Do ochrony porządku publicznego na terenie gminy może być utworzona samorządowa umundurowana
formacja - straż gminna, zwana dalej „strażą”.
2.
Straż spełnia służebną rolę wobec społeczności lokalnej, wykonując swe zadania z poszanowaniem
godności i praw obywateli.
Art. 2.
1.
Rada gminy może utworzyć straż gminną.
2.
Rada gminy tworzy straż po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta
wojewódzkiego Policji.
3.
W gminach, w których przewodniczącym zarządu jest burmistrz (prezydent miasta), straż
nosi nazwę „straż miejska”.
Art. 3.
1.
Gminy sąsiadujące na obszarze jednego województwa mogą zawrzeć, po zasięgnięciu opinii
właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji, porozumienie o utworzeniu
wspólnej straży. W porozumieniu ustala się w szczególności zasięg terytorialny działania
straży i sposób jej finansowania przez zainteresowane gminy oraz wyznacza się radę
gminy, która nada regulamin straży i której straż będzie podlegać.
2.
W mieście, które jest związkiem komunalnym, utworzonym z mocy ustawy, może działać
tylko straż miejska utworzona przez radę miasta. Przepis art. 2 ust. 2 stosuje się
odpowiednio.
3.
Ilekroć w dalszych przepisach ustawy jest mowa o „gminie”, „radzie gminy” i „zarządzie
gminy” - rozumie się przez to również, odpowiednio, miasto będące związkiem komunalnym
utworzonym z mocy ustawy oraz radę i zarząd tego miasta.
Art. 4.
Rada gminy może rozwiązać straż po powiadomieniu właściwego terytorialnie komendanta
wojewódzkiego Policji.
Art. 5.
Koszty związane z funkcjonowaniem straży pokrywane są z budżetu gminy. Koszty związane
z funkcjonowaniem straży, o której mowa w art. 3 ust. 2, są pokrywane z budżetu miasta.
Rozdział 2
Organizacja, zadania i zakres uprawnień straży
Art. 6.
1.
Straż jest jednostką organizacyjną gminy.
2.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach rada gminy może postanowić o umiejscowieniu
Komendy straży w strukturze urzędu gminy.
Art. 7.
1.
Strażą kieruje Komendant powoływany i odwoływany przez zarząd gminy po zasięgnięciu
opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji.
2.
Przełożonym Komendanta jest wójt, burmistrz (prezydent miasta).
Art. 8.
1.
Komendant straży wykonuje swoje zadania przy pomocy Komendy Straży.
2.
Szczegółową strukturę organizacyjną straży określa regulamin straży nadawany przez
radę gminy.
Art. 9.
1.
Nadzór nad działalnością straży sprawuje zarząd gminy, a w zakresie fachowym - Komendant
Główny Policji poprzez właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji.
2.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji określi, w drodze rozporządzenia, zasady
współpracy Policji ze strażami oraz zakres, w jakim Komendant Główny Policji sprawuje
fachowy nadzór nad strażami i udziela im pomocy.
Art. 10.
1.
Straż wykonuje zadania w zakresie ochrony porządku publicznego wynikające z ustaw
i aktów prawa miejscowego.
2.
Zadania, o których mowa w ust. 1, wykonują pracownicy straży, zwani dalej „strażnikami”.
Art. 11.
Do zadań straży należy w szczególności:
1)
ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych,
2)
czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego - w zakresie określonym w przepisach
o ruchu drogowym,
3)
współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli,
pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych
zagrożeń,
4)
zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo
miejsc zagrożonych takim zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem
śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych służb, a także ustalenie, w miarę
możliwości, świadków zdarzenia,
5)
ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej,
6)
współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń
i imprez publicznych,
7)
doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania,
jeżeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują
się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu i zdrowiu
innych osób,
8)
informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjowanie
i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw
i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami
państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,
9)
konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb
gminy.
Art. 12.
1.
