Ustawaz dnia 18 listopada 1921 r.o dobrach rodzinnych w b. dzielnicy pruskiej

istniejące dobra rodzinne można znieść na mocy przepisów, w niniejszej ustawie podanych.

Jeżeli zniesienie dóbr rodzinnych nie nastąpi w przeciągu jednego roku od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy na podstawie podanych w niej postanowień, Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Dóbr Państwowych może zarządzić ich przymusowe zniesienie.

Osobna ustawa określi przepisy o postępowaniu przy przymusowem zniesieniu dóbr rodzinnych.

Do dóbr rodzinnych w myśl ustawy niniejszej należą fideikomisy i lenna.

Dobra rodzinne można znieść na podstawie uchwały rodzinnej. Z Uchwała rodzinna winna być przedłożona władzy nadzorczej do zatwierdzenia.

Do udziału w powzięciu uchwały rodzinnej należy przybrać oprócz dzierżyciela (posiadacza, użytkowcy) także członków rodziny, którzy są powołani do odziedziczenia dóbr rodzinnych (ekspektantów).

Ekspektantów, którzy nie przebywają w granicach Państwa Polskiego, należy przybrać tylko wówczas, jeżeli ustanowili pełnomocnika, zamieszkałego w Państwie Polskiem, i ustanowienie takiego pełnomocnika udowodnili przez złożenie u władzy nadzorczej publicznych lub publicznie uwierzytelnionych dokumentów.

Imieniem osób, które nie mają zdolności do działań prawnych lub w tej zdolności są ograniczone, działa ich ustawowy zastępca. Potrzebne zezwolenie sądu opiekuńczego udziela zamiast sądu władza nadzorcza.

Władza nadzorcza może zamianować kuratora dla nieobecnych, nieznanych i niewiadomych (§ 191 i, 1913 niem. kodeksu cywilnego) oraz tych, co do których uzna, iż zastąpienie ich przez ustawowych zastępców byłoby połączone z ich szkodą.

Spisania uchwały rodzinnej może zażądać tylko dzierżyciel dóbr rodzinnych albo przedstawicielstwo rodzinne (kurator rodzinny, rada familijna, pełnomocnicy krewnych z linji męskiej, kuratorowie, egzekutorzy itp.).

Do powyższego żądania należy dołączyć projekt uchwały rodzinnej i spis ekspektantów, którzy mają być przybrani, oraz osób, których zgoda na uchwałę rodzinną jest potrzebna w myśl art. 6 punkt 4.

Władza nadzorcza ma zbadać projekt i stwierdzić, czy spis uprawnionych w myśl ustępu 2 jest prawdziwy i zupełny.

Może ona zażądać od wnioskodawcy zapewnienia w miejsce przysięgi, że spis jest prawdziwy i zupełny.

Do zarządzenia dalszych badań w tym względzie nie jest obowiązana.

Władza nadzorcza powinna wpływać na to, aby projekt został rzeczowo ułożony oraz ażeby roszczenia uprawnionych do zaopatrzenia, pobierających płace i innych wierzycieli majątku były dostatecznie zabezpieczone.

Projekt uchwały rodzinnej winien być przedłożony właściwemu terytorjalnie okręgowemu urzędowi ziemskiemu celem zaopinjowania o zgodności projektu z zasadami reformy rolnei, wyraźonemi w uchwale sejmowej z dnia 10 lipca 1919 r. i w ustawie z 15 lipca 1920 r. o wykonaniu reformy rolnej (Dz. U. R. P. № 70, poz. 462).

Jeżeli uchwała rodzinna postanawia podział nieruchomego majątku rodzinnego, konieczne jest zezwolenie właściwego urzędu ziemskiego stosownie do obowiązujących w tej mierze przepisów.

Jeśli projekt nie budzi żadnych wątpliwości, albo gdy wątpliwości usunięto, władza nadzorcza winna wyznaczyć termin do spisania uchwały rodzinnej.

Na termin, wyznaczony do spisania uchwały, władza nadzorcza wezwie oprócz dzierżyciela osoby, wymienione w art. 4 punkcie 2, jakoteż przedstawicielstwo rodzinne, jeżeli ono istnieje; do wezwania należy dołączyć odpis projektu uchwały rodzinnej.

