Ustawaz dnia 16 lipca 1998 r.Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw

Spis treści

   Dział I   

Przepisy wspólne

   Rozdział 1   

Przepisy ogólne

Art. 1.

Ustawa określa zasady i tryb przeprowadzania wyborów do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, zgłaszania kandydatów oraz warunki ważności tych wyborów.

Art. 2.

1.

Wybory do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

2.

W wyborach do każdego z organów, o których mowa w ust. 1, głosować można tylko osobiście i tylko jeden raz.

Art. 3.

1.

W rozumieniu niniejszej ustawy organami stanowiącymi jednostek samorządu terytorialnego są rady gmin, rady powiatów i sejmiki województw.

2.

Ilekroć w niniejszej ustawie jest mowa o radzie gminy, należy przez to rozumieć także radę miasta na prawach powiatu.

3.

Ilekroć w niniejszej ustawie jest mowa o radzie, należy przez to rozumieć także sejmik województwa.

Art. 4.

Przepisy niniejszego działu stosuje się do wyborów odpowiednich rad, jeżeli przepisy szczególne ustawy nie stanowią inaczej.

   Rozdział 2   

Prawa wyborcze

Art. 5.

Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) do danej rady ma każdy obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 18 lat i stale zamieszkuje na obszarze działania tej rady.

Art. 6.

Nie mają prawa wybierania osoby:

1)

pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym,

2)

pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu,

3)

ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Art. 7.

Prawo wybieralności (bierne prawo wyborcze) przysługuje osobie mającej prawo wybierania do danej rady.

Art. 8.

1.

Można kandydować tylko do jednego z organów wymienionych w art. 3 ust. 1.

2.

Przepis ust. 1 stosuje się w przypadku uzupełniania składu rady lub wyboru danej rady przed upływem kadencji rad.

3.

Można być radnym tylko jednej z rad, o których mowa w art. 3.

Art. 9.

Przy ustalaniu faktu stałego zamieszkania dla potrzeb niniejszej ustawy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.

   Rozdział 3   

Organy wyborcze

Art. 10.

1.

Państwowa Komisja Wyborcza, powołana na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 maja 1993 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej   (Dz. U. Nr 45, poz. 205, z 1995 r. Nr 132, poz. 640 oraz z 1997 r. Nr 47, poz. 297, Nr 70, poz. 443, Nr 88, poz. 554, Nr 98, poz. 604, Nr 121, poz. 770 i Nr 141, poz. 943), i wojewódzcy komisarze wyborczy organizują wybory i sprawują nadzór nad ich przeprowadzeniem zgodnie z przepisami prawa.

2.

Wybory przeprowadzają:

1)

terytorialne (wojewódzkie, powiatowe i gminne) komisje wyborcze,

2)

obwodowe komisje wyborcze.

Art. 11.

1.

Do zadań Państwowej Komisji Wyborczej należy:

1)

sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego,

2)

powoływanie i odwoływanie wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców,

3)

rozpatrywanie skarg na działalność wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców,

4)

ustalanie wzorów urzędowych formularzy oraz druków wyborczych, a także wzorów pieczęci organów wyborczych niższego stopnia,

5)

sprawowanie nadzoru nad sporządzaniem spisów wyborców,

6)

podawanie do publicznej wiadomości zbiorczych wyników wyborów do rad,

7)

wykonywanie innych zadań określonych w ustawach.

2.

Wykonując zadania, o których mowa w ust. 1 Państwowa Komisja Wyborcza wydaje wytyczne wiążące wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców oraz terytorialne i obwodowe komisje wyborcze, a także wyjaśnienia dla organów samorządu terytorialnego oraz podległych im jednostek wykonujących zadania związane z przygotowaniem i przeprowadzeniem wyborów.

3.

Państwowa Komisja Wyborcza uchyla postanowienia wojewódzkiego komisarza wyborczego lub jego zastępcy podjęte z naruszeniem prawa lub niezgodne z jej wytycznymi i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia.

4.

Państwowa Komisja Wyborcza podejmuje uchwały w zakresie swoich ustawowych uprawnień.

5.

Państwowa Komisja Wyborcza może na czas przeprowadzenia wyborów utworzyć swoją inspekcję i określić jej zadania. Do osób powołanych w skład inspekcji stosuje się odpowiednio przepisy art. 20 ust. 1 pkt 1, ust. 2 i 4 oraz art. 21 ust. 2.

Art. 12.

1.

Do zadań wojewódzkiego komisarza wyborczego należy:

1)

sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego przez terytorialne i obwodowe komisje wyborcze,

2)

zapewnianie we współdziałaniu z organami samorządu terytorialnego organizacji wyborów do rad na obszarze województwa,

3)

powoływanie terytorialnych komisji wyborczych oraz rozwiązywanie terytorialnych i obwodowych komisji wyborczych po wykonaniu ich ustawowych zadań,

4)

rozpatrywanie skarg na działalność terytorialnych komisji wyborczych,

5)

kontrolowanie, w zakresie ustalonym przez Państwową Komisję Wyborczą, prawidłowości sporządzania spisów wyborców,

6)

podawanie do publicznej wiadomości informacji o składach terytorialnych komisji wyborczych powołanych na obszarze województwa,

7)

udzielanie, w miarę potrzeby, terytorialnym i obwodowym komisjom wyborczym wyjaśnień,

8)

ustalanie zbiorczych wyników wyborów do rad przeprowadzonych na obszarze województwa i ogłaszanie ich w trybie określonym w niniejszej ustawie,

9)

przedkładanie sprawozdania z przebiegu wyborów na obszarze województwa, wraz z ich wynikami, Państwowej Komisji Wyborczej,

10)

nadzorowanie i koordynowanie działalności zastępców wojewódzkiego komisarza wyborczego,

11)

wykonywanie innych czynności przewidzianych w ustawach lub zleconych przez Państwową Komisję Wyborczą.

2.

Wojewódzki komisarz wyborczy uchyla uchwały terytorialnych i obwodowych komisji wyborczych podjęte z naruszeniem prawa lub niezgodne z wytycznymi Państwowej Komisji Wyborczej i przekazuje sprawę właściwej komisji do ponownego rozpatrzenia.

3.

Wojewódzki komisarz wyborczy może na czas przeprowadzenia wyborów utworzyć swoją inspekcję i określić jej zadania. Przepisy dotyczące osób powołanych do inspekcji Państwowej Komisji Wyborczej, o których mowa w art. 11 ust. 5, mają zastosowanie do inspekcji powołanej przez wojewódzkiego komisarza wyborczego.

4.

Wojewódzki komisarz wyborczy wydaje postanowienia w zakresie swoich ustawowych uprawnień.

5.

Wojewódzcy komisarze wyborczy wykonują swoje zadania bezpośrednio lub przy pomocy swoich zastępców.

6.

Zastępcy wojewódzkiego komisarza wyborczego wykonują na obszarze stanowiącym część województwa zadania należące do kompetencji wojewódzkiego komisarza wyborczego, z wyłączeniem zadań wymienionych w ust. 1 pkt 8 i 9.

Art. 13.

Do zadań terytorialnej komisji wyborczej należy:

1)

rejestrowanie kandydatów na radnych,

2)

zarządzanie druku obwieszczeń wyborczych i podanie ich do publicznej wiadomości w trybie określonym w ustawie,

3)

zarządzanie druku kart do głosowania i ich dostarczania obwodowym komisjom wyborczym,

4)

rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych,

5)

ustalenie wyników głosowania i wyników wyborów do rady i ogłoszenie ich w trybie określonym niniejszą ustawą,

6)

przesłanie wyników głosowania i wyników wyborów wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu,

7)

wykonywanie innych czynności określonych w ustawie lub zleconych przez wojewódzkiego komisarza wyborczego.

Art. 14.

Do zadań obwodowej komisji wyborczej należy:

1)

przeprowadzenie głosowania w obwodzie,

2)

czuwanie w dniu wyborów nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i czasie głosowania,

3)

ustalenie wyników głosowania w obwodzie i podanie ich do publicznej wiadomości,

4)

przesłanie wyników głosowania do właściwej terytorialnie komisji wyborczej.

Art. 15.

1.

Wojewódzki komisarz wyborczy jest pełnomocnikiem Państwowej Komisji Wyborczej wyznaczonym na obszar województwa.

2.

Wojewódzkich komisarzy wyborczych powołuje spośród sędziów, na okres 5 lat, Państwowa Komisja Wyborcza na wniosek ministra właściwego do spraw sprawiedliwości. Ta sama osoba może być ponownie powołana na stanowisko komisarza tylko raz.

3.

Wojewódzki komisarz wyborczy pełni swoją funkcję niezależnie od sprawowania urzędu sędziego właściwego sądu.

4.

Funkcja wojewódzkiego komisarza wyborczego wygasa wskutek śmierci, ustania stosunku służbowego sędziego lub odwołania. Państwowa Komisja Wyborcza odwołuje wojewódzkiego komisarza wyborczego przed upływem okresu, na jaki został powołany, z powodu zrzeczenia się funkcji lub na wniosek prezesa właściwego sądu albo na wniosek ministra właściwego do spraw sprawiedliwości.

5.

W przypadku, o którym mowa w ust. 4, powołanie wojewódzkiego komisarza wyborczego następuje w trybie i na zasadach przewidzianych w ust. 2.

6.

W razie czasowej niemożności pełnienia funkcji przez wojewódzkiego komisarza wyborczego Państwowa Komisja Wyborcza może powierzyć pełnienie tej funkcji na ten okres jednemu z jego zastępców.

Art. 16.

1.

Zastępca wojewódzkiego komisarza wyborczego jest pełnomocnikiem Państwowej Komisji Wyborczej wyznaczonym na obszar określonych powiatów stanowiących część jednego województwa.

2.

Zastępców wojewódzkiego komisarza wyborczego, w liczbie od 1 do 4, powołuje spośród sędziów, na okres 5 lat, Państwowa Komisja Wyborcza na wniosek wojewódzkiego komisarza wyborczego Ta sama osoba może być ponownie powołana na stanowisko zastępcy wojewódzkiego komisarza tylko raz.

3.

Zastępca wojewódzkiego komisarza pełni swoją funkcję niezależnie od sprawowania urzędu sędziego właściwego sądu.

4.

Funkcja zastępcy wojewódzkiego komisarza wyborczego wygasa wskutek śmierci, ustania stosunku służbowego sędziego lub odwołania. Państwowa Komisja Wyborcza odwołuje zastępcę wojewódzkiego komisarza wyborczego przed upływem okresu, na jaki został powołany, z powodu zrzeczenia się funkcji lub na wniosek wojewódzkiego komisarza wyborczego.

5.

Przepis art. 15 ust. 5 stosuje się odpowiednio.

Art. 17.

1.

Terytorialne komisje wyborcze powołuje, najpóźniej w 45 dniu przed dniem wyborów, wojewódzki komisarz wyborczy spośród wyborców zgłoszonych przez pełnomocników komitetów wyborczych, z zastrzeżeniem ust. 3.

2.

W skład komisji wchodzi od 7 do 9 osób.

3.

W skład komisji wyborczej wojewódzkiej, powiatowej oraz komisji wyborczej w mieście na prawach powiatu wchodzi z urzędu, jako przewodniczący, sędzia wskazany przez prezesa sądu wojewódzkiego.

4.

Pierwsze posiedzenie wojewódzkiej komisji wyborczej organizuje wojewódzki komisarz wyborczy.

5.

Pierwsze posiedzenia powiatowych i gminnych komisji wyborczych organizuje, z upoważnienia wojewódzkiego komisarza wyborczego, odpowiednio starosta i wójt (burmistrz, prezydent miasta).

6.

Komisja na pierwszym posiedzeniu wybiera, z zastrzeżeniem ust. 3, ze swojego składu przewodniczącego i jego zastępcę.

7.

Skład komisji podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty.

8.

Zmiany i uzupełnienia w składzie komisji następują w trybie przepisów o jej powołaniu.

Art. 18.

1.

Obwodową komisję wyborczą powołuje, najpóźniej w 21 dniu przed dniem wyborów, zarząd gminy spośród wyborców zgłoszonych przez pełnomocników komitetów wyborczych, z zastrzeżeniem ust. 2.

2.

W skład komisji wchodzi od 5 do 9 osób, w tym z urzędu, jako członek, osoba wskazana przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) spośród pracowników samorządowych gminy.

3.

Pierwsze posiedzenie komisji organizuje wójt (burmistrz, prezydent miasta).

4.

Komisja na pierwszym posiedzeniu wybiera ze swojego składu przewodniczącego i jego zastępcę.

5.

Skład komisji podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty.

6.

Zmiany i uzupełnienia w składzie komisji następują w trybie przepisów o jej powołaniu.

Art. 19.

1.

W skład komisji wyborczych, o których mowa w art. 10 ust. 2, mogą wchodzić tylko wyborcy stale zamieszkali na obszarze działania danej rady. Można być członkiem tylko jednej komisji wyborczej.

2.

W skład każdej z komisji wyborczych wchodzi po jednym przedstawicielu zgłoszonym przez pełnomocnika każdego komitetu wyborczego, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.

3.

W przypadku zgłoszenia przez pełnomocników komitetów wyborczych do składu terytorialnej lub obwodowej komisji wyborczej liczby kandydatów przekraczającej dopuszczalny skład komisji, o składzie komisji decyduje publiczne losowanie przeprowadzone przez organ właściwy do jej powołania.

4.

Jeżeli liczba kandydatów zgłoszonych w trybie, o którym mowa w ust. 2 i 3, jest mniejsza od dopuszczalnego minimalnego składu liczbowego komisji, uzupełnienia jej składu dokonuje organ właściwy do powołania komisji ze zgłoszonych, przez pełnomocników komitetów wyborczych, kandydatów w ciągu 3 dni po upływie terminu określonego odpowiednio w art. 17 ust. 1 i w art. 18 ust. 1.

5.

Sposób zgłaszania kandydatów, wzór zgłoszenia oraz zasady powoływania komisji wyborczych, w tym tryb przeprowadzenia losowania, określa Państwowa Komisja Wyborcza.

6.

Osoby wchodzące w skład komisji wyborczych tracą członkostwo w komisji z dniem podpisania zgody na kandydowanie na radnego.

7.

Członkowie komisji nie mogą pełnić funkcji pełnomocników komitetów wyborczych ani też mężów zaufania, o których mowa w art. 43 ust. 2.

8.

Członkowie komisji nie mogą prowadzić agitacji na rzecz kandydatów na radnych.

Art. 20.

1.

Członkom komisji wyborczych przysługują:

1)

diety i zwrot kosztów podróży,

2)

zryczałtowane wynagrodzenia za czas związany z przeprowadzeniem głosowania oraz ustaleniem wyników głosowania i wyników wyborów
na zasadach i w wysokości określonych przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej.

2.

W związku z wykonywaniem czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 2, członkom komisji przysługuje na okres do 5 dni zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 3.

3.

Przewodniczący wojewódzkich i powiatowych komisji wyborczych wykonują swoje zadania na zasadach takich jak sędzia sądu powszechnego delegowany do pracy w innym sądzie.

4.

Wynagrodzenie wojewódzkich komisarzy wyborczych ustala minister właściwy do spraw administracji publicznej w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej, w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu członka Państwowej Komisji Wyborczej, określonej odrębnymi przepisami. Wynagrodzenie zastępcy wojewódzkiego komisarza wyborczego wynosi do 80 procent wysokości wynagrodzenia wojewódzkiego komisarza wyborczego.

Art. 21.

1.

Osoby wchodzące w skład komisji wyborczych, o których mowa w art. 10 ust. 2, korzystają z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych i ponoszą odpowiedzialność jak funkcjonariusze publiczni.

2.

Osobom wchodzącym w skład komisji wyborczych, które uległy wypadkowi w czasie wykonywania zadań tych komisji albo w drodze do miejsca lub z miejsca ich wykonywania, przysługuje odszkodowanie w wysokości i na zasadach określonych dla pracowników w przepisach o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Odszkodowanie wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a postępowanie powypadkowe prowadzi wojewódzki komisarz wyborczy lub jego zastępca.

3.

Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców.

Art. 22.

1.

Państwowa Komisja Wyborcza ustala w regulaminie sposób wykonania swoich zadań wynikających z niniejszej ustawy oraz określa tryb pracy wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców, w tym sposób sprawowania przez nich nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego.

2.

Państwowa Komisja Wyborcza ustala regulaminy terytorialnych i obwodowych komisji wyborczych określając w nich w szczególności tryb pracy komisji oraz sposób wykonania zadań.