Strażnik wykonując zadania, o których mowa w art. 10 i 11, ma prawo do:
1)
udzielania pouczeń,
2)
legitymowania osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości,
3)
ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub
zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej
jednostki Policji,
4)
nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym
przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
5)
dokonywania czynności sprawdzających, kierowania wniosków o ukaranie do kolegium do
spraw wykroczeń, oskarżania przed kolegium do spraw wykroczeń i wnoszenia środków
odwoławczych - w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
6)
usuwania pojazdów i blokowania kół pojazdów w przypadkach określonych w przepisach
o ruchu drogowym,
7)
wydawania poleceń,
8)
żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych,
9)
zwracania się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących
działalność w zakresie użyteczności publicznej oraz organizacji społecznych, jak również
do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o Policji.
2.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób wykonywania czynności,
o których mowa w ust. 1 pkt 2, 3, 8 i 9.
Art. 13.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji określi, w drodze rozporządzenia, tryb
i zasady uznawania pojazdów straży za pojazdy uprzywilejowane.
Rozdział 3
Uprawnienia i obowiązki strażników
Art. 14.
1.
Strażnik może stosować środki przymusu bezpośredniego wobec osób uniemożliwiających
wykonywanie przez niego zadań określonych w ustawie.
2.
Środkami przymusu bezpośredniego, o których mowa w ust. 1, są:
1)
siła fizyczna w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony,
2)
kajdanki,
3)
pałki obronne wielofunkcyjne,
4)
psy obronne,
5)
paralizatory elektryczne,
6)
broń gazowa i ręczne miotacze gazu.
3.
Strażnik może stosować jedynie środki, o których mowa w ust. 2, odpowiadające potrzebom
wynikającym z istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się
wydanym poleceniom.
4.
Środki, o których mowa w ust. 2, powinny być stosowane w sposób możliwie najmniej
naruszający dobra osobiste osoby, w stosunku do której zostały podjęte.
5.
Użycie środków, o których mowa w ust. 2, przez strażnika może nastąpić przy odpowiednim
zachowaniu przepisów o Policji.
Art. 15.
1.
Straży wykonującej zadania określone w art. 11 pkt 5 i 9 może być wydane pozwolenie
na broń, zwane świadectwem broni.
2.
Straże, po uzyskaniu świadectwa broni mogą nabywać broń i amunicję od podmiotów uprawnionych
do obrotu bronią.
Art. 16.
Dopuszczenie strażnika do wykonywania zadań z bronią palną krótką następuje na wniosek
komendanta straży w drodze decyzji administracyjnej, wydanej przez właściwy organ
Policji.
Art. 17.
Strażnik, o którym mowa w art. 16, może być wyposażony na czas wykonywania czynności
służbowych w broń palną krótką, na polecenie komendanta straży.
Art. 18.
1.
Jeżeli środki przymusu bezpośredniego, wymienione w art. 14 ust. 2, przy wykonywaniu
zadań wymienionych w art. 15 ust. 1 okazały się niewystarczające lub ich użycie ze
względu na okoliczności danego zdarzenia nie jest możliwe, strażnik ma prawo użycia
broni palnej krótkiej wyłącznie:
1)
w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie strażnika lub
innej osoby,
2)
przeciwko osobie, która nie zastosowała się do wezwania do natychmiastowego porzucenia
broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu, zdrowiu
strażnika lub innej osoby,
3)
przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną krótką strażnikowi,
4)
w celu odparcia gwałtownego, bezpośredniego i bezprawnego zamachu na wykonywany konwój
dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych.
2.
Użycie broni palnej powinno następować w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą
szkodę osobie, przeciwko której użyto broni, i nie może zmierzać do pozbawienia jej
życia, a także narażać na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia innych osób.
3.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i sposób postępowania
przy użyciu broni palnej krótkiej przez strażników.
4.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji określi, w drodze rozporządzenia, warunki
przydziału, przechowywania i ewidencjonowania broni i amunicji przez straż.
Art. 19.
Strażnik, który podjął decyzję o użyciu broni, powinien postępować ze szczególną rozwagą,
traktując broń jako ostateczny środek działania.
