najwyższej Izby Kontroli i działa na zasadach, wskazanych
w art. 24, 25 i 26.
Art. 28.
W razie potrzeby Prezes Najwyższej Izby Kontroli w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów
otwiera specjalne urzędy Kontroli Państwowej.
Urzędy te mieć będą organizację Izb Okręgowych Kontroli i działać na tych samych zasadach
z uwzględnieniem specjalnych przepisów, jakie Prezes Najwyższej Izby Kontroli wyda
w porozumieniu z właściwymi ministrami.
Art. 29.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli przesyła corocznie Ministrowi Skarbu preliminarz budżetowy
Kontroli Państwowej celem uzgodnienia go i włączenia do budżetu państwowego.
W razie gdyby między Prezesem Najwyższej Izby Kontroli a Ministrem Skarbu nie doszło
do porozumienia w przedmiocie powyższego preliminarza budżetowego Kontroli Państwowej,
Prezes Najwyższej Izby ma prawo, niezależnie od terminu wniesienia do Sejmu przez
Ministra Skarbu ogólnego preliminarza budżetowego, zgłosić do Sejmu wniosek z uzasadnieniem
żądanego dla Kontroli kredytu.
Prezesowi Najwyższej Izby Kontroli przysługuje prawo przenoszenia kredytu w obrębie
całego budżetu Kontroli Państwowej i w granicach sum kredytów, tym budżetem określonych,
oraz określenia ilości urzędników, poczynając od stopnia służbowego V we wszystkich
organach Kontroli Państwowej.
Kontola wykonania budżetu Kontroli Państwowej przysługuje Sejmowi.
Art. 30.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli może być pociągnięty do odpowiedzialności przez Sejm
lub Senat za swe czynności urzędowe, przez które rozmyślnie lub wskutek zaniedbania
pogwałcił ustawy i podlega przepisom, ustanowionym w tym względzie dla Ministrów.
Artykuł 9 Ustawy Konstytucyjnej o nieusuwalności członków Kolegjum Najwyższej Izby
nie stosuje się do członków Kolegjów Departamentów Najwyższej Izby Kontroli, do prezesów
i wiceprezesów Izb Okręgowych i członków Kolegjów tychże Izb; korzystają oni jednak
z ustawowych przywilejów sędziów i podlegają przepisom dyscyplinarnym, ustanowionym
dla sędziów.
Instancją dyscyplinarną dla członków wszystkich Kolegjów z wyjątkiem Prezesa Najwyższej
Izby Kontroli jest komplet Sądu Najwyższego, złożony z trzech sędziów tegoż Sądu (z
których jeden przewodniczy), zwiększony o dwóch członków Kolegjum Najwyższej Izby
Konroli, wybieranych przez to Kolegjum na przeciąg jednego roku.
Funkcję prokuratora dyscyplinarnego pełni jeden z dyrektorów departamentu lub zastępców
dyrektora Departamentu Najwyższej Izby Kontroli, wyznaczony przez jej Prezesa.
Urzędnicy Kontroli Państwowej mogą być pociągnięci do. odpowiedzialności karnej z
powodu swych urzędowych zajęć jedynie za zgodą Prezesa Najwyższej Izby Kontroli.
Do czasu uzyskania zgody nie mogą być przeciwko tym urzędnikom wydawane jakiekolwiek
zarządzenia.
Art. 31.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli, wiceprezesi, członkowie Kolegjum Najwyższej Izby
Kontroli nie mogą być członkami Sejmu lub Senatu.
Osoby te oraz wszyscy urzędnicy etatowi Kontroli Państwowej nie mogą równocześnie
zajmować innych urzędów, ani też uczestniczyć w zarządzie, radzie nadzorczej lub zawiadowczej
przedsiębiorstw, obliczonych na zysk.
Zajęcia naukowe, literackie i inne jeżeli nie połączone z uszczerbkiem dla służby
w Kontroli Państwowej, mogą być dopuszczane za zezwoleniem odpowiedniej władzy: Prezesa
Najwyższej Izby Kontroli, dyrektora departamentu, lub Prezesów Izb Okręgowych
Osoby, spokrewnione lub spowinowacone ze sobą do trzeciego stopnia włącznie, nie mogą
być członkami tego samego Kolegjum.
Art. 32.
Do urzędników Kontroli Państwowej stosują się przepisy ustawy o państwowej służbie
cywilnej, o ile niniejsza ustawa inaczej nie stanowi.
Art. 33.
Regulamin wewnętrznego ustroju Najwyższej Izby Kontroli i Izb Okręgowych wyda Prezes
Najwyższej Izby Kontroli.
Art. 34.
Na przeciąg lat trzech od chwili objęcia urzędowania zawiesza się wykonanie ust. 2
art. 30, o ile dotyczy ono przywilejów sędziowskich członków Kolegjów Departamentów
Najwyższej Izby, prezesów, wiceprezesów oraz członków Kolegjów Izb Okręgowych.
Art. 35.
Wykonanie niniejszej ustawy poleca się Prezesowi Rady Ministrów i Prezesowi Najwyższej
Izby Kontroli.
Art. 36.
Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia. Równocześnie traci moc obowiązującą
dekret Naczelnika Państwa z dnia 7 lutego 1919 r. (Dz. Pr. № 14 poz. 183).