3.

Minister właściwy do spraw administracji publicznej, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej może określić zasady i tryb wykorzystywania elektronicznego systemu przesyłania i przetwarzania danych o wynikach głosowania i wynikach wyborów.

Art. 23.

1.

Obsługę Państwowej Komisji Wyborczej i wojewódzkich komisarzy wyborczych oraz ich zastępców zapewnia Krajowe Biuro Wyborcze, utworzone na podstawie przepisów ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.

2.

Obsługę administracyjną właściwej terytorialnej komisji wyborczej oraz wykonanie zadań wyborczych odpowiednio na obszarze województwa, powiatu i gminy zapewnia marszałek województwa, starosta i wójt (burmistrz, prezydent miasta), jako zadanie zlecone. W tym celu marszałek województwa, starosta i wójt (burmistrz, prezydent miasta) może ustanowić pełnomocnika do spraw wyborów - urzędnika wyborczego. Zasady współdziałania urzędnika wyborczego z Krajowym Biurem Wyborczym określa porozumienie zawarte odpowiednio pomiędzy marszałkiem, starostą i wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a Kierownikiem Krajowego Biura Wyborczego lub upoważnioną przez niego osobą.

3.

Obsługę administracyjną i warunki techniczno-materialne pracy obwodowych komisji wyborczych zapewnia wójt (burmistrz, prezydent miasta), jako zadanie zlecone gminie.

Art. 24.

1.

Jednostki organizacyjne sprawujące trwały zarząd nieruchomości państwowych i komunalnych są obowiązane udostępnić pomieszczenia wskazane przez marszałka województwa, starostę i wójta (burmistrza, prezydenta miasta) z przeznaczeniem na siedziby odpowiednio terytorialnej komisji wyborczej oraz obwodowych komisji wyborczych (lokale wyborcze).

2.

Pomieszczenia, o których mowa w ust. 1, są udostępniane bezpłatnie.

3.

Siedziby organów wyborczych można również umieszczać w pomieszczeniach innych podmiotów niż wymienione w ust. 1, po uprzednim porozumieniu z zarządzającymi tymi pomieszczeniami.

4.

Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do pomieszczeń niezbędnych dla wykonywania przez wojewódzkiego komisarza wyborczego i jego zastępców zadań związanych z wyborami.

   Rozdział 4   

Zarządzanie wyborów

Art. 25.

1.

Wybory do rad zarządza się nie później niż na 30 dni przed upływem kadencji rad. Datę wyborów wyznacza się na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 60 dni po upływie kadencji rad.

2.

Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej, wyznacza, w drodze rozporządzenia, datę wyborów zgodnie z ust. 1 oraz określa dni, w których upływają terminy wykonania czynności wyborczych przewidzianych w ustawie (kalendarz wyborczy).

3.

Rozporządzenie, o którym mowa w ust. 2, podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości i ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej najpóźniej w 60 dniu przed dniem wyborów.

Art. 26.

1.

W razie konieczności przeprowadzenia wyborów danej rady przed upływem kadencji z przyczyn określonych w ustawach, wybory zarządza się i przeprowadza w ciągu 45 dni od wystąpienia tej przyczyny. Przepisy art. 25 stosuje się odpowiednio, z tym że w kalendarzu wyborczym terminy wykonania czynności wyborczych mogą być krótsze od przewidzianych w ustawie.

2.

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie wyborów, o których mowa w ust. 1, wojewoda podaje niezwłocznie do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia, na obszarze działania rady, do której wybory mają być przeprowadzone.

   Rozdział 5   

Ustalenie liczby radnych

Art. 27.

1.

Liczbę radnych wybieranych do rad ustala, odrębnie dla każdej rady, wojewoda, po porozumieniu z wojewódzkim komisarzem wyborczym, odpowiednio do zasad określonych w niniejszej ustawie oraz w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym   (Dz. U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74, Nr 58, poz. 261, Nr 106, poz. 496 i Nr 132, poz. 622 oraz z 1997 r. Nr 9, poz. 43, Nr 106, poz. 679, Nr 107, poz. 686, Nr 113, poz. 734 i Nr 123, poz. 775).

2.

Ustalenie liczby radnych dla każdej rady następuje na podstawie liczby mieszkańców zamieszkałych na obszarze działania danej rady, według stanu ewidencji ludności na koniec roku poprzedzającego rok, w którym wybory mają być przeprowadzone.

Art. 28.

Zarządzenie wojewody ustalające liczbę radnych wybieranych do rad ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym i podaje do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia, w każdej gminie najpóźniej w 55 dniu przed dniem wyborów. Po jednym egzemplarzu zarządzenia przekazuje się niezwłocznie każdej właściwej radzie i wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu oraz przesyła do Państwowej Komisji Wyborczej.

Art. 29.

1.

W przypadku, o którym mowa w art. 26, wojewoda, po porozumieniu z wojewódzkim komisarzem wyborczym, ustala liczbę radnych wybieranych do danej rady na podstawie liczby mieszkańców według stanu w ewidencji ludności na koniec miesiąca poprzedzającego zarządzenie o wyborach.

2.

Liczbę radnych, o której mowa w ust. 1, podaje się w zarządzeniu o wyborach.

3.

Przepisy art. 28 stosuje się odpowiednio.

   Rozdział 6   

Obwody głosowania

Art. 30.

1.

Głosowanie w wyborach do rad przeprowadza się w stałych obwodach głosowania utworzonych na obszarze gminy.

2.

Podziału gminy na obwody głosowania dokonuje rada gminy, na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta), według następujących zasad:

1)

obwód głosowania powinien obejmować od 500 do 3000 mieszkańców; w przypadkach uzasadnionych miejscowymi warunkami obwód głosowania może obejmować mniejszą liczbę mieszkańców,

2)

można utworzyć odrębny obwód głosowania w zakładzie karnym, zakładzie opieki zdrowotnej, zakładzie pomocy społecznej bądź w innym zakładzie tego rodzaju, jeżeli stale zamieszkuje lub przebywa w nim co najmniej 15 wyborców objętych rejestrem wyborców w gminie, na terenie której położony jest zakład.

3.

Uchwałę rady gminy o utworzeniu obwodów głosowania ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Po jednym egzemplarzu uchwały przekazuje się niezwłocznie wojewodzie i wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

4.

Na ustalenia rady gminy, o których mowa w ust. 2, wyborcom w liczbie co najmniej 15 przysługuje prawo wniesienia skargi do wojewódzkiego komisarza wyborczego, w terminie 5 dni od daty podania ich do publicznej wiadomości. Wojewódzki komisarz wyborczy rozpoznaje sprawę w ciągu 5 dni i wydaje postanowienie; na postanowienie nie przysługuje środek zaskarżenia.

Art. 31.

1.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) przedkłada radzie gminy wnioski w sprawie zmian w podziale na obwody głosowania, jeżeli konieczność taka wynika ze zmian granic gminy lub zmiany liczby mieszkańców w gminie.

2.

Wnioski, o których mowa w ust. 1, przedkłada się nie później niż na 3 miesiące przed upływem kadencji rady gminy. Rada gminy dokonuje zmian w podziale na obwody głosowania najpóźniej w ciągu miesiąca od przedłożenia wniosku.

3.

Do zmian w podziale na obwody głosowania przepisy art. 30 ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio.

Art. 32.

Informację o numerach i granicach obwodów głosowania oraz wyznaczonych siedzibach obwodowych komisji wyborczych dla danych wyborów podaje wójt (burmistrz, prezydent miasta), w formie obwieszczenia, do wiadomości wyborców najpóźniej w 21 dniu przed dniem wyborów. Po jednym egzemplarzu obwieszczenia przekazuje się niezwłocznie terytorialnej komisji wyborczej oraz wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

   Rozdział 7   

Spis wyborców

Art. 33.

1.

Osoby, którym przysługuje prawo wybierania, wpisuje się do spisu wyborców.

2.

Wyborca może być wpisany tylko do jednego spisu.

Art. 34.

1.

Spis wyborców służy dla wyborów do rad, do których wybory zostały zarządzone.

2.

Spis sporządza się w urzędzie gminy, najpóźniej w 14 dniu przed dniem wyborów, na podstawie stałego rejestru wyborców w gminie, prowadzonego na zasadach określonych w przepisach ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu.

3.

Spis sporządza się w 2 egzemplarzach, oddzielnie dla każdego obwodu głosowania, według miejsca zamieszkania wyborców.

4.

W spisie umieszcza się nazwisko i imiona, imię ojca, datę urodzenia oraz adres zamieszkania wyborcy.

Art. 35.

1.

Spis wyborców jest udostępniany do wglądu w urzędzie gminy.

2.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) powiadamia wyborców, w sposób zwyczajowo przyjęty, o sporządzeniu spisu wyborców oraz o miejscu i czasie jego udostępniania.

Art. 36.

1.

Na nieprawidłowości w spisie wyborców mogą być wnoszone reklamacje.

2.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) obowiązany jest rozpatrzyć reklamację w terminie 3 dni od daty jej wniesienia i wydać decyzję w sprawie.

3.

Decyzję, wraz z uzasadnieniem, doręcza się niezwłocznie wnoszącemu reklamację, a gdy dotyczy ona innych osób - również tym osobom.

Art. 37.

1.

Na decyzję nie uwzględniającą reklamacji lub powodującą skreślenie ze spisu wyborców wnoszący reklamację bądź osoba skreślona ze spisu może wnieść, w terminie 3 dni od daty doręczenia decyzji, skargę za pośrednictwem wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do właściwego sądu rejonowego. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) przesyła niezwłocznie sądowi skargę wraz z decyzją i aktami sprawy. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może też niezwłocznie zmienić lub uchylić decyzję, jeżeli uzna skargę w całości za słuszną.

2.

Prawo skargi do właściwego sądu rejonowego przysługuje wyborcy również w przypadku niewydania decyzji przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na reklamację, o której mowa w art. 36, w terminie 7 dni od daty wniesienia reklamacji.

3.

Sąd rozpoznaje skargę w postępowaniu nieprocesowym, w składzie jednego sędziego, w terminie 3 dni od daty jej wniesienia. Odpis postanowienia sądu doręcza się osobie, która wniosła skargę, oraz wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), którego decyzja została zaskarżona. Na postanowienie sądu nie przysługuje środek zaskarżenia.

Art. 38.

Spis wyborców przekazuje się w przeddzień wyborów przewodniczącemu obwodowej komisji wyborczej.

Art. 39.

Minister właściwy do spraw administracji publicznej na wniosek Państwowej Komisji Wyborczej określa, w drodze rozporządzenia, wzór spisu wyborców oraz sposób jego sporządzania i aktualizacji.

   Rozdział 8   

Przebieg głosowania

Art. 40.

1.

Głosowanie odbywa się w lokalu obwodowej komisji wyborczej, zwanym dalej „lokalem wyborczym”, między godziną 6 a 20, bez przerwy.

2.

W obwodach głosowania, o których mowa w art. 30 ust. 2 pkt 2, obwodowa komisja wyborcza, po uzgodnieniu z terytorialną komisją wyborczą, może ustalić inne godziny rozpoczęcia i zakończenia głosowania. O ustaleniach tych powiadamia się wyborców oraz odpowiednio wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i wojewódzkiego komisarza wyborczego.

3.

O godzinie 20 przewodniczący komisji zarządza zakończenie głosowania. Od tej chwili mogą głosować tylko wyborcy, którzy przybyli do lokalu wyborczego przed godziną 20.

Art. 41.

W lokalu wyborczym wydziela się miejsca zapewniające tajność głosowania, w liczbie umożliwiającej wyborcom swobodne korzystanie z nich.

Art. 42.

1.

Przed rozpoczęciem głosowania obwodowa komisja wyborcza sprawdza, czy urna jest pusta, po czym zamyka ją i opieczętowuje pieczęcią komisji oraz ustala liczbę otrzymanych kart do głosowania.

2.

Od chwili opieczętowania aż do zakończenia głosowania urny otwierać nie wolno.

Art. 43.

1.

Od chwili rozpoczęcia głosowania aż do jego zakończenia w lokalu wyborczym powinno być obecnych co najmniej 3 członków obwodowej komisji wyborczej, w tym przewodniczący komisji lub jego zastępca.

2.

W lokalu wyborczym podczas wszystkich czynności obwodowej komisji wyborczej mogą przebywać mężowie zaufania wyznaczeni przez pełnomocników komitetów wyborczych w trybie określonym niniejszą ustawą.

Art. 44.

1.

Przed przystąpieniem do głosowania wyborca okazuje obwodowej komisji wyborczej dowód osobisty lub inny dokument umożliwiający stwierdzenie jego tożsamości.

2.

Wyborca nie wpisany do spisu wyborców zostanie przez komisję dopisany do spisu i dopuszczony do udziału w głosowaniu, jeżeli udokumentuje, iż stale zamieszkuje na terenie danego obwodu głosowania, a urząd gminy potwierdzi, że osoba ta jest wpisana do rejestru wyborców w gminie.

Art. 45.

1.

Wyborca wpisany do spisu wyborców lub dopisany do spisu zgodnie z art. 44 ust. 2 otrzymuje od komisji kartę do głosowania właściwą dla przeprowadzanych wyborów.

2.

Wyborca potwierdza otrzymanie karty własnym podpisem w rubryce spisu na to przeznaczonej.

3.

Komisja wydaje karty do głosowania opatrzone jej własną pieczęcią.

4.

Po otrzymaniu karty do głosowania wyborca udaje się do miejsca zapewniającego tajność głosowania, znajdującego się w lokalu wyborczym.

5.

Kartę do głosowania wyborca wrzuca do urny.

Art. 46.

Wyborcy niepełnosprawnemu, na jego prośbę, może pomagać przy głosowaniu inna osoba, z wyłączeniem członków komisji i mężów zaufania.

Art. 47.

1.

Głosowania przerywać nie wolno. Gdyby wskutek nadzwyczajnych wydarzeń głosowanie było przejściowo uniemożliwione, obwodowa komisja wyborcza może zarządzić jego przerwanie, przedłużenie albo odroczenie do dnia następnego. Uchwała w tej sprawie powinna być natychmiast podana do publicznej wiadomości i przesłana terytorialnej komisji wyborczej, wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) oraz wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

2.

W razie przerwania lub odroczenia głosowania komisja zapieczętowuje wlot urny wyborczej i oddaje urnę wraz ze spisem wyborców na przechowanie przewodniczącemu komisji. Pieczęć komisji oddaje się w takim przypadku na przechowanie zastępcy przewodniczącego lub innemu członkowi komisji. W miarę możliwości komisja ustala również liczbę kart nie wykorzystanych, umieszcza je w opieczętowanym pakiecie i oddaje na przechowanie przewodniczącemu komisji. Przed ponownym podjęciem głosowania komisja stwierdza protokolarnie, czy pieczęcie na urnie i pakiecie z kartami są nie naruszone.

Art. 48.

1.

W lokalu wyborczym oraz na terenie budynku, w którym lokal się znajduje, jakakolwiek agitacja wyborcza jest zabroniona.

2.

W lokalu wyborczym umieszcza się tylko urzędowe obwieszczenia wyborcze.

3.

Państwowa Komisja Wyborcza może postanowić o umieszczeniu w lokalu wyborczym oraz w miejscu zapewniającym tajność głosowania zwięzłej informacji o sposobie głosowania właściwym dla przeprowadzanych wyborów. Informację tę sporządza, według wzoru ustalonego przez Państwową Komisję Wyborczą, wojewódzki komisarz wyborczy i zapewnia umieszczenie jej we wszystkich lokalach wyborczych.

Art. 49.

Osobom uzbrojonym wstęp do lokalu wyborczego jest zakazany.

Art. 50.

1.

Przewodniczący obwodowej komisji wyborczej odpowiada za utrzymanie porządku i spokoju w czasie głosowania; w tym celu ma prawo żądać opuszczenia lokalu wyborczego przez osoby zakłócające porządek i spokój oraz naruszające przepis art. 48 ust. 1.

2.

Na żądanie przewodniczącego komisji komendant właściwego komisariatu policji obowiązany jest zapewnić konieczną pomoc. W takim przypadku przepis art. 49 nie ma zastosowania.

   Rozdział 9   

Ustalanie wyników głosowania w obwodach głosowania

Art. 51.

Niezwłocznie po zakończeniu głosowania obwodowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania w obwodzie do danej rady.

Art. 52.

1.

Komisja ustala, na podstawie aktualnego spisu wyborców, liczbę osób uprawnionych do głosowania oraz liczbę wyborców, którym wydano karty do głosowania.