Art. 20.
Na zastosowanie i sposób przeprowadzenia czynności, o których mowa w art. 12, 14 i
18, przysługuje zażalenie do prokuratora.
Art. 21.
1.
Strażnik podczas wykonywania czynności służbowych jest obowiązany nosić umundurowanie,
legitymację służbową, znak identyfikacyjny oraz emblemat gminny.
2.
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wzór umundurowania, legitymacji,
dystynkcji i znaków identyfikacyjnych strażników, a także warunki i sposób ich noszenia.
Art. 22.
Strażnik przy wykonywaniu czynności, o których mowa w art. 12, jest obowiązany przedstawić
się imieniem i nazwiskiem, a ponadto na żądanie osoby, której czynności te dotyczą,
okazać legitymację służbową w sposób umożliwiający odczytanie i zanotowanie nazwiska
strażnika oraz organu, który wydał legitymację.
Art. 23.
Przy wykonywaniu czynności służbowych strażnik korzysta z ochrony przewidzianej dla
funkcjonariuszy publicznych.
Art. 24.
Strażnikiem może być osoba, która:
1)
posiada obywatelstwo polskie,
2)
ukończyła 21 lat,
3)
korzysta z pełni praw publicznych,
4)
posiada co najmniej wykształcenie średnie,
5)
cieszy się nienaganną opinią,
6)
jest sprawna pod względem fizycznym i psychicznym,
7)
nie była karana sądownie,
8)
ma uregulowany stosunek do służby wojskowej.
Art. 25.
1.
Strażnika zatrudnia się na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy, w ramach którego
odbywa on przeszkolenie podstawowe.
2.
Zatrudnienie strażnika na czas nieokreślony może nastąpić po ukończeniu przez niego
z wynikiem pozytywnym przeszkolenia podstawowego.
3.
W uzasadnionych przypadkach można odstąpić od zatrudnienia strażnika na czas określony,
jeżeli posiada odpowiednie przygotowanie do pracy w straży.
4.
Komendant Główny Policji określi założenia programowe o metodyczne przeszkolenia podstawowego
strażników oraz zasady udziału policjantów w innych szkoleniach dla potrzeb straży.
Art. 26.
Z dniem zatrudnienia strażnik składa pisemne ślubowanie następującej treści:
„
Ślubuję uroczyście służyć Państwu i wspólnocie lokalnej, chronić porządek publiczny
i bezpieczeństwo ludzi, przestrzegać porządku prawnego i dyscypliny służbowej, dbać
o etykę i dobre imię służby
”
.
Ślubowanie może być również złożone z dodaniem słów „Tak mi dopomóż Bóg”.
Art. 27.
Do obowiązków strażnika należy:
1)
przestrzeganie prawa, rzetelne, bezstronne i terminowe wykonywanie poleceń przełożonych,
2)
poszanowanie powagi, honoru, godności obywateli i własnej,
3)
zachowanie tajemnicy państwowej i służbowej,
4)
podejmowanie interwencji w sytuacjach zagrożenia życia, zdrowia lub mienia, a także
w przypadku naruszenia dóbr osobistych ludzi,
5)
zachowanie uprzejmości i życzliwości w kontaktach z obywatelami, przełożonymi, podwładnymi
oraz współpracownikami,
6)
stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
7)
zachowanie się z godnością w czasie pracy i poza nią.
Art. 28.
Strażnik, który przy wykonywaniu zadań przekroczył uprawnienia lub nie dopełnił obowiązku,
naruszając w ten sposób dobra osobiste obywatela, podlega karze pozbawienia wolności
do lat 5.
Art. 29.
1.
Strażnik, który wzorowo wykonuje obowiązki, przejawia inicjatywę w działaniach, doskonali
swoje kwalifikacje zawodowe, może uzyskać:
1)
pochwałę,
2)
nagrodę pieniężną,
3)
awans,
4)
przedstawienie do odznaczenia.
2.
