Art. 1.
Prawo do budowy i eksploatacji kolei żelaznych użytku publicznego z inicjatywy prywatnej
i na koszt prywatny zależy: a) od przeprowadzenia studjów przedstępnych za zezwoleniem
władz, wskazanych w art. 2, b) od uzyskania koncesji na budowę i eksploatację kolei.
Art. 2.
Zezwoleń na przeprowadzenie studjów przedwstępnych udziela Minister Kolei Żelaznych
w porozumieniu z Ministrem Spraw Wojskowych.
Art. 3.
Koncesje na koleje żelazne, wskazane w art. 1, nadaje Prezydent Rzeczypospolitej na
podstawie uchwały Rady Ministrów, powziętej na wniosek Ministra Kolei Żelaznych, przedstawiony
w porozumieniu z Ministrami Skarbu, oraz Przemysłu i Handlu.
Minister Kolei Żelaznych ustala szczegółowe warunki techniczne każdej koncesji i wydaje
dokumenty koncesyjne, zawierające również warunki finansowania, zarządu majątkiem
i likwidacji przedsiębiorstw.
Art. 4.
Prawo do pomocy ekonomicznej ze Skarbu Rzeczypospolitej przyznać można koncesjonarjuszowi
jedynie w drodze ustawodawczej.
Art. 5.
Otrzymanie zezwolenia na przeprowadzenie studjów przedwstępnych daje przedsiębiorcy
prawo do przeprowadzenia tych studjów kosztem własnym, z warunkiem ścisłego stosowania
się do istniejących ustaw i rozporządzeń.
Przedsiębiorcy w szczególności służy prawo wstępu na grunt obcy oraz dokonywania potrzebnych
pomiarów i niwelacji za wynagrodzeniem przezeń szkód stąd powstałych.
Zezwolenie na studja przedwstępne nie nadaje prowadzącemu studja prawa pierwszeństwa
w uzyskaniu właściwej koncesji, ani też żadnych, uprawnień szczególnych, a także nie
przesądza o wydaniu samej koncesji.
Art. 6.
Zezwoleń na prowadzenie, studjów przedwstępnych linji kolejowej w jednym i tym samym
kierunku udzielać można różnym osobom. Zezwolenie takie jest uprawnieniem ściśle osobistem,
nie może być odstąpione osobie trzeciej i ważne jest tylko na oznaczony w niem przeciąg
czasu, który przedłużyć można tylko w wypadkach, zasługujących na szczególne uwzględnienie.
Art. 7.
Koncesji na budowę i eksploatację kolei żelaznych udziela się jedynie osobom godnym
zaufania, zarówno fizycznym, jak prawnym, po wykazaniu dostatecznych gwarancji sfinansowania
i wykonania zamierzonego przedsięwzięcia kolejowego.
Szczegółowe warunki ubiegania się o nadanie koncesji ustala Minister Kolei Żelaznych
w porozumieniu z interesowanymi ministrami.
Art. 8.
Koncesja daje przedsiębiorcy prawo do wybudowania kolei na podstawie dołączonego do
dokumentu koncesji planu generalnego i do eksploatacji kolei na warunkach, wskazanych
w tym dokumencie.
Art. 9.
Koncesji na budowę i eksploatację kolei żelaznych udziela się na określony przeciąg
czasu, najwyżej na dziewięćdziesięcioletni.
Czas trwania koncesji rozpoczyna się od dnia ogłoszenia dekretu o nadaniu koncesji
w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Siedziba koncesjonariusza ma być z reguły w kraju.
Art. 10.
Po upływie terminu koncesji kolej wraz z gruntami, budowlami, taborem, inwentarzem,
zasobami i przynależnościami według bliższego określenia w dokumencie koncesyjnym
przechodzi natychmiast i bez odszkodowania na własność Rzeczypospolitej.
Art. 11.
Po upływie terminu koncesji koncesjonarjusz obowiązany jest przekazać kolej i przedmioty,
wskazane w art. 10, na własność Rzeczypospolitej Polskiej w stanie zupełnie używalnym.