Na terminie należy przejrowadzić rozprawę nad projektem i ustalić wynik porozumienia w przedmiocie ułożenia projektu.

Co do projektu uchwały rodzinnej wolno oświadczyć się albo na terminie, albo w publicznym lub publicznie uwierzytelnionym dokumencie, który należy przedstawić władzy nadzorczej najdalej w przeddzień terminu.

Na uchwałę rodzinną, którą znosi się fideikomis albo lenno, rozporządza przedmiotami, należącemi do dobra rodzinnego, ustanawia zobowiązania dla dobra rodzinnego, lub zmienia albo uchyla postanowienia, wydane na podstawie aktu fundacyjnego, musi w każdym razie zgodzić się dzierżyciel fideikomisu i najbliższy z Kolei do następstwa uprawniony. Jeżeli dzierżyciel fidelkomisu jest zarazem ustawowym zastępcą najbliższego z kolei uprawnionego do następstwa, to tego ostatniego zastępuje kurator.

Członków rodziny, wstrzymujących się od oświadczenia, uważa się za przyzwalających.

Tę okoliczność należy zaznaczyć w wezwaniu.

Prócz tego potrzebne jest do dojścia do skutku uchwały rodzinnej:

Najbliższymi z kolei są ci niczem pod względem swej zdolności do działań prawnych nieograniczeni ekspektanci, którzy są powołani do dziedziczenia tuż po dzierzycielu i jego potomkach. Nie należy wzywać ekspektantów, którzy są potomkami ekspektantów już wezwanych.

Jeżeli majątek rodzinny ma według porządku następstwa przejść na linję żeńską dopiero po wymarciu linji męskiej, członkowie linji żeńskiej są do uczestniczenia w uchwale rodzinnej tylko wtedy uprawnieni, jeżeli między nimi a dzierżycielem majątku rodzinnego niema trzech lepiej uprawnionych członków rodziny; to samo obowiązuje także wtedy, gdy uchwałę rodzinną powzięto na podstawie ustawowych albo fundacyjnych przepisów przy innym, aniżeli ustanowiony w punkcie 1 litera c) stosunku głosów, chyba że według aktu fundacyjnego wymagana jest zgoda całej linji żeńskiej, albo że fundacyjne przepisy, które dopuszczają uproszczenia uchwały rodzinnej przez ograniczenie liczby mających się wezwać ekspektantów, wymagają zgody członków linji żeńskiej.

Zgody osób, na które po ustaniu węzła fidelkomisowego mają przejść dobra rodzinne według postanowień aktu fundacyjnego, potrzeba tylko wtedy, jeżeli to prawo przejścia ustanowiono na wypadek ustawowego zniesienia majątku rodzinnego, a przez uchwałę rodzinną doznałoby to prawo uszczerbku.

Zgoda musi być stwierdzona przez akt publiczny lub publicznie uwierzytelniony.

Władza nadzorcza ma odmówić zatwierdzenia uchwały rodzinnej:

Uchwałę należy ogłosić w „Monitcze Polskim” i doręczyć wszystkim osobom, które ją uchwaliły, nadto okręgowemu urzędowi ziemskiemu i wojewodzie.

Przeciwko uchwale przysługuje natychmiastowe zażalenie.

Należy je wnieść do władzy nadzorczej albo do Ministra Sprawiedliwości w prekluzyinym terminie dwuch miesięcy, licząc od dnia, w którym nastąpiło publiczne ogłoszenie. O zażaleniu rozstrzyga Minister Sprawiedliwości.

Jeżeli odmówiono zatwierdzenia, przysługuje zażalenie dzierżycielowi majątku i najbliższemu z kolei uprawnionemu do następstwa

Jeżeli udzielono zatwierdzenia, zażalenie przysługuje członkom rodziny, którzy sprzeciwili się uchwale rodzinnej, albo którzy wbrew przepisowi ustawy nie zostali przybrani, dalej nieuprawnionym do głosu członkom rodziny, jako też osobom, których zgoda na uchwałę rodzinną potrzebna jest w myśl art. 6, punkt 4.

Zażalenie przysługuje” również w razie udzielenia zatwierdzenia w wypadku, podanym powyżej pod 1 b, okręgowemu urzędowi ziemskiemu, w którego okręgu znajduje się siedziba władzy nadzorczej, a w wypadku pod 1c - wojewodzie, do którego obwodu należy siedziba władzy nadzorczej.