2.

Komisja ustala liczbę nie wykorzystanych kart do głosowania, a następnie karty te umieszcza w zapieczętowanych pakietach.

3.

Przewodniczący komisji w obecności jej członków otwiera urnę wyborczą, po czym komisja liczy znajdujące się w niej karty do głosowania.

4.

Kart do głosowania przedartych, całkowicie na dwie lub więcej części, nie bierze się pod uwagę przy obliczeniach, o których mowa w ust. 3.

5.

Jeżeli liczba kart do głosowania wyjętych z urny jest mniejsza lub większa od liczby wydanych kart, komisja podaje w protokole przypuszczalną przyczynę tej niezgodności.

Art. 53.

1.

Obwodowa komisja wyborcza ustala, na podstawie ważnych kart do głosowania, liczbę głosów nieważnych oraz liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów i głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów każdej z list.

2.

Warunki ważności głosu określają przepisy szczególne niniejszej ustawy.

3.

Komisja sporządza w trzech egzemplarzach protokół głosowania w obwodzie.

Art. 54.

1.

W protokole głosowania w obwodzie wymienia się liczby:

1)

osób uprawnionych do głosowania,

2)

wyborców, którym wydano karty do głosowania,

3)

oddanych kart do głosowania,

4)

kart nieważnych,

5)

kart ważnych,

6)

głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności,

7)

głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów,

8)

głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów każdej z list.

2.

W protokole wymienia się ponadto liczbę otrzymanych i nie wykorzystanych kart do głosowania.

3.

W protokole podaje się czas rozpoczęcia i zakończenia głosowania oraz omawia zarządzenia i wydane decyzje, jak również inne istotne okoliczności związane z przebiegiem głosowania.

4.

Protokół podpisują i każdą ze stron parafują wszystkie osoby wchodzące w skład obwodowej komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Protokół opatruje się pieczęcią komisji.

5.

Mężom zaufania przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag, z wymienieniem konkretnych zarzutów.

6.

Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio do członków obwodowej komisji wyborczej, z tym że nie zwalnia ich to z obowiązku podpisania protokołu głosowania w obwodzie.

Art. 55.

Niezwłocznie po sporządzeniu protokołu obwodowa komisja wyborcza podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania poprzez wywieszenie w lokalu wyborczym w miejscu łatwo dostępnym dla wyborców jednego z egzemplarzy protokołu głosowania w obwodzie.

Art. 56.

1.

Przewodniczący obwodowej komisji wyborczej niezwłocznie przekazuje do właściwej terytorialnej komisji wyborczej, w zapieczętowanej kopercie, jeden egzemplarz protokołu głosowania w obwodzie wraz z wyjaśnieniami komisji do zgłoszonych zarzutów, o których mowa w art. 54 ust. 5 i 6.

2.

Tryb przekazywania i przyjmowania protokołów, o których mowa w ust. 1, określa Państwowa Komisja Wyborcza.

3.

Państwowa Komisja Wyborcza może określić zasady i tryb wcześniejszego przekazywania danych z protokołu za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej użytku publicznego lub systemu elektronicznego przesyłania danych.

Art. 57.

Po wykonaniu czynności wymienionych w art. 56 ust. 1 przewodniczący obwodowej komisji wyborczej niezwłocznie przekazuje w depozyt wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) dokumenty z głosowania oraz pieczęć w sposób ustalony przez Państwową Komisję Wyborczą.

   Rozdział 10   

Protesty wyborcze. Ważność wyborów

Art. 58.

1.

W ciągu 14 dni od daty wyborów może być wniesiony protest przeciwko ważności wyborów do danej rady lub wyborowi radnego z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom lub naruszenia przepisów niniejszej ustawy dotyczących przebiegu głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów.

2.

Jeżeli podstawę protestu stanowi zarzut popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom do danej rady lub naruszenia przez organy wyborcze przepisów ustawy dotyczących ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów, może go wnieść każdy wyborca zamieszkały na obszarze działania tej rady.

3.

Protest przeciwko wyborowi radnego w okręgu wyborczym może wnieść wyborca, którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania na obszarze danego okręgu wyborczego.

4.

Prawo wniesienia protestu przysługuje również pełnomocnikowi, o którym mowa w art. 101 ust. 2.

5.

W razie wniesienia protestu, do czasu rozstrzygnięcia sprawy w sposób określony w art. 61, do osób wybranych stosuje się przepisy o obowiązkach i prawach radnych.

Art. 59.

1.

Protest wnosi się na piśmie do właściwego sądu wojewódzkiego.

2.

Wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty.

Art. 60.

1.

Sąd wojewódzki rozpoznaje protesty w postępowaniu nieprocesowym, w ciągu 30 dni po upływie terminu do wnoszenia protestów, w składzie 3 sędziów, z udziałem zainteresowanych, wojewódzkiego komisarza wyborczego i przewodniczących właściwych komisji wyborczych, stosując odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

2.

Sąd wojewódzki pozostawia bez dalszego biegu protest wniesiony przez osobę do tego nieuprawnioną w myśl art. 58 ust. 2-4 lub nie spełniający warunków określonych w art. 58 ust. 1 i art. 59 ust. 2.

3.

Sąd wojewódzki pozostawia bez dalszego biegu również protest dotyczący sprawy, co do której w niniejszej ustawie przewiduje się możliwość wniesienia skargi lub odwołania do sądu lub właściwego organu wyborczego przed dniem głosowania.

Art. 61.

1.

Sąd wojewódzki rozpoznając protesty rozstrzyga o ważności wyborów oraz o ważności wyboru radnego.

2.

Sąd wojewódzki, orzekając o nieważności wyborów lub o nieważności wyboru radnego, stwierdza wygaśnięcie mandatów oraz postanawia o przeprowadzeniu wyborów ponownych lub o podjęciu niektórych czynności wyborczych, wskazując czynność, od której należy ponowić postępowanie wyborcze.

3.

Na orzeczenia sądu wojewódzkiego, o których mowa w ust. 1 i 2 oraz art. 60, zainteresowanym, wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu i przewodniczącemu właściwej komisji wyborczej przysługuje, w ciągu 7 dni od daty doręczenia, zażalenie do właściwego sądu apelacyjnego. Sąd apelacyjny rozpoznaje sprawę w ciągu 30 dni; na postanowienie sądu nie przysługuje środek zaskarżenia.

4.

O zakończeniu postępowania w sprawie protestów i o treści ostatecznych orzeczeń właściwy sąd zawiadamia niezwłocznie zainteresowanych, wojewodę, wojewódzkiego komisarza wyborczego i przewodniczącego właściwej komisji wyborczej.

Art. 62.

1.

Przeprowadzenie wyborów ponownych lub podjęcie wskazanych czynności wyborczych zarządza wojewoda w ciągu 7 dni od dnia zakończenia postępowania sądowego, o którym mowa w art. 61 ust. 4.

2.

Przepisy art. 26 stosuje się odpowiednio, z tym że w zarządzeniu wojewody o wyborach wymienia się ponadto osoby, które utraciły mandaty, ze wskazaniem oznaczenia listy kandydatów.

3.

Wygaśnięcie mandatów radnych, o którym mowa w art. 61 ust. 2, następuje z dniem podania zarządzenia wojewody do publicznej wiadomości.

Art. 63.

1.

W razie unieważnienia wyborów lub wyboru radnego, wybory ponowne lub wskazane czynności wyborcze przeprowadzają te same komisje wyborcze, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów niniejszej ustawy.

2.

Jeżeli podstawą unieważnienia wyborów lub wyboru radnego były zarzuty odnoszące się do komisji wyborczych lub nieprawidłowości w spisie wyborców, powołuje się nowe komisje lub sporządza nowe spisy.

3.

Wyborów ponownych nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rady.

Art. 64.

Wyniki wyborów ponownych i przeprowadzonych czynności wyborczych podaje się w sposób określony w niniejszej ustawie.

   Rozdział 11   

Kampania wyborcza

Art. 65.

1.

Kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem podania do publicznej wiadomości zarządzenia o wyborach do rad i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem głosowania.

2.

Zabrania się przeprowadzenia kampanii wyborczej:

1)

na terenie urzędów administracji rządowej i administracji samorządu terytorialnego oraz sądów,

2)

na terenie zakładów pracy w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie,

3)

na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw obrony narodowej oraz oddziałów obrony cywilnej, a także skoszarowanych jednostek policyjnych.

3.

W dniu głosowania zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji jest zabronione.

Art. 66.

1.

Zgromadzenia wyborców organizowane w ramach kampanii wyborczej nie podlegają przepisom ustawy z dnia 5 lipca 1990 r. - Prawo o zgromadzeniach   (Dz. U. Nr 51, poz. 297).

2.

Każdy wyborca może agitować na rzecz kandydatów na radnych, a także zbierać podpisy popierające zgłoszenia kandydatów, po uzyskaniu pisemnej zgody pełnomocnika komitetu wyborczego.

3.

Podpisy popierające zgłoszenia, o których mowa w ust. 2, można zbierać w miejscu, czasie i w sposób wykluczający stosowanie jakichkolwiek nacisków zmierzających do wymuszenia podpisów.

Art. 67.

Bez uprzedniej zgody pełnomocnika komitetu wyborczego zakazana jest każda forma agitacji wyborczej polegająca na organizowaniu wieców wyborczych kandydatów, rozpowszechnianiu programów wyborczych kandydatów lub komitetów wyborczych oraz ich materiałów propagandowych o charakterze reklamy rozpowszechnianej dla celów kampanii wyborczej za pomocą środków masowego przekazu, plakatów, broszur i ulotek o masowym nakładzie oraz bezpłatnych infolinii.

Art. 68.

Zakazuje się komitetom wyborczym, kandydatom oraz wyborcom prowadzącym agitację na rzecz komitetów wyborczych lub kandydatów organizowania podczas kampanii wyborczej loterii fantowych, innego rodzaju gier losowych oraz konkursów, w których wygranymi są nagrody pieniężne lub przedmioty o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zwyczajowo używanych w celach reklamowych lub promocyjnych.

Art. 69.

Od 7 dnia przed dniem wyborów aż do zakończenia głosowania zabrania się podawania do publicznej wiadomości wyników przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych i wyników wyborów oraz wyników sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania.

Art. 70.

1.

Wszelkie plakaty, hasła lub ulotki wyborcze, zawierające wyraźne oznaczenia, od kogo pochodzą, bądź stwierdzające, przez kogo są rozplakatowane, podlegają ochronie prawnej.

2.

Do umieszczania plakatów wyborczych nie stosuje się przepisów art. 63a Kodeksu wykroczeń.

Art. 71.

1.

Na ścianach budynków, ogrodzeniach, latarniach, urządzeniach energetycznych, telekomunikacyjnych i innych można umieszczać plakaty i hasła wyborcze wyłącznie po uzyskaniu zgody właściciela lub zarządcy nieruchomości.

2.

Przy ustawianiu własnych urządzeń ogłoszeniowych w celu prowadzenia kampanii wyborczej należy stosować obowiązujące przepisy porządkowe. Przepis art. 70 stosuje się odpowiednio.

3.

Plakaty i hasła wyborcze należy umieszczać w taki sposób, aby można je było usunąć bez powodowania szkód.

4.

Policja (straż gminna) jest obowiązana usuwać plakaty i hasła, których sposób umieszczenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo bezpieczeństwu mienia bądź bezpieczeństwu w ruchu drogowym.

5.

Plakaty i hasła wyborcze oraz urządzenia ogłoszeniowe ustawione w celu prowadzenia kampanii wyborczej pełnomocnicy komitetów wyborczych obowiązani są usunąć w terminie 30 dni po dniu wyborów.

6.

Zarząd gminy postanawia o usunięciu plakatów i haseł wyborczych oraz urządzeń ogłoszeniowych nie usuniętych przez obowiązanych do tego w terminie, o którym mowa w ust. 5. Koszty usunięcia ponoszą obowiązani.

Art. 72.

1.

Jeżeli plakaty, hasła, ulotki, wypowiedzi albo inne formy propagandy i agitacji zawierają nieprawdziwe dane i informacje, kandydat na radnego lub pełnomocnik komitetu wyborczego ma prawo wnieść do sądu wojewódzkiego wniosek o:

1)

orzeczenie konfiskaty takich materiałów,

2)

wydanie zakazu publikowania takich danych i informacji,

3)

nakazanie sprostowania informacji,

4)

nakazanie przeproszenia pomówionego,

5)

nakazanie uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 10 000 złotych na rzecz instytucji charytatywnej,

6)

zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawcy kwoty do 10 000 złotych tytułem odszkodowania.

2.

Sąd wojewódzki, w składzie jednego sędziego, rozpoznaje wniosek, o którym mowa w ust. 1, w ciągu 24 godzin w postępowaniu nieprocesowym. Sąd może rozpoznać sprawę w przypadku usprawiedliwionej nieobecności wnioskodawcy lub uczestnika postępowania, pod warunkiem że o terminie rozprawy zostali oni prawidłowo powiadomieni. Postanowienie kończące postępowanie w sprawie sąd niezwłocznie doręcza osobie zainteresowanej, o której mowa w ust. 1, właściwemu wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu i obowiązanemu do wykonania postanowienia sądu.

3.

Na postanowienie sądu wojewódzkiego, w terminie 24 godzin od jego wydania, służy zażalenie do sądu apelacyjnego. Sąd apelacyjny, w składzie trzech sędziów, rozpoznaje zażalenie w postępowaniu nieprocesowym, w trybie i terminie, o których mowa w ust. 2. Na postanowienie sądu apelacyjnego nie przysługuje środek zaskarżenia i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu.

Art. 73.

1.

Nieprawdziwe dane lub informacje, odnoszące się do wyborów i związane z kampanią wyborczą, opublikowane w prasie, podlegają sprostowaniu w ciągu 48 godzin.

2.

W odniesieniu do sprostowań danych lub informacji opublikowanych w prasie innej niż dziennik sąd wskazuje dziennik, w którym sprostowanie ma być zamieszczone na koszt obowiązanego w ciągu 48 godzin.

3.

W razie odmowy lub niezamieszczenia sprostowania przez obowiązanego w sposób określony w postanowieniu sądu, sąd na wniosek zainteresowanego zarządza opublikowanie sprostowania w trybie egzekucyjnym na koszt obowiązanego.

4.

W sprawach, o których mowa w ust. 1-3 i art. 72, przepisu art. 65 ust. 1 nie stosuje się.

Art. 74.

Informacje, komunikaty, apele i hasła wyborcze, ogłaszane w prasie drukowanej lub w telewizji bądź radiu na koszt komitetów wyborczych, partii politycznej lub organizacji popierających kandydatów, a także na koszt samych kandydatów, muszą zawierać wskazanie, przez kogo są opłacane i od kogo pochodzą. Odpowiedzialnym za umieszczenie tego wskazania jest redaktor w rozumieniu przepisów Prawa prasowego.

Art. 75.

Wykonanie uprawnień wynikających z niniejszej ustawy nie ogranicza możliwości dochodzenia przez osoby pokrzywdzone lub poszkodowane uprawnień na podstawie przepisów innych ustaw, a w szczególności Kodeksu karnego, Kodeksu cywilnego i Prawa prasowego, wobec osób, których działanie lub zaniechanie w toku kampanii wyborczej naruszyło cudze dobra osobiste lub majątkowe.

Art. 76.

1.

Komitetom wyborczym, których listy kandydatów zostały zarejestrowane, przysługuje, w okresie od 15 dnia przed dniem wyborów do dnia zakończenia kampanii wyborczej, prawo do nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych przez terenowe oddziały „Telewizji Polskiej - Spółka Akcyjna” i przez spółki publicznej radiofonii regionalnej, zwane dalej „Telewizją Polską” i „Polskim Radiem”, na ich koszt.

2.

Łączny czas nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych wynosi w każdym programie regionalnym Telewizji Polskiej 15 godzin i w każdym programie regionalnym Polskiego Radia 20 godzin.

3.

Przez pojęcie nieodpłatnego rozpowszechniania rozumie się zarówno rejestrację i emisję wystąpień przedstawicieli komitetów wyborczych bądź kandydatów na radnych, jak i rejestrację oraz emisję audycji wyborczych przygotowanych przez komitety wyborcze.

4.

Podział czasu antenowego pomiędzy uprawnione komitety wyborcze jest dokonywany proporcjonalnie do liczby zarejestrowanych list kandydatów w okręgach, na obszarze emitowania audycji wyborczych.