Ministerstwo Kolei Żelaznych w ciągu ostatnich pięciu lat trwania koncesji ma szczególny
obowiązek czuwać, by wszelkie nakłady pieniężne, niezbędne do utrzymania należytego
stanu kolei i urządzeń, do niej należących, były dokonywane w czasie właściwym, a
w razie potrzeby stosować odpowiednie środki przymusowe (art. 18).
Art. 12.
Przed upływem terminu koncesji Rząd ma prawo do wykupienia koncesjonowanej kolei w
terminie i na warunkach, wymienionych w dokumencie koncesyjnym. Przy określaniu tych
warunków należy baczyć, aby za podstawę ceny wykupu przedterminowego przyjąć czysty
dochód za ostatnich lat ośm, poprzedzających wykup. Po wyłączaniu dwuch lat najmniej
dochodowych z całej sumy powyższego dochodu za pozostałe sześć lat określa się średni
roczny czysty dochód, który jednakże nie może stanowić mniej aniżeli 4% od kapitału
akcyjnego i obligacyjnego, rachując akcje i obligacje według przeciętnego kursu giełdowego
za rok budżetowy, poprzedzający rok wykupu. Obliczony w ten sposób czysty dochód kapitalizuje
się w stosunku 5%, o ile do upływu terminu koncesji pozostaje więcej niż 20 lat, w
przeciwnym razie mnoży się przez liczbę lat, jakiej brakuje do upływu tego terminu.
Art. 13.
Z koncesją na budowę kolei łączą się w zasadzie następujące uprawnienia koncesjonarjusza
w zakresie koncesjonowanej kolei:
a)
prawo do wyjednania w myśl przepisów obowiązujących zarządzeń w przedmiocie przymusowego
wywłaszczenia nieruchomości, potrzebnych do budowy i rozwoju koncesjonowanej kolei,
b)
wyłączne prawo do budowy projektowanej linji kolejowej według zatwierdzonego projektu,
c)
prawo do przewożenia osób i ładunków, o ile dotyczący przewóz nie jest wyłącznie zarządowi
pocztowemu zastrzeżony.
Art. 14.
Uprawnienie koncesjonariusza, wskazane w art. 13 p. b), nie ogranicza prawa Rządu
do budowania lub koncesjonowania przedłużeń i odgałęzień koncesjonowanej linji lub
przecznic w każdym punkcie linji, zarówno jak łączenia dwuch lub więcej punktów koncesjonowanej
linji nową koleją, o ile przez takie połączenie uzyskuje się nowe obszary ciążenia
ekonomicznego lub o ile to jest niezbędne do celów strategicznych.
Art. 15.
Dokument koncesyjny może postanowić na wypadek osiągnięcia zysków ponad pewną wysokość
udział Państwa w nadwyżce tych zysków lub obowiązek obniżenia taryf.
O ile dochody koncesjonariusza nie pokrywają kosztów utrzymania kolei, Minister Kolei
Żelaznych w porozumieniu z Ministrem Skarbu i Ministrem Przemysłu i Handlu może na
prośbę koncesjonarjusza przyznać odpowiednią podwyżkę taryf przewozowych lub wyjednać
dlań pomoc ekonomiczną w sposób, wskazany w art. 4, albo też przyjąć kolej w zarząd
przymusowy na rachunek koncesjonarjusza.
Art. 16.