Z prawomocnością zatwierdzenia uzyskuje uchwała rodzinna skuteczność prawną, choćby nawet nie wypełniono warunków, przepisanych w niniejszej ustawie.

Z chwilą prawomocnego zatwierdzenia uchwały rodzinnej uważa się dobra rodzinne za rozwiązane; zachodzi to także i wtedy, gdy ten, na kogo ma w pierwszej linji przejść majątek w myśl uchwały rodzinnej, jest w rozporządzeniu majątkiem ograniczony w ten sam sposób, jak poprzedni dziedzic (§ 2112 i nast. kod. cyw.).

O ile złożona kaucja nie starczy, odpowiada za istniejące w dniu rozwiązania zobowiązania odnośnie do dobra rodzinnego w pierwszej linji osobiście dotychczasowy dzierżyciel, a po nim ten, któremu dobra rodzinne lub przeważna ich część na podstawie uchwały rodzinnej przypadły.

Jeżeli ma się rozporządzić przedmiotami, należącemi do fideikomisu, lub zaciągnąć zobowiązania w imieniu fideikomisu, wystarczy zamiast uchwały rodzinnej pisemne pozwolenie przedstawicielstwa rodzinnego, a w braku takiego przedstawicielstwa - obu najbliższych ekspektantów.

Zachodzi to w szczególności wówczas, gdy postanowiono:

Do skuteczności przyzwolenia potrzebne jest zatwierdzenie tegoż przez władzę nadzorczą.

Jeśli niema odpowiednich ekspektantów, albo gdy zawezwanie ich połączone jest ze znacznemi trudnościami, władza nadzorcza może zamianować przedstawicielstwo rodzinne. Do przedstawicielstwa stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o kuratelach.

Jeśli postępowanie dzierżyciela lub niepomyślny jego stan majątkowy uzasadniają obawę, że dobra rodzinne doznają znacznego uszczerbku, wiedza nadzorcza może odebrać dzierżycielowi zarząd majątku i powierzyć go kuratorowi. Jeśli taka obawa zachodzi tylko co do niektórych części składowych majątku, zarządzenie można ogzaniczyć do tych części. Do kurateli nad majątkiem stosują się przepisy kodeksu cywilnego o kuratelach.

Zanim władza nadzorcza pozbawi dzierżyciela zawiadywania majątkiem, powinna, jeśli to możliwe, wysłuchać dzierżyciela, przedstawicielstwo rodzinne, a w braku takiego obu najbliższych ekspektantów (art. 6, punkt 2).

Władzą nadzorczą jest sąd apelacyjny, w którego obwodzie znajdują się dobra rodzinne lub główna ich część.

W razie sporu o właściwość rozstrzyga o właściwości Minister Sprawiedliwości.

Władzy nadzorczej przysługują w stosunkach do wszystkich dóbr rodzinnych prawa, określone w art. 16 ustawy wykonawczej do ordynacji hipotecznej z dnia 26 września 1899 r. (Zb. Pr. pruskich str. 307); art. 16. ust. 2 powołanej ustawy stosuje się odpowiednio.

Uchwały rodzinne, postanawiające zniesienie dóbr rodzinnych w obrębie b. linji demarkacyjnej położonych, powzięte przez sąd apelacyj. ny w Poznaniu przed wejściem w życie niniejszej ustawy przy zastosowa niu rozporządzenia pruskiego z dnia 10 marca 1919 r. (Zb. Pr. pruskich) uważa się jako powzięte na podstawie przepisów niniejszej ustawy.

Oświadczenie ekspektantów lub osób, na które po ustaniu węzła fideikomisowego mają przejść dobra rodzinne według postanowień aktu fundacyjnego, dotyczące rozwiązania fideikomisu, a złożone przy zastosowaniu rozporządzenia pruskiego z dnia 10 marca 1919 r. zatrzymują swą ważność i skuteczność prawną, choćby uchwała rozwiązująca dotychczasnie została powzięta.

Jeżeli w akcie fundacyjnym lub testamencie zakreślono czasokres, w którym dzierżyciel może wystąpić z żądaniem zniesienia dóbr rodzinnych lub je znieść, czasokres ten liczy się dopiero od chwili wejścia w życie niniejszej ustawy.