5.

Czas antenowy przysługujący jednemu komitetowi wyborczemu nie może być odstępowany innemu komitetowi wyborczemu.

Art. 77.

1.

Podziału czasu antenowego, według zasad, o których mowa w art. 76 ust. 4, dokonują właściwi dyrektorzy oddziałów Telewizji Polskiej i prezesi zarządów spółek Polskiego Radia na podstawie wniosków uprawnionych komitetów wyborczych.

2.

Na ustalenia dotyczące podziału czasu antenowego komitetom wyborczym przysługuje skarga do wojewódzkiego komisarza wyborczego właściwego ze względu na siedzibę oddziału Telewizji Polskiej lub Polskiego Radia. Skargę wnosi się w terminie 48 godzin od dokonania ustalenia. Wojewódzki komisarz wyborczy rozpatruje sprawę niezwłocznie i wydaje postanowienie. Na postanowienie wojewódzkiego komisarza wyborczego nie przysługuje środek zaskarżenia.

3.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, w drodze rozporządzenia, określi po porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą tryb postępowania w sprawach podziału czasu nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych, sposób przygotowania i emisji tych audycji oraz sposób upowszechniania informacji o terminach emisji audycji wyborczych.

Art. 78.

1.

Komitetom wyborczym, które zarejestrowały listy kandydatów w ponad połowie okręgów w wyborach do wszystkich sejmików województw, przysługuje również prawo do nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych w programach ogólnokrajowych Telewizji Polskiej i Polskiego Radia.

2.

Łączny czas nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych wynosi 15 godzin w Telewizji Polskiej i 20 godzin w Polskim Radiu.

3.

Przepisy art. 76 i 77 stosuje się odpowiednio.

4.

W czynnościach związanych z wykonywaniem uprawnień wynikających z ust. 1 komitet wyborczy reprezentuje pełnomocnik.

Art. 79.

1.

Niezależnie od czasu przyznanego na nieodpłatne rozpowszechnianie audycji wyborczych każdy komitet wyborczy może, w okresie od 15 dnia przed dniem wyborów do dnia zakończenia kampanii wyborczej, odpłatnie rozpowszechniać audycje wyborcze w programach publicznych i niepublicznych nadawców radiowych i telewizyjnych.

2.

Publiczni nadawcy nie mogą odmówić rozpowszechniania, na jednakowych warunkach dla wszystkich komitetów wyborczych korzystających z uprawnienia wynikającego z ust. 1, audycji wyborczych, o których mowa w ust. 1.

3.

Wysokość opłat pobieranych za rozpowszechnianie audycji wyborczych, o których mowa w ust. 1, nie może przekraczać stawek pobieranych za reklamy i musi być ustalana według cennika obowiązującego w dniu zarządzenia wyborów.

4.

Do audycji, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy o działalności reklamowej w programach telewizyjnych i radiowych, z zastrzeżeniem ust. 5.

5.

Czas przeznaczony na rozpowszechnianie odpłatnych audycji wyborczych nie jest wliczany do ustalonego odrębnymi przepisami dopuszczalnego wymiaru czasu emisji reklam.

   Rozdział 12   

Finansowanie wyborów

Art. 80.

Wydatki związane z organizacją przygotowań i przeprowadzeniem wyborów pokrywane są z budżetu państwa zgodnie z zasadami określonymi w niniejszym rozdziale.

Art. 81.

1.

Z budżetu państwa pokrywane są wydatki związane z:

1)

zadaniami Państwowej Komisji Wyborczej, wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców oraz Krajowego Biura Wyborczego,

2)

zadaniami wyborczymi zleconymi jednostkom samorządu terytorialnego,

3)

należnościami dla osób wchodzących w skład komisji wyborczych, o których mowa w art. 20 ust. 1,

4)

refundacją wydatków, o których mowa w art. 21 ust. 2.

2.

Środki finansowe na zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego przekazywane są nie później niż w ciągu 30 dni od daty ogłoszenia o zarządzeniu wyborów.

3.

Informację o wydatkach poniesionych z budżetu państwa, o których mowa w ust. 1 pkt 1-3, Kierownik Krajowego Biura Wyborczego podaje do publicznej wiadomości w ciągu 5 miesięcy od dnia głosowania.

4.

W budżecie państwa zapewnia się ponadto corocznie, w ramach rezerwy celowej, środki na przeprowadzenie wyborów przedterminowych i uzupełniających do rad.

5.

Zasady planowania finansowego oraz realizacji wydatków, o których mowa w ust. 1 i 2, a także sprawozdawczości finansowej określają przepisy budżetowe.

6.

Dysponentem środków finansowych, o których mowa w ust. 1, jest Kierownik Krajowego Biura Wyborczego.

Art. 82.

1.

Wydatki komitetów wyborczych ponoszone w związku z wyborami są pokrywane z ich źródeł własnych.

2.

Pełnomocnicy komitetów wyborczych mogą organizować zbiórki publiczne środków finansowych na cele wyborcze, na zasadach określonych w przepisach o zbiórkach publicznych.

3.

Organizowanie zbiórki publicznej, o której mowa w ust. 2, nie wymaga uzyskania pozwolenia.

Art. 83.

1.

Komitetom wyborczym nie mogą być przekazywane na cele wyborcze środki finansowe pochodzące:

1)

z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego, związków komunalnych i innych komunalnych osób prawnych,

2)

od państwowych jednostek organizacyjnych,

3)

od przedsiębiorstw państwowych, a także od przedsiębiorców z udziałem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, związków komunalnych oraz innych komunalnych osób prawnych,

4)

od podmiotów korzystających z dotacji budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

5)

od osób zagranicznych w rozumieniu przepisów Prawa dewizowego.

2.

Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do wartości niepieniężnych.

Art. 84.

1.

Finansowanie uczestnictwa w wyborach jest jawne.

2.

Pełnomocnik komitetu wyborczego, którego lista kandydatów została zarejestrowana, obowiązany jest sporządzić sprawozdanie finansowe o źródłach pozyskanych funduszy oraz poniesionych wydatkach na cele wyborcze, według wzoru ustalonego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia, po porozumieniu z Państwową Komisję Wyborczą.

3.

Jeżeli komitet wyborczy utworzony przez wyborców osiągnie nadwyżkę pozyskanych środków finansowych nad poniesionymi wydatkami, pełnomocnik komitetu wyborczego jest obowiązany do jej przekazania instytucji charytatywnej. Informację o tym, ze wskazaniem celu, na który nadwyżka została przekazana, zamieszcza się w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w ust. 2.

4.

Sprawozdanie finansowe obowiązany do jego sporządzenia składa wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu w ciągu 3 miesięcy od dnia wyborów.

5.

Sprawozdania, o których mowa w ust. 2, udostępniane są do publicznego wglądu. Wojewódzki komisarz wyborczy podaje do publicznej wiadomości, w formie komunikatu w dzienniku o zasięgu co najmniej wojewódzkim, informację o obowiązanych do złożenia sprawozdania finansowego i o złożeniu sprawozdań w ustawowym terminie, a także o miejscu, czasie i sposobie ich udostępniania do wglądu.

6.

Pełnomocnik komitetu wyborczego utworzonego przez wyborców jest obowiązany przechowywać dokumenty związane z finansowaniem kampanii wyborczej przez okres 12 miesięcy od dnia wyborów.

   Dział II   

Wybory do rad gmin. Przepisy szczególne

   Rozdział 13   

System wyborczy

Art. 85.

Wybory do rad gmin, pod nadzorem Państwowej Komisji Wyborczej i wojewódzkich komisarzy wyborczych, przeprowadzają:

1)

gminne (miejskie) komisje wyborcze,

2)

obwodowe komisje wyborcze.

Art. 86.

1.

Radni są wybierani w okręgach wyborczych bezpośrednio spośród zgłoszonych kandydatów.

2.

Na jednego kandydata wyborca może oddać tylko jeden głos.

Art. 87.

W gminie liczącej do 20000 mieszkańców o wyborze na radnego rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególnych kandydatów.

Art. 88.

1.

W gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby ważnie oddanych głosów na kandydatów danej listy; mandaty przypadające na daną listę otrzymują zgłoszeni na tej liście kandydaci, którzy uzyskali najwięcej ważnych głosów.

2.

W miastach na prawach powiatu w podziale mandatów, o którym mowa w ust. 1, uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy oddano w skali miasta na prawach powiatu co najmniej 5% ważnie oddanych głosów.

   Rozdział 14   

Okręgi wyborcze

Art. 89.

1.

Okręg wyborczy obejmuje część obszaru gminy.

2.

W gminach na terenach wiejskich okręgiem wyborczym jest sołectwo. Łączenie sołectw w celu utworzenia okręgu wielomandatowego jest możliwe, jeżeli wynika to z konieczności zachowania jednolitej normy przedstawicielstwa.

3.

Podział sołectwa na dwa lub więcej okręgów wyborczych jest dopuszczalny jedynie wtedy, gdyby liczba radnych wybieranych w danym sołectwie była większa niż przewidziana w art. 90.

4.

W miastach przy tworzeniu okręgów wyborczych uwzględnia się utworzone jednostki pomocnicze (dzielnice, osiedla).

Art. 90.

1.

W każdym okręgu wyborczym tworzonym dla wyboru rady w gminie liczącej do 20000 mieszkańców wybiera się od 1 do 5 radnych.

2.

Dla wyboru rady w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców tworzy się okręgi wyborcze, w których wybiera się od 5 do 10 radnych.

Art. 91.

Przy tworzeniu okręgów wyborczych stosuje się jednolitą normę przedstawicielstwa, wynikającą z podzielenia liczby mieszkańców gminy przez ustaloną dla tej rady liczbę wybieranych radnych. Odstępstwa od normy przedstawicielstwa są dopuszczalne wyłącznie wtedy, gdy jest to uzasadnione względami, o których mowa w art. 89 ust. 2 i 3.

Art. 92.

1.

Podział gminy na okręgi wyborcze jest stały. Zmiany granic okręgów wyborczych mogą być dokonywane najpóźniej na 3 miesiące przed upływem kadencji, jeżeli konieczność taka wynika ze zmiany w podziale terytorialnym państwa lub zmiany liczby mieszkańców danej gminy.

2.

Podział na okręgi, ich granice i numery oraz liczbę radnych wybieralnych w każdym okręgu ustala, na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta), rada gminy.

3.

Uchwałę rady gminy w sprawie okręgów wyborczych ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz podaje się do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Po jednym egzemplarzu uchwały przekazuje się niezwłocznie wojewodzie i wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

Art. 93.

1.

Na ustalenia rady gminy w sprawach okręgów wyborczych wyborcom, w liczbie co najmniej 15, przysługuje prawo wniesienia skargi do wojewódzkiego komisarza wyborczego w terminie 5 dni od daty podania do publicznej wiadomości uchwały, o której mowa w art. 92 ust. 3. Wojewódzki komisarz wyborczy rozpoznaje sprawę w terminie 5 dni i wydaje postanowienie, doręczając je niezwłocznie wnoszącym skargę oraz radzie gminy.

2.

Od postanowienia wojewódzkiego komisarza wyborczego przysługuje odwołanie do Państwowej Komisji Wyborczej w terminie 5 dni od daty jego doręczenia. Na orzeczenie Państwowej Komisji Wyborczej nie przysługuje środek zaskarżenia.

3.

Do zmian w podziale na okręgi wyborcze, o których mowa w art. 92 ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ust. 1 i 2.

Art. 94.

Informację o okręgach wyborczych, ich granicach i numerach, liczbie radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym oraz o wyznaczonej siedzibie gminnej komisji wyborczej podaje do publicznej wiadomości wójt (burmistrz, prezydent miasta), w formie obwieszczenia, najpóźniej w 50 dniu przed dniem wyborów.

   Rozdział 15   

Zgłaszanie kandydatów na radnych

Art. 95.

1.

Prawo zgłaszania kandydatów na radnych przysługuje:

1)

partiom politycznym,

2)

stowarzyszeniom oraz organizacjom społecznym, zwanym dalej „organizacjami”,

3)

wyborcom.

2.

Kandydaci zgłaszani są w formie list kandydatów. Przez listę kandydatów rozumie się również zgłoszenie jednego kandydata.

Art. 96.

1.

Partie polityczne oraz organizacje mogą utworzyć koalicję wyborczą w celu zgłoszenia wspólnych list kandydatów. W razie utworzenia koalicji wyborczej partia lub organizacja nie może samodzielnie zgłaszać list kandydatów na radnych do danej rady, jeżeli została zgłoszona wspólna lista kandydatów.

2.

Czynności wyborcze w imieniu partii politycznych i organizacji wykonują ich statutowe organy upoważnione do reprezentowania tych partii i organizacji przy czynnościach prawnych. W imieniu koalicji wyborczej czynności, o których mowa, wykonuje utworzony w tym celu komitet wyborczy.

3.

Przez użyte w ustawie określenie „komitet wyborczy” rozumie się również statutowe organy partii i organizacji, o których mowa w ust. 2.

Art. 97.

1.

Wyborcy w celu zgłoszenia list kandydatów tworzą komitet wyborczy. W skład komitetu wyborczego powinno wchodzić co najmniej 5 osób.

2.

Do utworzonego przez wyborców komitetu wyborczego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych   (Dz. U. Nr 98, poz. 604) - z wyjątkiem przepisów dotyczących ewidencji partii politycznych - oraz przepisy innych ustaw dotyczące działalności partii politycznych.

Art. 98.

1.

Komitet wyborczy może zgłosić w każdym okręgu wyborczym tylko jedną listę kandydatów.

2.

Lista kandydatów w wyborach do rady:

1)

w gminie liczącej do 20000 mieszkańców może zawierać najwyżej tyle nazwisk kandydatów, ilu radnych jest wybieranych w danym okręgu wyborczym,

2)

w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców nie może zawierać mniej niż 5 nazwisk kandydatów, z tym że liczba kandydatów nie może być większa niż dwukrotność liczby radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym.

3.

Kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym i tylko z jednej listy kandydatów.

Art. 99.

1.

W zgłoszeniu listy kandydatów podaje się:

1)

nazwę komitetu wyborczego oraz dokładny adres jego siedziby,

2)

nazwę rady gminy oraz numer okręgu wyborczego, do którego dokonuje się zgłoszenia,

3)

nazwiska i imiona, wiek oraz miejsce zamieszkania kandydatów; nazwiska kandydatów umieszcza się w kolejności ustalonej przez komitet wyborczy.

2.

Do każdego zgłoszenia należy dołączyć pisemne oświadczenia kandydatów o wyrażeniu zgody na kandydowanie oraz o posiadaniu prawa wybieralności (biernego prawa wyborczego) do danej rady.

3.

W zgłoszeniu można wnosić o oznaczenie kandydatury nazwą lub skrótem nazwy partii politycznej lub organizacji popierającej kandydata (nie więcej jednak niż jedną nazwą lub jednym skrótem nazwy składającymi się z nie więcej niż 40 znaków drukarskich). Fakt poparcia kandydatury powinien być potwierdzony pisemnie przez właściwy statutowo organ partii lub organizacji; potwierdzenie składa się łącznie ze zgłoszeniem.

4.

Jeżeli zgłoszenie dotyczy listy kandydatów partii politycznej lub organizacji, należy dołączyć również uwierzytelniony wyciąg odpowiednio z ewidencji partii bądź rejestru organizacji prowadzonych przez właściwy sąd, a w przypadku koalicji wyborczej - ponadto dokument stwierdzający utworzenie komitetu wyborczego.

5.

Jeżeli listę kandydatów zgłaszają wyborcy, do zgłoszenia należy dołączyć wykaz imienny członków komitetu wyborczego wraz z ich dokładnymi adresami zamieszkania oraz numerami ewidencyjnymi PESEL.

6.

Komitet wyborczy może złożyć Państwowej Komisji Wyborczej dokumenty, które zgodnie z ust. 4 i 5 jest obowiązany dołączyć do zgłoszenia listy kandydatów w okręgu wyborczym. Państwowa Komisja Wyborcza wystawia zaświadczenia potwierdzające złożenie tych dokumentów. Zaświadczenia takie komitet wyborczy może okazywać właściwym terenowo komisjom wyborczym. Przepisy art. 144 i 169 stosuje się odpowiednio.

Art. 100.

1.

Każda zgłaszana lista kandydatów powinna być poparta podpisami:

1)

co najmniej 25 wyborców - jeżeli dotyczy zgłoszenia w gminie liczącej do 20000 mieszkańców,

2)

co najmniej 150 wyborców - jeżeli dotyczy zgłoszenia w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców.