Koncesjonarjusz obowiązany jest poddawać się przy wykonaniu koncesji następującym
przepisom zasadniczym:
1)
ostateczny projekt techniczny przed rozpoczęciem budowy składa się Ministrowi Kolei
Żelaznych do zatwierdzenia;
2)
budowa kolei i należących do niej budowli i urządzeń powinna odpowiadać zarówno ogólnym
przepisom budowlanym, jak szczegółowym zarządzeniom Ministra Kolei Żelaznych;
3)
wykonanie poszczególnych robót budowlanych oraz eksploatacja kolei i jej urządzeń
pomocniczych odbywa się za zezwoleniem i pod nadzorem organów Ministerstwa Kolej Żelaznych;
4)
koncesjonarjusz na żądanie Ministra Kolei Żelaznych obowiązany jest w interesie prawidłowej
eksploatacji kolei stawiać własnym kosztem nowe budowle lub przerabiać i uzupełniać
budowle istniejące i wogóle stosować się do zarządzeń Ministra Kolei Żelaznych w zakresie
zaopatrzenia i utrzymania kolei zgodnie z interesami Rzeczypospolitej;
5)
gdy z powodu budowy kolei środki komunikacyjne: drogi, ścieżki, mosty lub przedmioty,
należące do właściwych środków komunikacji, będą w całości lub w części zburzone,
zniesione lub też staną się do ruchu niezdatne, koncesjonarjusz obowiązany jest w
zupełności odbudować je w myśl żądań właściwych władz i oddać ją w należytym stanie
do użytku i utrzymania tym organom, które poprzednio miały nadzór nad uźytkowaniem
tych dróg lub mostów i t. p. i utrzymywać je były obowiązane;
6)
budowa kolei nie powinna w niczem naruszać istniejących stosunków wodnych, w tym celu
koncesjonarjusz obowiązany jest budować i utrzymywać niezbędne przepusty i urządzenia
wodne;
7)
gdy tor kolejowy prowadzi przez gościniec publiczny, most albo nasyp, koncesjonarjusz
obowiązany jest zapewnić zupełne bezpieczeństwo publiczne i utrzymywać niezbędne ku
temu urządzenia w myśl wskazówek właściwej władzy;
8)
koncesjonarjusz obowiązany jest przy eksploatacji kolei stosować się w zupełności
do właściwych ustaw, przepisów i rozporządzeń władz państwowych, a w szczególności
do istniejących przepisów co do prowadzenia ruchu kolejowego;
9)
koncesjonarjusz obowiązany jest przedkładać Ministrowi Kolei Żelaznych do zatwierdzenia
taryfy dla przewozu osób i rzeczy, tudzież dla należytości ubocznych, które to taryfy
mają być przynajmniej każdego roku rewidowane;
10)
koncesjonarjusz obowiązany jest dostarczyć zarządowi wojskowemu, ilekroć zechce użyć
kolei do przewozu wojska lub przedmiotów wojskowych, wszelkich do przewozu służących
środków za opłatą wedle tej samej stopy taryfowej, jaka dla takiego przewozu będzie
ustanowiona w każdoczcsnej taryfie kolei państwowej;
11)
w czasie stanu oblężenia lub wojny ma prawo władza wojskowa objąć cały ruch na kolei
wyłącznie lub częściowo, a nawet wstrzymać go, o ile tego wymagają strategiczne lub
inne względy wojskowe;
12)
koncesjonarjusz obowiązany jest wykonywać wszelkie ustawami zastrzeżone obowiązki
wobec poczty i telegrafu, a w szczególności zezwalać:
a)
na bezpłatne zakładanie państwowego przewodu telegraficznego i telefonicznego na jego
gruncie wzdłuż kolei;
b)
na bezpłatne korzystanie przez Rząd z telegraficznych i telefonicznych urządzeń koncesjonowanej
linji kolejowej;
c)
na bezpłatne przewożenie przesyłek pocztowych, i funkcjonarjuszów, towarzyszących
tym przesyłkom, a na wypadek gdyby zarząd pocztowy używał własnych wagonów pocztowych,
również bezpłatnego przewozu i należytego ich przechowania i dozoru;
13)
koncesjonarjusz obowiązany jest zezwalać na połączenie jego inji z sąsiedniemi kolejami,
porozumiewać się w sprawie rozkładu jazdy, wzajemnego używania stacji węzłowych, toru,
budynków lub taboru i wogóle co do wzajemnych stosunków służbowych na zasadach i warunkach,
określanych lub zatwierdzanych przez Ministra Kolei Żelaznych; w razie sporu decyduje
ostatecznie Minister Kolei Żelaznych;
14)
koncesjonarjusz obowiązany jest wynagradzać wszelkie szkody, jakie powstać mogą z
powodu budowy i eksploatacji kolei;
15)
koncesjonarjusz nie może odstępować praw do koncesji osobom trzecim, nie ma prawa
do zaciągania pożyczek hipotecznych i obligacyjnych, ani też do powiększenia kapitału
zakładowego inaczej, jak za zezwoleniem Ministra Kolei Żelaznych, wydanem w porozumieniu
z Ministrem Skarbu i Ministrem Przemysłu i Handlu.