Strażnik, o którym mowa w ust. 1, może również uzyskać usunięcie z akt osobowych zapisu
o uprzednio wymierzonej karze dyscyplinarnej.
w art. 19 w § 1 po wyrazach „Państwowej Inspekcji Handlowej” wyraz „oraz” zastępuje się przecinkiem, a po wyrazach „służby ochronnej lasów państwowych” dodaje się wyrazy „oraz straż gminna (miejska)”,
2)
w art. 27 § 2 otrzymuje brzmienie:
„
§ 2.
Organom administracji państwowej, właściwym organom gminy oraz strażom gminnym (miejskim),
uprawnienia oskarżyciela publicznego przysługują tylko w sprawach, w których, w zakresie
swojego działania, złożyły wnioski o ukaranie
w § 1 po wyrazach „organ państwowy” dodaje się wyrazy „oraz straż gminną (miejską)”,
b)
w § 2 po wyrazach „organowi państwowemu” dodaje się wyrazy „oraz straży gminnej (miejskiej)”.
Art. 36.
W ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym
(Dz. U. Nr 98, poz. 602) w art. 131 w ust. 1 w pkt 2 na końcu skreśla się przecinek i dodaje wyrazy „oraz strażników straży gminnych (miejskich),”.
w art. 1 w ust. 2 w pkt 5 skreśla się wyrazy „tworzonymi na podstawie ustawy”;
2)
w art. 7 w ust. 1 pkt 4 otrzymuje brzmienie:
„
4)
szczegółowe zasady szkolenia policjantów i strażników gminnych (miejskich)
”
;
3)
skreśla się rozdział 4.
Art. 38.
1.
Straże gminne działające w dniu wejścia w życie ustawy stają się z tym dniem strażami
w rozumieniu ustawy.
2.
Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli rada gminy, w drodze uchwały, przed wejściem
w życie ustawy, postanowi o likwidacji straży.
Art. 39.
1.
Straże gminne utworzone przez gminy, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 25 marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy
(Dz. U. Nr 48, poz. 195 i Nr 86, poz. 396 oraz z 1995 r. Nr 124, poz. 601), zwane dalej „gminami warszawskimi”, stają się z mocy prawa oddziałami Straży Miejskiej
m.st. Warszawy. Regulamin straży może określić inną strukturę organizacyjną Straży
Miejskiej.
2.
Strażnicy oraz inni pracownicy straży gminnych utworzonych przez gminy warszawskie
mogą do dnia 31 marca 1998 r. złożyć oświadczenie o niewyrażeniu zgody na zatrudnienie
w Straży Miejskiej m.st. Warszawy. Stosunek pracy z osobami, które złożyły oświadczenie,
wygasa z mocy prawa z dniem przekształcenia straży gminnej w oddział straży miejskiej.
3.
Zasady i wysokość wynagrodzenia strażników oraz innych pracowników straży gminnych,
o których mowa w ust. 2, z dniem przekształcenia straży gminnej w jednostkę organizacyjną
straży miejskiej ustalana jest według zasad obowiązujących w Straży Miejskiej m.st.
Warszawy. W roku 1998 koszty funkcjonowania oddziałów, o których mowa w ust. 1, pokrywane
są z budżetu gmin warszawskich, w których straże gminne działały przed dniem przejęcia
przez Straż Miejską.
4.
Mienie komunalne pozostające w dyspozycji straży gminnej może być przekazane nieodpłatnie
przez gminę warszawską m.st. Warszawie, z przeznaczeniem na potrzeby Straży Miejskiej
m.st. Warszawy.
Art. 40.
Strażnik może używać umundurowania, legitymacji służbowej, znaku identyfikacyjnego
oraz emblematu gminy według dotychczasowych obowiązujących wzorów, do czasu wyczerpania
ich zapasów, nie dłużej jednak niż 18 miesięcy od dnia wejścia ustawy w życie.
Art. 41.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1998 r., z wyjątkiem art. 39 ust. 1, 3 i
4, który wchodzi w życie z dniem następującym po upływie kadencji rad gmin wybranych
dniu 19 czerwca 1994 r.