2.

Wyborca może udzielić poparcia dowolnej liczbie list kandydatów. Wycofanie udzielonego poparcia nie jest skuteczne.

3.

Wyborca udzielający poparcia liście składa podpis obok czytelnie wpisanego jego nazwiska i imienia, adresu zamieszkania oraz numeru ewidencyjnego PESEL.

4.

Na każdej karcie wykazu osób popierających listę umieszcza się nazwiska kandydatów zgłaszanych w okręgu wyborczym.

5.

Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej, określa, w drodze rozporządzenia, wzór wykazu osób popierających listę kandydatów.

Art. 101.

1.

Listy kandydatów, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego, zgłasza się do gminnej komisji wyborczej, zwanej dalej „komisją wyborczą”, najpóźniej w 30 dniu przed dniem wyborów do godziny 24, wraz z wykazem osób popierających listę.

2.

Zgłoszenia listy dokonuje pełnomocnik komitetu wyborczego, uprawniony do składania oświadczeń w sprawie zgłoszenia wobec organów wyborczych, lub upoważniona przez niego osoba, zwani dalej „pełnomocnikiem”. Do zgłoszenia załącza się dokument, wydany przez komitet wyborczy, stwierdzający ustanowienie pełnomocnika komitetu wyborczego, z podaniem jego nazwiska i imienia oraz dokładnego adresu zamieszkania i numeru ewidencyjnego PESEL.

3.

Jeżeli zgłoszenia listy dokonuje osoba upoważniona prze pełnomocnika komitetu wyborczego, do zgłoszenia załącza się również odpowiednio dokument, o którym mowa w ust. 2, wydany przez pełnomocnika komitetu wyborczego.

4.

Po dokonaniu zgłoszenia uzupełnienie listy o nazwiska kandydatów lub zmiany kandydatów albo ich kolejności na liście są niedopuszczalne.

Art. 102.

1.

W zgłoszeniu listy kandydatów pełnomocnik może wnosić o oznaczenie listy nazwą lub skrótem nazwy komitetu wyborczego, którą należy oznaczyć listę na urzędowych obwieszczeniach oraz na karcie do głosowania.

2.

W sprawach związanych z oznaczeniem listy kandydatów nazwą lub skrótem nazwy partii politycznej bądź organizacji przepisy art. 99 ust. 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 103.

1.

Oznaczenie listy nazwą lub skrótem nazwy, o których mowa w art. 102, powinno różnić się dostatecznie od oznaczenia innych list. Nazwa lub skrót nazwy użyte dla oznaczenia list kandydatów zgłaszanych przez komitet wyborczy utworzony przez wyborców muszą być różne od nazwy lub skrótu nazwy partii politycznej lub organizacji wpisanych odpowiednio do ewidencji lub rejestru prowadzonych przez właściwy sąd.

2.

Nazwa, skrót nazwy i symbol graficzny komitetu wyborczego utworzonego przez wyborców lub koalicję wyborczą korzystają z ochrony prawnej przewidzianej dla dóbr osobistych.

3.

Jeżeli po przyjęciu zgłoszenia zostanie dokonane zgłoszenie zawierające to samo lub niedostatecznie różniące się oznaczenie listy, komisja wyborcza uznaje to za wadę zgłoszenia i wyznacza termin 3 dni w celu jej usunięcia. W przypadku nieusunięcia wady w terminie komisja odmawia rejestracji listy.

4.

Przepisu ust. 3 nie stosuje się do zgłoszeń list kandydatów partii politycznych i organizacji.

5.

Na uchwały komisji w sprawach, o których mowa w ust. 3, pełnomocnikowi przysługuje prawo wniesienia skargi do właściwego sądu wojewódzkiego w terminie 3 dni od daty ich doręczenia. Sąd rozpoznaje skargę, w terminie 3 dni, w postępowaniu nieprocesowym w składzie 3 sędziów. O terminie posiedzenia zawiadamia się właściwą komisję wyborczą i pełnomocnika. Na postanowienie sądu nie przysługuje środek zaskarżenia.

Art. 104.

Komisja wyborcza, przyjmując zgłoszenie, niezwłocznie bada, czy zgłoszenie jest zgodne z przepisami niniejszej ustawy. Na każdym zgłoszeniu komisja odnotowuje datę i godzinę oraz liczbę porządkową jego wpływu.

Art. 105.

1.

Jeżeli komisja wyborcza stwierdzi, na podstawie dostępnych urzędowo dokumentów, a w razie potrzeby również wyjaśnień wyborców, że zgłoszenie nie uzyskało wymaganego w myśl art. 100 poparcia wyborców, wówczas odmawia jego przyjęcia, wskazując stwierdzone wady, i zwraca pełnomocnikowi zgłoszenie.

2.

Jeżeli usunięcie wskazanych wad zgłoszenia nie jest możliwe w terminie ustalonym dla dokonywania zgłoszeń, komisja odmawia rejestracji zgłoszenia i niezwłocznie zawiadamia o tym pełnomocnika.

3.

Na uchwały komisji w sprawach, o których mowa w ust. 1 i 2, pełnomocnikowi przysługuje prawo wniesienia skargi do właściwego sądu wojewódzkiego w terminie 3 dni od daty ich doręczenia. Sąd rozpoznaje skargę, w terminie 3 dni, w postępowaniu nieprocesowym w składzie 3 sędziów. O terminie posiedzenia zawiadamia się właściwą komisję wyborczą i pełnomocnika. Na postanowienie sądu nie przysługuje środek zaskarżenia.

Art. 106.

1.

Jeżeli komisja wyborcza stwierdzi inne wady zgłoszenia aniżeli te, o których mowa w art. 105, wówczas wzywa pełnomocnika do ich usunięcia w terminie 3 dni. W przypadku nieusunięcia wskazanych wad w terminie komisja odmawia rejestracji zgłoszenia.

2.

Uchwały komisji w sprawach, o których mowa w ust. 1, doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi. Od uchwały pełnomocnikowi przysługuje prawo odwołania do wojewódzkiego komisarza wyborczego w terminie 3 dni od daty jej doręczenia, który rozpatruje odwołanie w terminie 3 dni i wydaje postanowienie. Na postanowienie wydane w wyniku rozpatrzenia odwołania nie przysługuje środek zaskarżenia.

Art. 107.

Komisja wyborcza niezwłocznie rejestruje we wskazanym okręgu wyborczym zgłoszenie listy kandydatów dokonane zgodnie z przepisami niniejszej ustawy, sporządzając protokół rejestracji. Po jednym egzemplarzu protokołu doręcza się pełnomocnikowi i przesyła wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

Art. 108.

1.

Jeżeli w terminie przewidzianym dla zgłoszenia list kandydatów nie zostaną w danym okręgu wyborczym zgłoszone co najmniej dwie listy, a liczba zgłoszonych kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w okręgu bądź mniejsza od niej, komisja wyborcza niezwłocznie wzywa, przez rozplakatowanie obwieszczeń, do dokonania dodatkowych zgłoszeń. W takim przypadku termin zgłaszania list kandydatów ulega przedłużeniu o 5 dni, licząc od dnia rozplakatowania obwieszczenia

2.

Jeżeli w danym okręgu wyborczym, pomimo postępowania, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie zarejestrowana żadna lista kandydatów, wyborów w tym okręgu nie przeprowadza się. O przyczynach nieprzeprowadzenia wyborów komisja wyborcza niezwłocznie powiadamia wyborców w drodze obwieszczenia, którego druk i rozplakatowanie zapewnia wójt (burmistrz, prezydent miasta).

Art. 109.

1.

Po zarejestrowaniu list kandydatów komisja wyborcza ustala dla każdego okręgu wyborczego rejestr list kandydatów.

2.

Listy kandydatów komitetu wyborczego zarejestrowane w więcej niż jednym okręgu wyborczym otrzymują jednolity numer, taki sam, jaki uzyskały listy tego komitetu w trybie określonym w art. 141 i art. 166 ust. 1 w województwie, na którego terenie znajduje się gmina.

3.

Listy kandydatów komitetów wyborczych zarejestrowane w więcej niż jednym okręgu wyborczym, lecz nie spełniające warunku, o którym mowa w ust. 2, otrzymują kolejne jednolite numery ustalone w drodze losowania spośród numerów następujących po numerach nadanych w trybie art. 166 ust. 1.

4.

Listy komitetów wyborczych zarejestrowane w jednym okręgu wyborczym otrzymują w ramach okręgu, w drodze losowania, kolejne numery następujące po numerach, o których mowa w ust. 3.

5.

Komisja zarządza wydrukowanie obwieszczenia o zarejestrowanych listach kandydatów, zawierającego ich numery, dane o kandydatach umieszczone w zgłoszeniach list wraz z ewentualnymi oznaczeniami kandydatów i list, o których mowa w art. 99 i 102.

6.

Obwieszczenie, o którym mowa w ust. 5, przekazuje się wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), który zapewnia jego druk i rozplakatowanie na obszarze gminy najpóźniej w 15 dniu przed dniem wyborów. Jeden egzemplarz obwieszczenia przesyła się niezwłocznie wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

Art. 110.

1.

Komisja wyborcza skreśla z zarejestrowanej listy kandydatów nazwisko kandydata, który zmarł, utracił prawo wybieralności lub złożył oświadczenie na piśmie o wycofaniu zgody na kandydowanie, i zawiadamia o tym niezwłocznie właściwego pełnomocnika.

2.

Jeżeli skreślenie nazwiska kandydata nastąpiło wskutek śmierci kandydata i powoduje, że w okręgu wyborczym liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w tym okręgu lub mniejsza od niej, komisja informuje właściwego pełnomocnika o możliwości zgłoszenia nowego kandydata. Uzupełnienia listy dokonuje się najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów; w takim przypadku przepisu art. 100 ust. 1 nie stosuje się.

3.

Komisja wyborcza unieważnia rejestrację listy, jeżeli nie pozostaje na niej nazwisko żadnego kandydata lub jeżeli komitet wyborczy powiadomi komisję o swoim rozwiązaniu.

4.

O skreśleniu nazwiska kandydata i zgłoszeniu nowego kandydata, a także o unieważnieniu zarejestrowanej listy kandydatów z przyczyn, o których mowa w ust. 3, komisja zawiadamia niezwłocznie wyborców danego okręgu wyborczego oraz wojewódzkiego komisarza wyborczego.

   Rozdział 16   

Mężowie zaufania

Art. 111.

1.

Przedstawicielami list kandydatów na radnych, reprezentującymi ich interesy w czasie głosowania i ustalania wyników głosowania w obwodzie głosowania, są mężowie zaufania.

2.

Pełnomocnik, o którym mowa w art. 101 ust. 2, może wyznaczyć po jednym mężu zaufania do każdego obwodu głosowania na obszarze okręgu wyborczego, w którym dane zgłoszenie zostało zarejestrowane.

3.

Pełnomocnik wydaje mężom zaufania zaświadczenie według wzoru określonego przez Państwową Komisję Wyborczą.

Art. 112.

1.

Przedstawicielem list kandydatów na radnych reprezentującym ich interesy w czasie ustalania wyników głosowania i wyników wyborów w okręgu wyborczym jest pełnomocnik, o którym mowa w art. 101 ust. 2.

2.

Pełnomocnik może wyznaczyć swojego zastępcę, wydając mu stosowne zaświadczenie w myśl art. 111 ust. 3.

   Rozdział 17   

Karty do głosowania

Art. 113.

1.

Komisja wyborcza zarządza wydrukowanie, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego, kart do głosowania i zapewnia ich przekazanie obwodowym komisjom wyborczym w trybie określonym przez wojewódzkiego komisarza wyborczego.

2.

Jeżeli po wydrukowaniu kart do głosowania komisja wyborcza skreśli z listy kandydatów nazwisko kandydata z przyczyn, o których mowa w art. 110 ust. 1, nazwisko kandydata pozostawia się na wydrukowanych kartach do głosowania. Informacje o skreśleniu oraz o warunkach decydujących o ważności głosu oddanego na takiej karcie komisja wyborcza podaje do publicznej wiadomości w formie obwieszczenia i zapewnia jego rozplakatowanie w lokalach wyborczych w dniu wyborów.

3.

Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio, jeżeli komisja wyborcza unieważnia rejestrację listy kandydatów z przyczyn, o których mowa w art. 110 ust. 3.

Art. 114.

Na karcie do głosowania w okręgu wyborczym umieszcza się listy kandydatów zarejestrowane w danym okręgu według nadanych im numerów, wymieniając nazwiska i imiona kandydatów każdej z list w kolejności ich umieszczenia na liście, wraz z oznaczeniami list, o których mowa w art. 102 ust. 1.

Art. 115.

1.

Na karcie do głosowania zamieszcza się zwięzłą informację o sposobie głosowania.

2.

Na karcie do głosowania drukuje się odcisk pieczęci gminnej komisji wyborczej.

3.

Karta do głosowania może być zadrukowana tylko po jednej stronie. Wielkość i rodzaj czcionek powinny być jednakowe dla nazwisk wszystkich kandydatów i oznaczeń umieszczonych na karcie.

4.

Wzór karty do głosowania ustala Państwowa Komisja Wyborcza.

Art. 116.

Nieważne są karty do głosowania inne niż urzędowo ustalone lub nie opatrzone pieczęcią obwodowej komisji wyborczej.

   Rozdział 18   

Sposób głosowania i warunki ważności głosu

Art. 117.

1.

W wyborach radnych w gminie liczącej do 20000 mieszkańców wyborca głosuje na określonych kandydatów, stawiając znak „x” w kratce z lewej strony obok nazwisk najwyżej tylu kandydatów, ilu radnych jest wybieranych w danym okręgu wyborczym.

2.

Wyborca może głosować na określonych kandydatów bez względu na to, na jakich listach nazwiska ich są umieszczone.

3.

Wyborca może głosować na mniejszą liczbę kandydatów.

4.

Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak „x” w kratce z lewej strony obok nazwisk więcej kandydatów niż radnych jest wybieranych lub nie postawiono znaku „x” w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata. Głos jest również nieważny, jeżeli znak „x” postawiono w kratce wyłącznie przy nazwisku kandydata w sytuacji określonej w art. 113 ust. 2.

Art. 118.

1.

W wyborach radnych w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców wyborca głosuje tylko na jedną listę kandydatów, stawiając znak „x” w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z kandydatów z tej listy, przez co wskazuje jego pierwszeństwo do uzyskania mandatu.

2.

Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak „x” w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list lub nie postawiono tego znaku w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata z którejkolwiek z list, z zastrzeżeniem ust. 3.

3.

Jeżeli znak „x” postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie przy nazwisku kandydata z jednej tylko listy w sytuacji określonej w art. 113 ust. 2, głos uznaje się za ważny i oddany na tę listę.

4.

Jeżeli znak „x” postawiono w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów, ale z tej samej listy, głos uznaje się za ważny i oddany na wskazaną listę z przyznaniem pierwszeństwa do uzyskania mandatu temu kandydatowi, przy którego nazwisku znak „x” jest umieszczony w pierwszej kolejności.

Art. 119.

Dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych nazwisk lub nazw albo poczynienie innych dopisków nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu.

   Rozdział 19   

Ustalanie wyników wyborów

Art. 120.

1.

Na podstawie protokołów otrzymanych od obwodowych komisji wyborczych gminna komisja wyborcza ustala wyniki głosowania i wyniki wyborów do rady gminy odrębnie dla każdego okręgu wyborczego.

2.

Przy ustalaniu wyników mogą być obecni pełnomocnicy lub ich zastępcy, o których mowa w art. 112.

Art. 121.

1.

Komisja wyborcza sporządza zestawienie wyników głosowania w okręgu wyborczym, na urzędowym formularzu, w trzech egzemplarzach.

2.

W zestawieniu wymienia się odpowiednio liczby:

1)

osób uprawnionych do głosowania,

2)

wyborców, którym wydano karty do głosowania,

3)

oddanych kart do głosowania,

4)

kart nieważnych,

5)

kart ważnych,

6)

głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności,

7)

głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów z uwzględnieniem art. 118 ust. 3,

8)

głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów z każdej z list.

3.

Na podstawie zestawień, o których mowa w ust. 1, komisja wyborcza ustala wyniki wyborów radnych w okręgach wyborczych.

Art. 122.

1.

W wyborach do rady w gminie liczącej do 20000 mieszkańców za wybranych w danym okręgu wyborczym uważa się tych kandydatów, którzy otrzymali kolejno największą liczbę ważnie oddanych głosów.