Art. 17.
Minister Kolei Żelaznych w wypadkach, zasługujących na szczególne uwzględnienie, ma
prawo w porozumieniu z Ministrami Skarbu oraz Przemysłu i Handlu odraczać terminy
budowy, otwarcia ruchu, jak również terminy finansowe.
Art. 18.
Gdy koncesjonarjusz, mimo dwukrotnych wezwań Ministra Kolei Żelaznych, uchyla się
od wykonania zarządzeń władz państwowych lub postępuje wbrew warunkom koncesji, albo
też przeciwko innym przepisom dotyczącym budowy i eksploatacji kolei, - Minister Kolei
Żelaznych w porozumieniu z władzami, wskazanemi w art. 17, ma prawo przejąć kolej
w zarząd przymusowy na koszt i ryzyko koncesjonariusza, lub też wystąpić do Rady Ministrów
z wnioskiem o cofnięcie koncesji.
Art. 19.
Udzielona koncesja wygasa:
1)
po upływie czasu, na jaki została udzielona,
2)
z dniem zarządzenia wcześniejszego skupu kolei przez Rząd (art. 12),
3)
w razie zrzeczenia się koncesji przez osoby uprawnione,
4)
w razie przekroczenia terminów rozpoczęcia lub ukończenia budowy, albo otwarcia ruchu
bez wyjednania odroczenia, przewidzianego w art. 17,
5)
na skutek orzeczenia Rady Ministrów w wypadku, przewidzianym w art. 18. Szczegółowe
warunki i skutki wygaśnięcia koncesji w wypadkach, wymienionych w niniejszym artykule,
powinny być zastrzeżone w dokumencie koncesyjnym.
Art. 20.
Sprawy, dotyczące wykonania warunków technicznych, wskazanych w niniejszej, ustawie
i w dokumencie koncesyjnym, wyłącza się z właściwości sądów i przekazuje się do rozstrzygania
władzom administracyjnym.
Art. 21.
Przepisy art. 1 do 20 mają analogiczne zastosowanie do kolei, przeprowadzonych i utrzymywanych
przez związki samorządowe. Termin koncesji, wskazany w art. 9, można dla takich związków
przedłużyć do upływu dziewięćdziesięciu dziewięciu lat.
Art. 22.
Koncesji nie wymaga się na koleje żelazne prywatne, nie przeznaczone do użytku publicznego,
lecz tylko dla potrzeb własnych osoby lub przedsiębiorstwa, które zamierza je budować
na własnym gruncie, albo i obcym za zgodą właściciela i bez połączenia z ogólną siecią
kolejową.
Na budowę, takich kolei, o ile mają być poruszane siłą mechaniczną, udziela zezwoleń
Minister Kolei Żelaznych lub władze, przez niego upoważnione, jeżeli ustawy specjalne
nie stanowią inaczej.
Od orzeczenia władz, działających z upoważnienia Ministra Kolei Żelaznych (ustęp 2),
można w ciągu dni trzydziestu odwołać się do ministra.
Połączenie kolei, wskazanych w ustępie 1, z ogólną siecią kolejową, może nastąpić
tylko za zezwoleniem Ministra Kolei Żelaznych.
Art. 23.
Wykonanie niniejszej ustawy powierza się Ministrowi Kolei Żelaznych w porozumieniu
z Ministrem Skarbu i innymi interesowanymi ministrami.
Art. 24.
Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy tracą moc wszelkie dotychczas obowiązujące
na obszarze Rzeczypospolitej przepisy, rozporządzenia i ustawy w przedmiocie udzielania
zezwoleń na studja kolejowe oraz koncesji na budowę i eksploatację prywatnych kolei
żelaznych.
Art. 25.
Potrzebne instrukcje i rozporządzenia wykonawcze wyda Minister Kolei Żelaznych.
Art. 26.
Ustawa niniejsza wchodzi w życie z dniem jej ogłoszenia.