Ustawaz dnia 20 stycznia 1990 r.o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości

Z dniem wejścia w życie ustawy związki spółdzielcze przechodzą w stan likwidacji.

Przepis ust. 1 stosuje się wobec spółdzielni osób prawnych oraz spółdzielni osób prawnych i fizycznych, jeżeli spółdzielnie te, powstając w wyniku przekształcenia związku spółdzielczego, przejęły w części lub w całości majątek tego związku.

Do likwidacji związków spółdzielczych oraz spółdzielni, o których mowa w ust. 2, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze   (Dz. U. Nr 30, poz. 210, z 1983 r. Nr 39, poz. 176, z 1986 r. Nr 39, poz. 192, z 1987 r. Nr 33, poz. 181, z 1988 r. Nr 41, poz. 324 oraz z 1989 r. Nr 3, poz. 12 i Nr 6, poz. 33) w zakresie nie uregulowanym odmiennie przepisami niniejszej ustawy.

Likwidatora centralnego związku spółdzielczego wyznacza niezwłocznie po wejściu w życie ustawy Minister Finansów, a w stosunku do pozostałych związków oraz spółdzielni o których mowa w art. 1 ust. 2, z upoważnienia Ministra Finansów - dyrektor izby skarbowej.

Likwidatora Centralnego Związku Spółdzielni Inwalidów i Centralnego Związku Spółdzielni Niewidomych wyznacza niezwłocznie po wejściu w życie ustawy Minister Pracy i Polityki Socjalnej, a likwidatora Centralnego Związku Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Cepelia” - Minister Kultury i Sztuki.

Pełnomocnika do Spraw Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych wyznacza niezwłocznie po wejściu w życie ustawy Minister Pracy i Polityki Socjalnej.

Likwidator, niezależnie od obowiązku sporządzenia planu finansowego likwidacji i planu zaspokojenia zobowiązań, w tym zobowiązań wymienionych w art. 6, sporządza plan rozdysponowania zakładów i innych wyodrębnionych jednostek organizacyjnych, utworzonych w celu prowadzenia działalności gospodarczej, zwanych dalej „zakładami”, oraz innych rzeczowych składników majątkowych związku spółdzielczego.

Plany, o których mowa w ust. 1, podlegają zatwierdzeniu przez zebranie przedstawicieli spółdzielni zrzeszonych w związku, wymienionych w ust. 6. Zatwierdzenie planu następuje większością głosów przedstawicieli obecnych na zebraniu.

W wypadku niezatwierdzenia planu, o którym mowa w ust. 2, przez zebranie przedstawicieli spółdzielni w ciągu 30 dni, plan może zatwierdzić organ, który wyznaczył likwidatora.

Likwidator jest obowiązany zapewnić kontynuowanie działalności zakładów likwidowanego związku spółdzielczego.

W planach, o których mowa w ust. 1, należy uwzględnić, ze z majątku związku spółdzielczego podlegającego likwidacji wyłącza się istniejące zakłady i inne rzeczowe składniki majątkowe przejęte nieodpłatnie od spółdzielni w okresie 10 lat licząc wstecz od dnia wejścia w życie ustawy. Zakłady te i składniki majątkowe zwraca się nieodpłatnie spółdzielniom, od których zostały przejęte.

Zakłady oraz rzeczowe składniki majątkowe, z wyjątkiem określonych w ust. 5, mogą być przekazane na własność na podstawie umowy zawartej z likwidatorem spółdzielniom zrzeszonym w likwidowanym związku, spółdzielniom założonym przez spółdzielnie zrzeszone w tym związku oraz spółdzielniom pracy założonym przez pracowników zakładu w celu kontynuowania działalności gospodarczej prowadzonej w tym zakładzie. Przekazanie na własność zakładów oraz rzeczowych składników majątkowych likwidowanego centralnego związku spółdzielczego może nastąpić także na rzecz spółdzielni, która wystąpiła z tego związku i nie zrzeszyła się w innym centralnym związku spółdzielczym.

Przekazanie zakładu może nastąpić na zasadach częściowej lub pełnej odpłatności w zależności od stanu środków niezbędnych do pokrycia zobowiązań likwidowanego związku spółdzielczego, związanych z działalnością tego zakładu, bądź nieodpłatnie, jeżeli nabywca przejmie na zasadach ogólnych te zobowiązania.