2.

Jeżeli równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu otrzymali kandydaci z tej samej listy, o wyborze rozstrzyga kolejność umieszczenia nazwisk na liście. W przypadku gdy kolejność na liście była ustalona w porządku alfabetycznym, o uzyskaniu mandatu rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez przewodniczącego komisji w obecności członków komisji i pełnomocników.

3.

Jeżeli równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu otrzymali kandydaci z różnych list, za wybranego uważa się kandydata z tej listy, której kandydaci otrzymali w okręgu wyborczym łącznie największą liczbę głosów. W przypadku gdyby i ta liczba była równa - rozstrzyga losowanie, o którym mowa w ust. 2.

4.

Tryb przeprowadzenia losowania, o którym mowa w ust. 2 i 3, określa Państwowa Komisja Wyborcza.

Art. 123.

1.

W wyborach do rady w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców gminna komisja wyborcza, na podstawie zestawienia, o którym mowa w art. 121, dokonuje podziału mandatów w każdym okręgu wyborczym pomiędzy listy kandydatów w sposób następujący:

1)

liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1; 2; 3; 4; 5 i dalej, aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy,

2)

każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych.

2.

W okręgach wyborczych w miastach na prawach powiatu podziału mandatów dokonuje się pomiędzy listy kandydatów, o których mowa w art. 88 ust. 2.

3.

Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany wyżej sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równą liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w których na daną listę oddano większą liczbę głosów.

4.

Mandaty przypadające danej liście kandydatów uzyskują kandydaci w kolejności wynikającej z otrzymanej liczby głosów.

5.

Jeżeli równą liczbę głosów uprawniających do uzyskania mandatu otrzymało dwóch lub więcej kandydatów z danej listy, o wyborze rozstrzyga kolejność umieszczenia nazwisk kandydatów na liście. W przypadku gdy kolejność na liście była ustalona zgodnie z porządkiem alfabetycznym, o uzyskaniu mandatu rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez przewodniczącego komisji w obecności członków komisji i pełnomocników. Tryb przeprowadzenia losowania określa Państwowa Komisja Wyborcza.

Art. 124.

1.

Po ustaleniu wyników wyborów we wszystkich okręgach wyborczych, zgodnie z zasadami określonymi w art. 122 i art. 123, komisja wyborcza sporządza w trzech egzemplarzach protokół z wyborów do rady gminy.

2.

W protokole podaje się, według okręgów wyborczych, liczbę radnych wybieranych w okręgu, liczby z zestawienia wyników głosowania, o którym mowa w art. 121 ust. 2, oraz nazwiska i imiona wybranych radnych z podaniem oznaczenia listy, z której zostali wybrani; w protokole podaje się również ewentualną liczbę nie obsadzonych mandatów.

3.

W protokole podaje się również przebieg losowania, o którym mowa w art. 122 ust. 2 i 3 oraz w art. 123 ust. 5.

4.

Do protokołu załącza się zestawienia wyników głosowania w okręgach wyborczych.

5.

Protokół podpisują i każdą ze stron parafują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Protokół opatruje się pieczęcią komisji.

6.

Pełnomocnikom i członkom komisji przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag z wymienieniem konkretnych zarzutów. Przepis art. 54 ust. 6 stosuje się odpowiednio.

Art. 125.

Gminna komisja wyborcza niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania i wyniki wyborów w okręgach wyborczych poprzez wywieszenie w swojej siedzibie w miejscu łatwo dostępnym dla wyborców jednego z egzemplarzy protokołu z wyborów do rady gminy.

Art. 126.

1.

Przewodniczący komisji wyborczej przekazuje niezwłocznie wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu lub jego zastępcy, w zapieczętowanym pakiecie, jeden egzemplarz protokołu z wyborów wraz protokołami głosowania w obwodach głosowania, w trybie określonym przez Państwową Komisję Wyborczą.

2.

Państwowa Komisja Wyborcza może określić zasady i tryb wcześniejszego przekazywania danych z protokołu z wyborów za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej użytku publicznego lub elektronicznego przesyłania danych.

3.

Pozostałe dokumenty z wyborów oraz pieczęć przewodniczący komisji wyborczej przekazuje w depozyt wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) w sposób ustalony przez Państwową Komisję Wyborczą.

Art. 127.

1.

Po otrzymaniu protokołów od gminnej komisji wyborczej wojewódzki komisarz wyborczy lub jego zastępca dokonuje sprawdzenia prawidłowości ustalenia wyników głosowania i wyników wyborów w okręgach wyborczych.

2.

W razie stwierdzenia nieprawidłowości w ustaleniu wyników, wojewódzki komisarz wyborczy lub jego zastępca zarządza ponowne ustalenie tych wyników i zawiadamia o tym niezwłocznie Państwową Komisję Wyborczą. Przepisy art. 120-126 stosuje się odpowiednio.

Art. 128.

Gminna komisja wyborcza wydaje radnym zaświadczenia o wyborze.

   Dział III   

Wybory do rad powiatów. Przepisy szczególne

   Rozdział 20   

Zasady ogólne

Art. 129.

Wybory do rad powiatów odbywają się przy odpowiednim zastosowaniu przepisów działu II, jeżeli przepisy niniejszego działu nie stanowią inaczej.

Art. 130.

Wybory do rad powiatów, pod nadzorem Państwowej Komisji Wyborczej i wojewódzkich komisarzy wyborczych, przeprowadzają:

1)

powiatowe komisje wyborcze,

2)

obwodowe komisje wyborcze.

Art. 131.

1.

W razie zarządzenia wyborów do rad powiatów na ten sam dzień, na który zarządzono wybory do rad gmin, głosowanie przeprowadzają obwodowe komisje wyborcze powołane dla wyborów do rad gmin, na podstawie tych samych spisów wyborców.

2.

W przypadku, o którym mowa w ust. 1, obwodowa komisja wyborcza sporządza oddzielnie protokoły głosowania w obwodach dla wyborów do rady gminy i dla wyborów do rady powiatu, przekazując je odpowiednio gminnej i powiatowej komisji wyborczej.

   Rozdział 21   

Liczba radnych. System wyborczy

Art. 132.

W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie dwudziestu w powiatach liczących do 40000 mieszkańców oraz po pięciu na każde kolejne rozpoczęte 20000 mieszkańców, ale nie więcej niż 60 radnych.

Art. 133.

1.

Radni są wybierani w okręgach wyborczych bezpośrednio spośród zgłoszonych kandydatów. W każdym okręgu wyborczym wybiera się od 3 do 10 radnych.

2.

Na jednego kandydata wyborca może oddać tylko jeden głos.

Art. 134.

1.

O wyborze radnego powiatu rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególne listy kandydatów. Podziału mandatów pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby głosów oddanych na kandydatów danej listy.

2.

W podziale mandatów, o którym mowa w ust. 1, uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy oddano w skali powiatu co najmniej 5% ważnie oddanych głosów.

   Rozdział 22   

Okręgi wyborcze

Art. 135.

1.

W celu przeprowadzenia wyborów powiat dzieli się na okręgi wyborcze.

2.

Okręgiem wyborczym jest jedna gmina.

3.

W celu tworzenia okręgów możliwe jest łączenie gmin tylko w tym przypadku, jeżeli liczba radnych przypadająca na którąkolwiek z gmin, wynikająca z normy przedstawicielstwa dla okręgów, wynosiłaby mniej niż 3.

4.

Podział gminy na dwa lub więcej okręgów jest dopuszczalny jedynie wtedy, gdyby liczba radnych przypadających na tę gminę, wynikająca z normy przedstawicielstwa dla okręgów, wynosiła więcej niż 10 radnych.

5.

Utworzenie na obszarze gminy dwóch lub więcej okręgów wyborczych wymaga porozumienia z radą tej gminy; należy przy tym uwzględnić podział danej gminy na okręgi wyborcze dla wyborów do rad gmin.

6.

Łączenie dwóch lub więcej gmin w celu utworzenia okręgu wyborczego wymaga zasięgnięcia opinii rad tych gmin.

7.

W miastach przy tworzeniu okręgów wyborczych uwzględnia się utworzone jednostki pomocnicze (dzielnice, osiedla).

Art. 136.

1.

Podział na okręgi wyborcze, ich numery, granice oraz liczbę radnych wybieranych w okręgu wyborczym ustala, na wniosek starosty, rada powiatu według jednolitej normy przedstawicielstwa obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców powiatu przez liczbę radnych wybieranych do danej rady, z uwzględnieniem art. 135 i następujących zasad:

1)

ułamki liczby mandatów wybieranych w okręgu wyborczym równe lub większe od 1/2, jakie wynikną z zastosowania normy przedstawicielstwa, zaokrągla się w górę do liczby całkowitej,

2)

jeżeli w wyniku postępowania, o którym mowa w pkt 1, liczba radnych wybieranych w okręgach przewyższa liczby wynikające z art. 132 i 133, mandaty nadwyżkowe odejmuje się w tych okręgach wyborczych, w których norma przedstawicielstwa jest najmniejsza. W przypadku gdy liczba mandatów jest mniejsza od wynikającej z art. 132 i 133, dodatkowe mandaty przydziela się tym okręgom wyborczym, w których norma przedstawicielstwa jest największa.

2.

Podział na okręgi wyborcze jest stały. Uchwałę rady powiatu w sprawie okręgów wyborczych ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Po jednym egzemplarzu uchwały przesyła się niezwłocznie każdej radzie gminy położonej na obszarze powiatu oraz wojewodzie i wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

Art. 137.

1.

Na ustalenia rady powiatu w sprawach okręgów wyborczych zainteresowanej radzie gminy, a także wyborcom w liczbie co najmniej 15, przysługuje prawo wniesienia skargi do wojewódzkiego komisarza wyborczego w terminie 5 dni od daty ich otrzymania. Wojewódzki komisarz wyborczy rozpoznaje sprawę w terminie 5 dni i wydaje orzeczenie, doręczając je niezwłocznie wnoszącym skargę oraz radzie powiatu.

2.

Od orzeczenia wojewódzkiego komisarza wyborczego przysługuje odwołanie do Państwowej Komisji Wyborczej w terminie 5 dni od daty jego doręczenia. Na orzeczenie Państwowej Komisji Wyborczej nie przysługuje środek zaskarżenia.

Art. 138.

1.

Zmiany w podziale na okręgi wyborcze mogą być dokonywane najpóźniej na 3 miesiące przed upływem kadencji rad, jeżeli konieczność taka wynika ze zmiany w podziale terytorialnym państwa lub zmiany liczby mieszkańców danej gminy lub powiatu.

2.

Do zmian w podziale na okręgi wyborcze przepisy art. 135-137 stosuje się odpowiednio.

Art. 139.

Informację o okręgach wyborczych, ich numerach i granicach, liczbie radnych wybieranych w okręgu wyborczym oraz wyznaczonej siedzibie powiatowej komisji wyborczej podaje do publicznej wiadomości starosta, w formie obwieszczenia, najpóźniej w 50 dniu przed dniem wyborów.

   Rozdział 23   

Zgłaszanie kandydatów na radnych

Art. 140.

1.

Do zgłaszania i rejestrowania list kandydatów na radnych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zgłaszania i rejestrowania list kandydatów do rad gmin.

2.

Każda zgłoszona kandydatura powinna być poparta podpisami co najmniej 200 wyborców.

Art. 141.

1.

Wojewódzki komisarz wyborczy przyznaje najpóźniej na 23 dni przed dniem wyborów jednolity numer dla list kandydatów komitetu, o którym mowa w art. 166 ust. 1, jeżeli zarejestrował listę we wszystkich okręgach wyborczych do więcej niż połowy rad powiatów na terenie województwa, i zawiadamia o tym niezwłocznie powiatowe komisje wyborcze.

2.

Pozostałym listom numery przyznaje powiatowa komisja wyborcza stosując odpowiednio przepisy art. 109 ust. 3 i 4.

3.

Powiatowa komisja wyborcza powiadamia niezwłocznie pełnomocników o przyznanych numerach list kandydatów.

Art. 142.

Powiatowa komisja wyborcza zarządza wydrukowanie obwieszczenia o zarejestrowanych listach kandydatów. Przepisy art. 109 ust. 5 i 6 stosuje się odpowiednio.

Art. 143.

W razie skreślenia nazwiska kandydata wskutek jego śmierci, powodującego sytuację, o której mowa w art. 110 ust. 2, powiatowa komisja wyborcza informuje pełnomocnika komitetu wyborczego o możliwości zgłoszenia nowego kandydata najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów. Przepisy art. 110 ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio.

Art. 144.

1.

W razie zarządzenia wyborów do rad powiatów na ten sam dzień, na który zarządzono wybory do rad gmin, komitety wyborcze zgłaszające listy kandydatów w wyborach do rad powiatów mogą zgłaszać również listy kandydatów na radnych do rad gmin. Przepisy art. 96 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

2.

Każdy komitet wyborczy może zgłosić do danego okręgu tylko jedną listę kandydatów.

   Rozdział 24   

Karty do głosowania

Art. 145.

1.

Powiatowa komisja wyborcza zarządza wydrukowanie, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego, kart do głosowania i zapewnia ich przekazanie obwodowym komisjom wyborczym w trybie określonym przez wojewódzkiego komisarza wyborczego.

2.

Na karcie do głosowania drukuje się odcisk pieczęci powiatowej komisji wyborczej.

Art. 146.

W razie skreślenia nazwiska kandydata lub unieważnienia listy kandydatów po wydrukowaniu kart do głosowania stosuje się odpowiednio przepisy art. 113 ust. 2 i 3.

   Rozdział 25   

Sposób głosowania i warunki ważności głosu

Art. 147.

1.

W wyborach do rad powiatów wyborca głosuje tylko na określoną listę kandydatów, stawiając znak „x” w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z kandydatów z tej listy, przez co wskazuje jego pierwszeństwo do uzyskania mandatu.

2.

Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak „x” w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list lub nie postawiono tego znaku w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata z którejkolwiek z list, z zastrzeżeniem ust. 3.

3.

Jeżeli znak „x” postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie przy nazwisku kandydata z jednej tylko listy w sytuacji określonej w art. 113 ust. 2, głos uznaje się za ważny i oddany na tę listę.

4.

Jeżeli znak „x” postawiono w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów, ale z tej samej listy, głos uznaje się za ważny i oddany na wskazaną listę z przyznaniem pierwszeństwa do uzyskania mandatu temu kandydatowi, przy którego nazwisku znak „x” jest umieszczony w pierwszej kolejności.

Art. 148.

Dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych nazwisk lub nazw albo poczynienie innych dopisków nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu.

   Rozdział 26   

Ustalanie wyników wyborów

Art. 149.

1.

Na podstawie protokołów otrzymanych od obwodowych komisji wyborczych powiatowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania i wyniki wyborów do rady powiatu odrębnie dla każdego okręgu wyborczego.

2.

Przy ustalaniu wyników mogą być obecni pełnomocnicy.

Art. 150.

1.

Komisja wyborcza sporządza zestawienie wyników głosowania w okręgu wyborczym, na urzędowym formularzu, w trzech egzemplarzach.

2.

W zestawieniu wymienia się odpowiednio liczby:

1)

osób uprawnionych do głosowania,

2)

wyborców, którym wydano karty do głosowania,

3)

oddanych kart do głosowania,

4)

kart nieważnych,

5)

kart ważnych,

6)

głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności,

7)

głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów z uwzględnieniem art. 147 ust. 3,

8)

głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów z każdej z list.

3.

Na podstawie zestawienia, o którym mowa w ust. 1, komisja wyborcza ustala wyniki wyborów radnych w okręgach wyborczych.

Art. 151.

1.

W wyborach do rady powiatu komisja wyborcza, na podstawie zestawienia, o którym mowa w art. 150 ust. 2, dokonuje podziału mandatów w każdym okręgu wyborczym pomiędzy listy kandydatów, o których mowa w art. 134 ust. 2, w sposób następujący:

1)

liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1; 2; 3; 4; 5 i dalej, aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy,

2)

każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych.

2.

Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany wyżej sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równą liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w których na daną listę oddano większą liczbę głosów.

3.

Mandaty przypadające danej liście kandydatów uzyskują kandydaci w kolejności wynikającej z otrzymanej liczby głosów.

4.

Jeżeli równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu otrzymało dwóch lub więcej kandydatów z danej listy, o wyborze rozstrzyga kolejność umieszczenia nazwisk kandydatów na liście. W przypadku gdy kolejność na liście była ustalona zgodnie z porządkiem alfabetycznym, o uzyskaniu mandatu rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez przewodniczącego komisji w obecności członków komisji i pełnomocników. Tryb przeprowadzenia losowania określa Państwowa Komisja Wyborcza.

Art. 152.

1.

Po ustaleniu wyników wyborów we wszystkich okręgach wyborczych, zgodnie z zasadami określonymi w art. 151, komisja wyborcza sporządza w trzech egzemplarzach protokół z wyborów do rady powiatu.

2.

W protokole podaje się, według okręgów wyborczych, liczbę radnych wybieranych w okręgu, liczby z zestawienia wyników głosowania, o którym mowa w art. 150 ust. 2, oraz nazwiska i imiona wybranych radnych z podaniem oznaczenia listy, z której zostali wybrani; w protokole podaje się również ewentualną liczbę nie obsadzonych mandatów.

3.

W protokole podaje się również przebieg losowania, o którym mowa w art. 151 ust. 4.

4.

Do protokołu załącza się zestawienia wyników głosowania w okręgach wyborczych.

5.

Protokół podpisują i każdą ze stron parafują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Protokół opatruje się pieczęcią komisji.

6.

Pełnomocnikom i członkom komisji przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag z wymienieniem konkretnych zarzutów. Przepis art. 54 ust. 6 stosuje się odpowiednio.

Art. 153.

Powiatowa komisja wyborcza niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania i wyniki wyborów w okręgach wyborczych poprzez wywieszenie w swojej siedzibie jednego z egzemplarzy protokołu z wyborów do rady powiatu.

Art. 154.

1.

Przewodniczący komisji wyborczej przekazuje niezwłocznie wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu lub jego zastępcy, w zapieczętowanym pakiecie, jeden egzemplarz protokołu z wyborów wraz protokołami głosowania w obwodach głosowania, w trybie określonym przez Państwową Komisję Wyborczą.

2.

Państwowa Komisja Wyborcza może określić zasady i tryb wcześniejszego przekazywania danych z protokołu z wyborów za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej użytku publicznego lub elektronicznego przesyłania danych.

3.

Pozostałe dokumenty z wyborów oraz pieczęć przewodniczący komisji wyborczej przekazuje w depozyt staroście w sposób ustalony przez Państwową Komisję Wyborczą.

Art. 155.

1.

Po otrzymaniu protokołu od powiatowej komisji wyborczej wojewódzki komisarz wyborczy lub jego zastępca dokonuje sprawdzenia prawidłowości ustalenia wyników głosowania i wyników wyborów w okręgach wyborczych.

2.

W razie stwierdzenia nieprawidłowości w ustaleniu wyników, wojewódzki komisarz wyborczy lub jego zastępca zarządza ponowne ustalenie tych wyników i zawiadamia o tym niezwłocznie Państwową Komisję Wyborczą. Przepisy art. 149-154 stosuje się odpowiednio.

Art. 156.

Powiatowa komisja wyborcza wydaje radnym zaświadczenia o wyborze.

   Dział IV   

Wybory do sejmików województw

Przepisy szczególne

   Rozdział 27   

Zasady ogólne

Art. 157.

Wybory do sejmików województw odbywają się przy odpowiednim zastosowaniu przepisów działu II, jeżeli przepisy niniejszego działu nie stanowią inaczej.

Art. 158.

Wybory do sejmików województw, pod nadzorem Państwowej Komisji Wyborczej i wojewódzkich komisarzy wyborczych, przeprowadzają:

1)

wojewódzkie komisje wyborcze,

2)

powiatowe komisje wyborcze,

3)

obwodowe komisje wyborcze.

Art. 159.

1.

W razie zarządzenia wyborów do sejmików województw na ten sam dzień, na który zarządzono wybory do rad powiatów:

1)

głosowanie przeprowadzają obwodowe komisje wyborcze powołane dla wyborów do rad powiatów, na podstawie tych samych spisów wyborców,

2)

powiatowe komisje wyborcze powołane dla wyborów do rad powiatów sporządzają protokoły zbiorczych wyników głosowania w powiecie dla wyborów do sejmiku województwa.

2.

W przypadku, o którym mowa w ust. 1, sporządzane są odrębne protokoły głosowania w obwodzie dla wyborów do sejmików województw i dla wyborów do rad powiatów.

3.

Miejskie komisje wyborcze w miastach na prawach powiatu sporządzają protokoły zbiorczych wyników głosowania w mieście dla wyborów do sejmiku województwa.

4.

Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w razie zarządzenia na ten sam dzień wyborów do sejmików województw, rad powiatów i rad gmin.

   Rozdział 28   

Liczba radnych. System wyborczy

Art. 160.

W skład sejmiku województwa wchodzą radni w liczbie czterdziestu pięciu w województwach liczących do 2000000 mieszkańców oraz po pięciu radnych na każde kolejne rozpoczęte 500000 mieszkańców.

Art. 161.

1.

Radni wybierani są w okręgach wyborczych bezpośrednio spośród zgłoszonych kandydatów.

2.

Na jednego kandydata wyborca może oddać tylko jeden głos.

Art. 162.

1.

O wyborze radnego województwa rozstrzyga liczba ważnie oddanych głosów na poszczególne listy kandydatów. Podziału mandatów w okręgu wyborczym pomiędzy listy kandydatów dokonuje się proporcjonalnie do łącznej liczby głosów oddanych na kandydatów danej listy.

2.

W podziale mandatów, o którym mowa w ust. 1, uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy oddano w skali województwa co najmniej 5% ważnie oddanych głosów.

   Rozdział 29   

Okręgi wyborcze

Art. 163.

1.

W celu przeprowadzenia wyborów obszar województwa dzieli się na okręgi wyborcze.

2.

Okręgiem wyborczym jest jeden powiat lub jego część.

3.

Łączenie powiatów w celu utworzenia okręgu wyborczego jest dopuszczalne jedynie wtedy, gdyby liczba radnych wybieranych w danym powiecie do sejmiku województwa była mniejsza niż 5 radnych.

4.

Przepis art. 135 ust. 5 stosuje się odpowiednio.

Art. 164.

1.

Podział na okręgi wyborcze, ich numery, granice oraz liczbę radnych wybieranych w okręgu wyborczym ustala, na wniosek marszałka, sejmik województwa według jednolitej normy przedstawicielstwa obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców województwa przez liczbę radnych wybieranych do danej rady, z uwzględnieniem art. 163 i następujących zasad:

1)

w okręgu wyborczym wybiera się od 5 do 15 radnych,

2)

w żadnym z powiatów stanowiących jeden okręg wyborczy nie mogą być wybierani radni w liczbie równej lub większej niż 3/5 ogólnej liczby danej rady.

2.

Przepisy art. 136 ust. 1 pkt 1 i 2, ust. 2 oraz art. 137-139 stosuje się odpowiednio.

   Rozdział 30   

Zgłaszanie kandydatów na radnych

Art. 165.

1.

Do zgłaszania i rejestrowania list kandydatów na radnych stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zgłaszania i rejestrowania list kandydatów do rad gmin w gminach liczących powyżej 20000 mieszkańców.

2.

Każda zgłaszana lista kandydatów powinna być poparta podpisami co najmniej 300 wyborców.

3.

Listy kandydatów, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego, zgłasza się do wojewódzkiej komisji wyborczej.

Art. 166.

1.

Państwowa Komisja Wyborcza na podstawie rejestracji list kandydatów w wyborach do sejmików województw przyznaje w drodze losowania, najpóźniej na 25 dni przed wyborami, jednolity numer dla list komitetów wyborczych, o których mowa w art. 78. O terminie losowania zawiadamia się pełnomocników komitetów wyborczych.

2.

Państwowa Komisja Wyborcza zawiadamia niezwłocznie wojewódzkie komisje wyborcze oraz pełnomocników o wylosowanych numerach list.

3.

Pozostałe numery list przyznaje wojewódzka komisja wyborcza stosując odpowiednio przepisy art. 109 ust. 3 i 4.

Art. 167.

Wojewódzka komisja wyborcza zarządza wydrukowanie obwieszczenia o zarejestrowanych listach kandydatów. Przepisy art. 109 ust. 5 i 6 stosuje się odpowiednio.

Art. 168.

W razie skreślenia nazwiska kandydata wskutek jego śmierci, powodującego sytuację, o której mowa w art. 110 ust. 2, wojewódzka komisja wyborcza informuje pełnomocnika komitetu wyborczego o możliwości zgłoszenia nowego kandydata najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów. Przepisy art. 110 ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio.

Art. 169.

1.

W razie zarządzenia wyborów do sejmików województw na ten sam dzień, na który zarządzono wybory do rad powiatów, komitety wyborcze zgłaszające kandydatów w wyborach do sejmiku województwa mogą zgłaszać również kandydatów na radnych do rad powiatów. Przepisy art. 96 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

2.

Każdy komitet wyborczy może zgłosić w wyborach do danej rady w okręgu wyborczym tylko jedną listę kandydatów.

Art. 170.

W razie zarządzenia wyborów do sejmików województw na ten sam dzień, na który zarządzono wybory do rad powiatów i rad gmin, przepisy art. 169 stosuje się odpowiednio.

   Rozdział 31   

Karty do głosowania

Art. 171.

1.

Wojewódzka komisja wyborcza zarządza wydrukowanie, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego, kart do głosowania i zapewnia ich przekazanie obwodowym komisjom wyborczym.

2.

Na karcie do głosowania drukuje się odcisk pieczęci wojewódzkiej komisji wyborczej.

Art. 172.

W razie skreślenia nazwiska kandydata z listy lub unieważnienia listy kandydatów po wydrukowaniu kart do głosowania stosuje się odpowiednio przepisy art. 113 ust. 2 i 3.

   Rozdział 32   

Sposób głosowania i warunki ważności głosu

Art. 173.

1.

Wyborca głosuje tylko na określoną listę kandydatów, stawiając znak „x” w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z kandydatów z tej listy, przez co wskazuje jego pierwszeństwo do uzyskania mandatu.

2.

Jeżeli znak „x” postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie przy nazwisku kandydata z jednej tylko listy w sytuacji określonej w art. 113 ust. 2, głos uznaje się za ważny i oddany na tę listę.

3.

Jeżeli znak „x” postawiono w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub więcej kandydatów, ale z tej samej listy, głos uznaje się za ważny i oddany na wskazaną listę z przyznaniem pierwszeństwa do uzyskania mandatu temu kandydatowi, przy którego nazwisku znak „x” jest umieszczony w pierwszej kolejności.

Art. 174.

Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak „x” w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub więcej kandydatów z różnych list lub nie postawiono tego znaku w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata z którejkolwiek z list.

Art. 175.

Dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych nazwisk lub nazw albo poczynienie innych dopisków nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu.

   Rozdział 33   

Ustalanie wyników wyborów

Art. 176.

1.

Powiatowa komisja wyborcza, na podstawie otrzymanych od obwodowych komisji wyborczych protokołów głosowania w obwodach w wyborach do sejmików województw, ustala wyniki głosowania na poszczególne listy kandydatów i sporządza, w trzech egzemplarzach, protokół wyników głosowania na obszarze powiatu (okręgu wyborczego).

2.

W przypadku utworzenia okręgu wyborczego obejmującego więcej niż jeden powiat, zadania powiatowej komisji wyborczej, określone w ust. 1, wykonuje powiatowa komisja wyborcza wskazana przez wojewódzkiego komisarza wyborczego.

3.

W protokole wymienia się liczby:

1)

osób uprawnionych do głosowania,

2)

wyborców, którym wydano karty do głosowania,

3)

oddanych kart do głosowania,

4)

kart nieważnych,

5)

kart ważnych,

6)

głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności,

7)

głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów, z uwzględnieniem art. 173 ust. 2,

8)

głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów z każdej z list.

4.

Przy ustalaniu wyników mogą być obecni pełnomocnicy.

5.

Przepisy art. 124 ust. 5 i 6, art. 125 i 126 stosuje się odpowiednio.

Art. 177.

Po otrzymaniu protokołów, o których mowa w art. 176, wojewódzka komisja wyborcza dokonuje sprawdzenia prawidłowości ustalenia wyników głosowania na obszarze powiatu (okręgu wyborczego). Przepis art. 127 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 178.

1.

Na podstawie protokołów wyników głosowania na obszarze powiatu (okręgu wyborczego) wojewódzka komisja wyborcza sporządza zestawienie wyników głosowania w okręgu wyborczym na poszczególne listy kandydatów, na urzędowym formularzu, w trzech egzemplarzach.

2.

W zestawieniu wymienia się liczby:

1)

osób uprawnionych do głosowania,

2)

wyborców, którym wydano karty do głosowania,

3)

oddanych kart do głosowania,

4)

kart nieważnych,

5)

kart ważnych,

6)

głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności,

7)

głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów, z uwzględnieniem art. 173 ust. 2,

8)

głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów z każdej z list.

3.

Na podstawie zestawień, o których mowa w ust. 2, wojewódzka komisja wyborcza dokonuje podziału mandatów w każdym okręgu wyborczym pomiędzy listy kandydatów, o których mowa w art. 162 ust. 2, w sposób następujący:

1)

liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1; 2; 3; 4; 5 i dalej, aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy,

2)

każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych.

4.

Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany wyżej sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równą liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w których na daną listę oddano większą liczbę głosów.

5.

Mandaty przypadające danej liście kandydatów uzyskują kandydaci w kolejności wynikającej z otrzymanej liczby głosów.

6.

Jeżeli równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu otrzymało dwóch lub więcej kandydatów z danej listy, o wyborze rozstrzyga kolejność umieszczenia nazwisk kandydatów na liście. W przypadku gdy kolejność na liście była ustalona zgodnie z porządkiem alfabetycznym, o uzyskaniu mandatu rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez wojewódzką komisje wyborczą w obecności pełnomocników.

Art. 179.

1.

Po ustaleniu wyników wyborów we wszystkich okręgach wyborczych, zgodnie z zasadami określonymi w art. 178, wojewódzka komisja wyborcza sporządza w trzech egzemplarzach protokół z wyborów do sejmiku województwa.

2.

W protokole podaje się, według okręgów wyborczych, liczbę radnych wybieranych w okręgu, liczby z zestawienia wyników głosowania, o którym mowa w art. 178 ust. 2, oraz nazwiska i imiona wybranych radnych z podaniem oznaczenia listy, z której zostali wybrani; w protokole podaje się również ewentualną liczbę nie obsadzonych mandatów.

3.

W protokole podaje się również przebieg losowania, o którym mowa w art. 178 ust. 6.

4.

Do protokołu załącza się zestawienia wyników głosowania w okręgach wyborczych.

5.

Protokół podpisują i każdą ze stron parafują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Protokół opatruje się pieczęcią komisji.

6.

Pełnomocnikom i członkom komisji przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag z wymienieniem konkretnych zarzutów. Przepis art. 54 ust. 6 stosuje się odpowiednio.

Art. 180.

1.

Wojewódzka komisja wyborcza niezwłocznie podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania i wyniki wyborów w okręgach wyborczych poprzez wywieszenie w swojej siedzibie w miejscu łatwo dostępnym dla wyborców jednego z egzemplarzy protokołu z wyborów do sejmiku województwa. Jeden z egzemplarzy protokołu przekazuje Państwowej Komisji Wyborczej w trybie przez nią określonym.

2.

Przepisy art. 154 i 155 stosuje się odpowiednio.

Art. 181.

Wojewódzka komisja wyborcza wydaje radnym zaświadczenia o wyborze.

   Dział V   

Ogłaszanie wyników wyborów

   Rozdział 34   

Ogłaszanie wyników wyborów na obszarze województwa

Art. 182.

1.

Wojewódzki komisarz wyborczy, na podstawie protokołów z wyborów sporządzonych przez właściwe organy wyborcze, podaje do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia, wyniki wyborów do rad na obszarze województwa.

2.

W obwieszczeniu, o którym mowa w ust. 1, zamieszcza się zbiorczą informację o wynikach głosowania i wynikach wyborów do rad, do których wybory zostały przeprowadzone, oraz - odrębnie dla każdej rady - dane zawarte w protokołach z wyborów. Państwowa Komisja Wyborcza może określić wzór obwieszczenia.

Art. 183.

Obwieszczenie wojewódzkiego komisarza wyborczego podaje się do publicznej wiadomości, przez rozplakatowanie odpowiedniego wyciągu z obwieszczenia, na obszarze każdej gminy oraz ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Jeden egzemplarz obwieszczenia przesyła się niezwłocznie do Państwowej Komisji Wyborczej.