Przepis ust. 7 stosuje się odpowiednio do przekazania rzeczowych składników majątkowych.

Spółdzielnie oraz pracownicy zakładu mogą składać likwidatorowi wnioski o przekazanie zakładu spółdzielniom, o których mowa w ust. 6, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Wnioski te są uwzględnione przez likwidatora przy sporządzaniu planów, o których mowa w ust. 1.

Spółdzielnia pracy założona przez co najmniej połowę pracowników zakładu może żądać przekazania jej na własność tego zakładu, jeżeli pracownicy ci złożyli wniosek, o którym mowa w ust. 9, oraz każdy z nich wniósł udział członkowski w kwocie odpowiadającej co najmniej 3-miesięcznemu średniemu wynagrodzeniu miesięcznemu pobieranemu przez pracowników zatrudnionych w tym zakładzie.

Likwidator zapewnia realizację ustaleń zatwierdzonego planu rozdysponowania zakładów i innych wyodrębnionych jednostek organizacyjnych oraz innych rzeczowych składników majątkowych związku spółdzielczego. Likwidator w szczególności:

Do szkół zawodowych, ośrodków szkoleniowych, urządzeń socjalnych i kulturalno-oświatowych oraz innych jednostek nie prowadzących działalności gospodarczej likwidowanych związków spółdzielczych stosuje się odpowiednio przepisy art. 3, z zastrzeżeniem ust. 2.

W razie nieprzejęcia przez spółdzielnię szkół zawodowych, szkoły te podlegają przejęciu przez Naczelną Radę Spółdzielczą w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej, a w uzasadnionych przypadkach - przez właściwe w sprawach oświaty organy bądź osoby wskazane przez Ministra Edukacji Narodowej.

Zobowiązania związków spółdzielczych wobec banków i innych wierzycieli z tytułu poręczeń spłaty kredytów i pożyczek zaciągniętych przez spółdzielnie i zakłady własne tych związków przechodzą na Naczelną Radę Spółdzielczą.

Prowadzenie list kandydatów zarejestrowanych w związkach spółdzielni mieszkaniowych przejmą terenowe organy administracji państwowej.

Pozostałe po likwidacji związku spółdzielczego środki finansowe dzieli się między spółdzielnie w częściach ustalonych przez zebranie przedstawicieli w planie likwidacyjnym, z wyłączeniem środków niezbędnych na zabezpieczenie wykonania zobowiązań, o których mowa w art. 6, które przejmuje Naczelna Rada Spółdzielcza na czas trwania tego zabezpieczenia. Środki pozostałe po likwidacji centralnego związku spółdzielczego przysługują również spółdzielniom, które wystąpiły z tego związku i nie zrzeszyły się w innym centralnym związku spółdzielczym.

Po wygaśnięciu zobowiązań, o których mowa w art. 6, pozostałość środków finansowych przejętych przez Naczelną Radę Spółdzielczą na zabezpieczenie wykonania tych zobowiązań dzieli się w częściach ustalonych przez zebranie przedstawicieli, o którym mowa w ust. 1.

W razie braku możliwości sprzedaży innych składników majątkowych likwidowanego związku spółdzielczego, przejmuje je Naczelna Rada Spółdzielcza.

Gdy wskutek czynności prawnej związku spółdzielczego dokonanej z pokrzywdzeniem spółdzielni po wejściu w życie ustawy z dnia 23 października 1987 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady funkcjonowania gospodarki narodowej   (Dz. U. Nr 33, poz. 181) osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każda ze spółdzielni może żądać w terminie trzech miesięcy od wejścia w życie niniejszej ustawy uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli związek spółdzielczy działał ze świadomością pokrzywdzenia spółdzielni, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Czynność prawna jest dokonana z pokrzywdzeniem spółdzielni, jeżeli wskutek tej czynności wartość majątku związku uległa istotnemu zmniejszeniu.

Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem spółdzielni uzyskała korzyść majątkową osoba prawna utworzona z inicjatywy związku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż związek działał ze świadomością pokrzywdzenia spółdzielni.

Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez związek z pokrzywdzeniem spółdzielni osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie albo wprawdzie odpłatnie, ale z rażącym naruszeniem ekwiwalentu świadczeń, domniemywa się, że związek działał ze świadomością pokrzywdzenia spółdzielni. W takim wypadku każda ze spółdzielni może żądać uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do niej, choćby osoba trzecia nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że związek działał ze świadomością pokrzywdzenia spółdzielni.

Jeżeli osoba trzecia nie zaspokoi dobrowolnie roszczeń spółdzielni, o których mowa w ust. 1, zarząd każdej z tych spółdzielni może wystąpić do sądu wojewódzkiego - sądu gospodarczego o uznanie czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem spółdzielni za bezskuteczną w stosunku do niej.

W wypadku uznania czynności prawnej dokonanej przez związek z pokrzywdzeniem spółdzielni za bezskuteczną w stosunku do niej, stosuje się przepisy artykułów poprzedzających.

W sprawach nie uregulowanych odmiennie w ustępach poprzedzających stosuje się odpowiednie przepisy księgi trzeciej tytułu X Kodeksu cywilnego.

W okresie do dnia 31 grudnia 1990 r. członkowie spółdzielni, których prawa i obowiązki majątkowe są związane z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni albo z częścią majątku spółdzielni, która nadaje się do takiego wyodrębnienia, mogą większością głosów wystąpić do zarządu spółdzielni z żądaniem zwołania walnego zgromadzenia w celu podjęcia uchwały o podziale spółdzielni w ten sposób, że z tej jednostki organizacyjnej zostanie utworzona nowa spółdzielnia. W zakresie reprezentacji tych członków stosuje się odpowiednio przepisy o zakładaniu spółdzielni.

Uchwała walnego zgromadzenia w sprawie podziału spółdzielni jest podejmowana większością głosów.

Walne zgromadzenie może podjąć uchwałę odmawiającą podziału tylko ze względu na ważne interesy gospodarcze dotychczasowej spółdzielni lub istotne interesy jej członków.

W razie podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały odmawiającej podziału spółdzielni, członkowie, którzy wystąpili z żądaniem podziału, mogą w terminie sześciu tygodni od dnia odbycia walnego zgromadzenia wystąpić do sądu wojewódzkiego o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale.

Przepis ustępu poprzedzającego stosuje się odpowiednio w razie nierozpatrzenia przez walne zgromadzenie zgłoszonego przez członków żądania w terminie trzech miesięcy od dnia jego doręczenia.

Przepisy ust. 2-5 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z żądaniem podziału wystąpił organ spółdzielni powołany do reprezentowania członków, których prawa i obowiązki majątkowe są związane z wyodrębnioną organizacyjnie jednostką spółdzielni.

Ruch spółdzielczy jest reprezentowany w kraju i za granicą przez Naczelną Radę Spółdzielczą.

Zrzeszanie się spółdzielni w Naczelnej Radzie Spółdzielczej jest dobrowolne.

Naczelna Rada Spółdzielcza posiada osobowość prawną.

Ogólne zebranie Naczelnej Rady Spółdzielczej składa się z przedstawicieli spółdzielni w liczbie po dwóch z każdego województwa.

Przedstawiciele, o których mowa w ust. 1, są wybierani przez wojewódzkie zgromadzenia delegatów spółdzielni spośród delegatów na te zgromadzenia. Wybory przedstawicieli są dokonywane większością głosów, w głosowaniu tajnym, spośród nieograniczonej liczby kandydatów. Wojewódzkie zgromadzenie może odwołać swego przedstawiciela z Naczelnej Rady Spółdzielczej.

W razie wygaśnięcia mandatu wojewódzkie zgromadzenie delegatów spółdzielni może dokonać wyboru uzupełniającego.

Delegatów na wojewódzkie zgromadzenie wybierają i odwołują walne zgromadzenia spółdzielni mających siedzibę na obszarze województwa po jednym ze swojego składu.

Mandaty członków ogólnego zebrania Naczelnej Rady Spółdzielczej wygasają z chwilą wybrania przedstawicieli, o których mowa w art. 12, nie później niż w dniu 15 maja 1990 r.

Prezydium i komisja rewizyjna dotychczasowej Naczelnej Rady Spółdzielczej pełnią obowiązki do czasu wyboru organów Naczelnej Rady Spółdzielczej.

Prezydium Naczelnej Rady Spółdzielczej zorganizuje wojewódzkie zgromadzenia delegatów spółdzielni w terminie do dnia 30 kwietnia 1990 r., w celu wybrania przedstawicieli wchodzących w skład ogólnego zebrania Naczelnej Rady Spółdzielczej. W razie niezorganizowania w tym terminie wojewódzkiego zgromadzenia delegatów spółdzielni, termin i miejsce obrad tego zgromadzenia, na wniosek delegata (delegatów), wyznacza sąd wojewódzki oraz zawiadamia o tym terminie i miejscu w drodze ogłoszenia prasowego.

Pierwsze ogólne zebranie Naczelnej Rady Spółdzielczej zwołuje prezydium dotychczasowej Naczelnej Rady Spółdzielczej. Posiedzeniu przewodniczy dotychczasowy prezes Naczelnej Rady Spółdzielczej. Jeżeli w terminie określonym w art. 15 ust. 1 nie będzie zwołane ogólne zebranie Naczelnej Rady Spółdzielczej, termin i miejsce pierwszego ogólnego zebrania Naczelnej Rady Spółdzielczej wyznacza Sąd Wojewódzki w Warszawie na wniosek przedstawiciela (przedstawicieli) wchodzącego w skład ogólnego zebrania Naczelnej Rady Spółdzielczej oraz zawiadamia o tym terminie i miejscu w drodze ogłoszenia prasowego.

Koszty zorganizowania zgromadzeń pokrywa się ze środków Naczelnej Rady Spółdzielczej. Przepis zdania poprzedzającego stosuje się do kosztów ogłoszeń, o których mowa w ust. 1 i 2.

W okresie do dnia 31 lipca 1991 r. przeniesienie własności rzeczy i innych praw majątkowych, dokonane na podstawie niniejszej ustawy, jest wolne od podatków, opłat skarbowych oraz opłat sądowych i notarialnych, z wyłączeniem opłat kancelaryjnych.

Przepis ust. 1 ma również zastosowanie do zakładania ksiąg wieczystych.

Do czasu ustawowego, nowego uregulowania w ustawie - Prawo spółdzielcze, nie później jednak niż do dnia 31 lipca 1990 r., nie stosuje się przepisów ustawy - Prawo spółdzielcze dotyczących lustracji oraz przepisów części II tej ustawy, a także przepisów określających uprawnienia i obowiązki związków spółdzielczych i ich organów.

Likwidator jest uprawniony do dokonywania czynności wymagających działania organów likwidowanego związku spółdzielczego, niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji.

Z dniem wejścia w życie ustawy wszystkie organizacje społeczno-zawodowe i gospodarcze zaprzestają wykonywania funkcji centralnych i innych związków spółdzielczych, określonych w ustawie - Prawo spółdzielcze i w innych ustawach oraz w ich statutach, a także nadanych na podstawie ustawy - Prawo spółdzielcze. Do środków finansowych zgromadzonych w tych organizacjach z wpłat spółdzielni w związku z pełnieniem przez nie funkcji centralnych związków spółdzielczych przepisy art. 7 stosuje się odpowiednio.

Do dnia 31 marca 1990 r. spółdzielnie przeprowadzą wybory do organów spółdzielni bez względu na termin upływu kadencji tych organów. W przypadku nieprzeprowadzenia wyborów, spółdzielnia przechodzi z tym dniem w stan likwidacji. Do likwidacji spółdzielni, które nie przeprowadzą wyborów, stosuje się przepisy ustawy - Prawo spółdzielcze o likwidacji spółdzielni.

Minister Sprawiedliwości ogłosi w terminie do dnia 31 marca 1990 r. wykaz obowiązujących normatywnych aktów prawnych, wydanych na podstawie upoważnień ustawowych przez Naczelną Radę Spółdzielczą i centralne związki spółdzielcze.

Normatywne akty prawne nie objęte wykazem, o którym mowa w ust. 1, tracą moc z dniem jego ogłoszenia.