   Rozdział 35   

Ogłaszanie wyników wyborów na obszarze kraju

Art. 184.

1.

Państwowa Komisja Wyborcza podaje do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia, zbiorcze wyniki wyborów do rad na obszarze kraju.

2.

Obwieszczenie, o którym mowa w ust. 1, publikuje się w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym oraz ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 185.

Państwowa Komisja Wyborcza przedkłada Prezesowi Rady Ministrów informację o przebiegu i wynikach wyborów. Informację tę przekazuje się również Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałkowi Sejmu i Marszałkowi Senatu.

Art. 186.

Państwowa Komisja Wyborcza publikuje opracowanie statystyczne zawierające szczegółowe informacje o wynikach głosowania i wynikach wyborów.

Art. 187.

Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego na wniosek Państwowej Komisji Wyborczej, złożony po porozumieniu z Naczelnym Dyrektorem Archiwów Państwowych, określa, w drodze rozporządzenia, sposób przekazywania, przechowywania i udostępniania dokumentów z wyborów.

   Dział VI   

Wybory do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego

Przepisy szczególne

   Rozdział 36   

Obsadzenie mandatów bez głosowania

Art. 188.

1.

Jeżeli w okręgu wyborczym w wyborach do rady w gminie liczącej do 20000 mieszkańców został zarejestrowany tylko jeden kandydat, głosowania nie przeprowadza się, a za wybranego uważa się zarejestrowanego kandydata.

2.

Jeżeli w okręgu wyborczym w wyborach do rady w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców lub w wyborach do rad powiatów zarejestrowana liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym lub od niej mniejsza, głosowania nie przeprowadza się, a za wybranych na radnych terytorialna komisja wyborcza uznaje zarejestrowanych kandydatów, a odpowiednio pozostałe mandaty pozostają nie obsadzone.

3.

Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio w przypadku zarejestrowania w okręgu wyborczym dla wyboru rady w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców bądź w okręgu dla wyboru rady w powiecie tylko jednej listy kandydatów.

Art. 189.

1.

W przypadku, o którym mowa w art. 188, właściwa terytorialna komisja wyborcza niezwłocznie zawiadamia wyborców danego okręgu wyborczego o przyczynach obsadzenia mandatów bez głosowania, w formie obwieszczenia, którego druk i rozplakatowanie zapewnia odpowiednio marszałek województwa, starosta i wójt (burmistrz, prezydent miasta). Jeden egzemplarz obwieszczenia przekazuje się niezwłocznie wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

2.

Komisja wyborcza sporządza odpowiedni protokół z obsadzenia mandatu radnego bez głosowania w okręgu wyborczym. Przepisy art. 123-127 stosuje się odpowiednio.

   Rozdział 37   

Wygaśnięcie mandatu radnego

Art. 190.

1.

Wygaśnięcie mandatu radnego następuje wskutek:

1)

odmowy złożenia ślubowania,

2)

pisemnego zrzeczenia się mandatu,

3)

utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów,

4)

prawomocnego wyroku sądu, orzeczonego za przestępstwo popełnione z winy umyślnej,

5)

śmierci.

2.

Wygaśnięcie mandatu radnego w przypadkach określonych w ust. 1 stwierdza rada w drodze uchwały, najpóźniej w 3 miesiące od wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu.

3.

W przypadkach określonych w ust. 1 pkt 1 i 3 przed podjęciem uchwały o wygaśnięciu mandatu należy umożliwić radnemu złożenie wyjaśnień.

4.

Uchwałę rady o wygaśnięciu mandatu radnego doręcza się niezwłocznie zainteresowanemu i przesyła wojewodzie oraz wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

Art. 191.

1.

Od uchwały rady o wygaśnięciu mandatu radnego z przyczyn, o których mowa w art. 190 ust. 1 pkt 3, zainteresowanemu przysługuje odwołanie do właściwego sądu wojewódzkiego w terminie 7 dni od dnia jej doręczenia. Przepisy art. 60 i 61 stosuje się odpowiednio.

2.

Wygaśnięcie mandatu radnego następuje z dniem wydania przez sąd orzeczenia oddalającego odwołanie.

   Rozdział 38   

Wybory uzupełniające

Art. 192.

1.

W przypadku nieobsadzenia mandatów lub wygaśnięcia mandatu radnego rady w gminie liczącej do 20000 mieszkańców, wojewoda zarządza wybory uzupełniające.

2.

Przepisy art. 25 stosuje się odpowiednio, z tym że w zarządzeniu wojewody o wyborach podaje się liczbą wybieranych radnych.

Art. 193.

1.

Wybory uzupełniające, o których mowa w art. 192 ust. 1, przeprowadza się na zasadach i w trybie przepisów niniejszej ustawy w ciągu 3 miesięcy od daty stwierdzenia przez radę wygaśnięcia mandatu.

2.

Jeżeli w wyniku wyborów, o których mowa w ust. 1, mandat pozostaje nie obsadzony, wybory uzupełniające powtarza się między 6 a 9 miesiącem, licząc od daty tych wyborów.

3.

Kadencja radnych wybranych w wyborach uzupełniających upływa z dniem upływu kadencji rad wybranych w wyborach zarządzonych na podstawie art. 25.

4.

Wyborów uzupełniających nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.

Art. 194.

1.

W przypadku wygaśnięcia mandatu radnego wybranego w okręgu wyborczym dla wyboru rady w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców oraz w powiecie, właściwa rada, po stwierdzeniu wygaśnięcia mandatu radnego, podejmuje na następnej sesji uchwałę o wstąpieniu na jego miejsce kandydata z tej samej listy, który w wyborach uzyskał kolejno największą liczbę głosów, a nie utracił prawa wybieralności. Przy równej liczbie głosów decyduje kolejność umieszczenia nazwiska kandydata na liście.

2.

Kandydat może zrzec się pierwszeństwa przy obsadzeniu mandatu na rzecz kandydata z tej samej listy, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów. Oświadczenie to powinno być zgłoszone radzie na piśmie w ciągu trzech dni od daty doręczenia zawiadomienia o przysługującym mu mandacie.

3.

Jeżeli wskutek wygaśnięcia mandatów, których obsadzenie w trybie ust. 1 i 2 nie było możliwe, skład rady zmniejszył się więcej niż o 1/5, przeprowadza się wybory uzupełniające do danej rady, chyba że do zakończenia kadencji rady zostało mniej niż 6 miesięcy.

   Rozdział 39   

Wybory przedterminowe

Art. 195.

W przypadkach określonych ustawami przeprowadza się wybory przedterminowe.

Art. 196.

1.

Wybory przedterminowe przeprowadza się na zasadach i w trybie przepisów niniejszej ustawy.

2.

Kadencja radnych i rad wybranych w wyborach przedterminowych upływa z dniem zakończenia kadencji rad wybranych w wyborach zarządzonych na podstawie art. 25.

3.

Wyborów przedterminowych nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.

   Rozdział 40   

Zmiany w podziale terytorialnym państwa

Art. 197.

1.

Zmiany w podziale terytorialnym państwa zachodzące w toku kadencji rad powodują następujące skutki:

1)

jeżeli z jednej jednostki samorządu terytorialnego tworzy się dwie jednostki lub więcej, dotychczasowa rada zostaje z mocy prawa rozwiązana,

2)

jeżeli z jednostki zostaje wyłączony obszar stanowiący okręg wyborczy dla wyboru danej rady i zostaje on włączony do sąsiedniej jednostki, radny stale zamieszkały i wybrany w tym okręgu staje się radnym rady w jednostce powiększonej; mandat radnego nie spełniającego tych warunków wygasa z mocy prawa,

3)

jeżeli z jednostki zostaje wyłączony obszar stanowiący część okręgu wyborczego dla wyboru rady i zostaje on włączony do sąsiedniej jednostki, radny stale zamieszkały na tym obszarze i wybrany w tym okręgu staje się radnym w jednostce powiększonej; mandat radnego nie spełniającego tych warunków wygasa z mocy prawa,

4)

jeżeli jednostka zostaje włączona do innej jednostki albo dwie jednostki lub więcej łączy się w nową jednostkę, rady tych jednostek zostają z mocy prawa rozwiązane.

2.

Przepisy ust. 1 pkt 2 i 3 stosuje się odpowiednio w przypadku radnego stale zamieszkałego na obszarze okręgu wyborczego lub jego części włączanego do sąsiedniej jednostki, a wybranego w innym okręgu wyborczym włączanym także w całości lub w części do tej jednostki.

3.

W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 4, przeprowadza się wybory nowych rad w trybie i na zasadach określonych niniejszą ustawą.

4.

W wyniku zmian w składach rad, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 oraz ust. 2, dopuszcza się na czas danej kadencji, z zastrzeżeniem ust. 5, odstępstwa od ustawowej liczby radnych ustalonej dla danej rady, stosownie do przepisów ustaw. Zmiany w składach rad ogłasza, w formie obwieszczenia, wojewódzki komisarz wyborczy w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

5.

Jeżeli w wyniku zmian, o których mowa w ust. 4, skład rady zmniejszył się poniżej 3/5 ustawowej liczby radnych, rada jednostki zostaje z mocy prawa rozwiązana. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio.

6.

Wojewódzki komisarz wyborczy podaje do publicznej wiadomości oraz ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, w formie obwieszczenia, informację o rozwiązaniu z mocy prawa rady jednostki z przyczyn, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 4 oraz w ust. 5.

7.

Wygaśnięcie mandatu radnego z przyczyn, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 oraz w ust. 2, następuje w dniu wejścia w życie zmiany w podziale terytorialnym. Wygaśnięcie mandatu stwierdza właściwa rada, w drodze uchwały, podjętej w ciągu 3 miesięcy od ich wystąpienia. Przepis ust. 6 stosuje się odpowiednio.

8.

Wyborów uzupełniających i wyborów nowych rad nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.

Art. 198.

Kadencja rad i radnych wybranych w wyborach, o których mowa w art. 197, upływa z dniem upływu kadencji rad wybranych w wyborach zarządzonych na podstawie art. 25.

   Dział VII   

Przepisy karne

Art. 199.

Kto narusza zakazy określone w art. 48 ust. 1, art. 65, art. 67 albo 69 lub umieszcza plakaty i hasła wyborcze bądź ustawia urządzenia ogłoszeniowe z naruszeniem zasad określonych w art. 71 - podlega karze grzywny.

Art. 200.

Kto narusza zakaz określony w art. 68 - podlega grzywnie od 5000 złotych do 50000 złotych.

Art. 201.

1.

Kto dopuszcza do niewykonania obowiązku, o którym mowa w art. 74, podlega karze grzywny.

2.

Kto dopuszcza do niewykonania obowiązku sporządzenia i złożenia sprawozdania finansowego, o którym mowa w art. 84 ust. 2, albo do podania w nim nieprawdziwych danych - podlega karze grzywny.

Art. 202.

1.

Kto dopuszcza do niewykonania obowiązku przekazania nadwyżki środków finansowych, o której mowa w art. 84 ust. 3, instytucji charytatywnej - podlega grzywnie albo karze pozbawienia wolności do lat 2 albo obu tym karom łącznie.

2.

Jeżeli sprawca działa nieumyślnie - podlega grzywnie.

Art. 203.

Do postępowania w sprawach, o których mowa w art. 199 i 201, stosuje się przepisy o postępowaniu w sprawach o wykroczenia.

   Dział VIII   

Przepisy szczególne, przepisy przejściowe i końcowe

Art. 204.

Wszelkie pisma oraz postępowanie sądowe i administracyjne w sprawach wyborczych są wolne od opłat.

Art. 205.

1.

Ilekroć w ustawie jest mowa o upływie terminu do wniesienia skargi lub odwołania do sądu albo organu wyborczego, należy przez to rozumieć dzień złożenia skargi lub odwołania w sądzie lub organowi wyborczemu.

2.

Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności określonej w ustawie przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, termin upływa pierwszego roboczego dnia po tym dniu.

3.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, czynności wyborcze określone kalendarzem wyborczym oraz czynności, o których mowa w ust. 1, dokonywane są w godzinach urzędowania sądów i organów wyborczych.

Art. 206.

Do przeprowadzenia wyborów do organów stanowiących obligatoryjnych związków komunalnych oraz do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego wchodzących w skład tych związków stosuje się przepisy niniejszej ustawy, chyba że ustawa o utworzeniu związku komunalnego stanowi inaczej.

Art. 207.

Państwowa Komisja Wyborcza powoła, w ciągu 14 dni od dnia ogłoszenia niniejszej ustawy, wojewódzkich komisarzy wyborczych zgodnie z przepisami ustawy.

Art. 208.

1.

Zarządzone przez Prezesa Rady Ministrów, na podstawie art. 9 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin   (Dz. U. z 1996 r. Nr 84, poz. 387 i z 1998 r. Nr 50, poz. 311) w związku z art. 32 ustawy z dnia 25 marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy   (Dz. U. Nr 48, poz. 195 i Nr 86, poz. 396 oraz z 1995 r. Nr 124, poz. 601), wybory do rad gmin i do Rady miasta stołecznego Warszawy przeprowadza się, w wyznaczonym uprzednio terminie 11 października 1998 r., na podstawie przepisów niniejszej ustawy.

2.

Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, dostosuje kalendarz wyborczy odnoszący się do ogłoszonych na dzień 11 października 1998 r. wyborów, o których mowa w ust. 1, do wymogów niniejszej ustawy.

Art. 209.

W pierwszych wyborach do rad gmin przeprowadzanych na podstawie niniejszej ustawy w terminie, o którym mowa w art. 208, zarząd gminy dokonuje podziału gminy na okręgi wyborcze, ustala liczbę radnych wybieranych w każdym okręgu oraz tworzy obwody głosowania.

Art. 210.

1.

Prezes Rady Ministrów wyznaczy, w drodze rozporządzenia, datę pierwszych wyborów do rad powiatów i sejmików województw oraz określi dni, w których upływają terminy wykonania czynności określonych w ustawie (wspólny kalendarz wyborczy, jeżeli wybory do rad powiatów i sejmików województw zostaną wyznaczone na ten sam dzień).

2.

W razie zarządzenia pierwszych wyborów do rad powiatów i sejmików województw na podstawie niniejszej ustawy na ten sam dzień, na który zarządzono pierwsze wybory do rad gmin przeprowadzanych na podstawie niniejszej ustawy (art. 208), Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, dni, w których upływają terminy wykonania czynności wyborczych określonych w ustawie (wspólny kalendarz wyborczy do wyborów do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw).

Art. 211.

1.

W pierwszych wyborach do rad powiatów i sejmików województw przeprowadzanych na podstawie niniejszej ustawy:

1)

minister właściwy do spraw administracji publicznej, po zasięgnięciu opinii właściwego wojewody i sejmiku samorządowego oraz Państwowej Komisji Wyborczej, dokonuje, w drodze rozporządzenia, podziału powiatów i województw na okręgi wyborcze oraz ustala liczbę radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym,

2)

obsługę administracyjną wojewódzkich komisji wyborczych i wykonanie zadań wyborczych na obszarze województwa zapewnia wojewoda właściwy dla siedziby sejmiku województwa we współdziałaniu z dyrektorem delegatury Krajowego Biura Wyborczego,

3)

obsługę administracyjną powiatowej komisji wyborczej i wykonanie zadań wyborczych na obszarze powiatu zapewnia burmistrz (prezydent miasta) właściwy dla siedziby powiatu,

4)

art. 135 ust. 5 i 6 nie stosuje się,

5)

art. 137 nie stosuje się,

6)

art. 136, art. 139 i art. 164 stosuje się odpowiednio.

2.

Opinia sejmiku samorządowego, o której mowa w ust. 1 pkt 1, powinna być udzielona w terminie 7 dni od dnia zwrócenia się o nią przez ministra właściwego do spraw administracji. W przypadku niedotrzymania tego terminu minister wykonuje uprawnienia określone w ust. 1 pkt 1 bez uzyskania opinii sejmiku samorządowego.

3.

Przy podziale województwa na okręgi wyborcze dla przeprowadzenia pierwszych wyborów do sejmików województw należy dążyć do tego, aby okręgi wyborcze obejmowały obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny.

Art. 212.

Traci moc ustawa z dnia 8 marca 1990 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin   (Dz. U. z 1996 r. Nr 84, poz. 387 i z 1998 r. Nr 50, poz. 311).

Art. 213.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 207, który wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.