Treść ustawy

Rozdział 1

Przedmiot opodatkowania

Art. 1.

1.

Podatkowi podlegają:

1)

następujące czynności cywilnoprawne:

a)

umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,

b)

umowy pożyczki,

c)

umowy poręczenia,

d)

umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,

e)

umowy dożywocia oraz ustanowienia odpłatnej renty,

f)

umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,

g)

umowy majątkowe małżeńskie,

h)

ustanowienie hipoteki,

i)

ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,

j)

umowy depozytu nieprawidłowego,

k)

umowy spółki (akty założycielskie),

2)

zmiany umów wymienionych w pkt 1, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych,

3)

orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione w pkt 1.

2.

Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o czynnościach cywilnoprawnych, przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do przedmiotów opodatkowania określonych w ust. 1 pkt 2 i 3.

3.

W przypadku umowy spółki za zmianę umowy uważa się:

1)

przy spółce cywilnej lub jawnej - podwyższenie wniesionego do spółki wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki,

2)

przy spółce komandytowej - wniesienie lub podwyższenie wniesionego do spółki wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie majątku spółki,

3)

przy spółce z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej - wniesienie lub podwyższenie wniesionego do spółki wkładu, którego wartość powoduje zwiększenie kapitału zakładowego (akcyjnego),

4)

dopłaty, pożyczki udzielane spółce przez wspólników (akcjonariuszy) oraz oddanie przez wspólnika (akcjonariusza) spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania.

4.

Czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi, z zastrzeżeniem ust. 5 i 6, jeżeli ich przedmiotem są:

1)

rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2)

rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

5.

Umowa spółki oraz zmiana umowy spółki podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych, jeżeli siedziba spółki znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

6.

Umowy poręczenia i umowy małżeńskie majątkowe podlegają podatkowi, jeżeli przynajmniej jedna strona umowy ma miejsce zamieszkania albo siedzibę w kraju.

7.

Jeżeli zgodnie z odrębnymi przepisami spółka powstała w wyniku przekształcenia innej spółki lub połączenia się innych spółek wstępuje we wszelkie prawa i obowiązki przekształconej spółki lub każdej z łączących się spółek, podatek od czynności cywilnoprawnych zapłacony od umowy lub zmiany umowy spółki, która uległa przekształceniu lub połączeniu, podlega zaliczeniu na poczet podatku należnego od umowy spółki, która powstała w wyniku przekształcenia spółki lub łączenia się spółek.

8.

Przepis ust. 7 stosuje się odpowiednio również do umowy spółki, która przejęła cały majątek innej spółki lub spółek.

Art. 2.

Nie podlegają podatkowi:

1)

czynności cywilnoprawne w sprawach:

a)

alimentacyjnych, opieki, kurateli i przysposobienia,

b)

ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego, opieki społecznej, ulg określonych w przepisach szczególnych dla żołnierzy niezawodowych i poborowych odbywających służbę zastępczą oraz ich rodzin, a także uprawnień dla osób niepełnosprawnych i osób objętych przepisami o szczególnych uprawnieniach dla kombatantów,

c)

wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborów do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego oraz referendum,

d)

powszechnego obowiązku obrony,

e)

zatrudnienia, świadczeń socjalnych i wynagrodzeń za pracę,

f)

nauki, szkolnictwa i oświaty pozaszkolnej oraz zdrowia,

g)

podlegających przepisom o gospodarce nieruchomościami lub przepisom o autostradach płatnych,

2)

umowy sprzedaży albo zamiany nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego na podstawie przepisów o ochronie i kształtowaniu środowiska,

3)

umowy sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym,

4)

czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności na podstawie odrębnych przepisów jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku.

Rozdział 2

Obowiązek podatkowy

Art. 3.

1.

Obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem ust. 2, powstaje:

1)

z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, a w przypadku gdy płatnikami są nabywcy rzeczy przeznaczonych do przerobu lub odprzedaży - z chwilą wypłacenia należności,

2)

z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną,

3)

z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody - od przedmiotów opodatkowania określonych w art. 1 ust. 1 pkt 3,

4)

z chwilą powołania się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej - jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności, a którakolwiek ze stron po upływie tego terminu powołuje się przed organami podatkowymi lub organami kontroli skarbowej na okoliczność jej dokonania; w tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje jedynie w stosunku do podatnika, który powołał się na okoliczność dokonania czynności cywilnoprawnej.

2.

Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy przenoszącej własność.

Art. 4.

Obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych ciąży na:

1)

stronach czynności cywilnoprawnych,

2)

spółce mającej osobowość prawną - w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego (akcyjnego).

Art. 5.

1.

Obowiązek zapłaty podatku, z zastrzeżeniem ust. 2, ciąży solidarnie na osobach fizycznych, osobach prawnych i jednostkach organizacyjnych niemających osobowości prawnej będących stronami czynności cywilnoprawnej, a w przypadku określonym w art. 4 pkt 2 - na spółce.

2.

Jeżeli jedną ze stron czynności cywilnoprawnej jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej zwolniona od podatku od czynności cywilnoprawnych, obowiązek zapłaty podatku ciąży solidarnie na pozostałych stronach tej czynności.

Rozdział 3

Podstawa opodatkowania oraz wysokość podatku

Art. 6.

1.

Podstawę opodatkowania stanowi:

1)

przy umowie sprzedaży:

a)

rzeczy ruchomych nabywanych do przerobu lub odprzedaży - cena sprzedaży,

b)

zawieranej przez nierezydentów - równowartość w złotych kwoty zagranicznych środków płatniczych, określonej w zezwoleniu dewizowym, przeznaczonych na zapłacenie ceny,

c)

w pozostałych przypadkach - wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego,

2)

przy umowie zamiany:

a)

lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego na taki lokal lub prawo do lokalu - różnica wartości rynkowych zamienianych lokali lub praw do lokali,

b)

w pozostałych przypadkach - wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, od którego przypada wyższy podatek,

3)

przy umowie darowizny - wartość długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez obdarowanego,

4)

przy umowie dożywocia - wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego,

5)

przy umowie o zniesienie współwłasności lub o dział spadku - wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub spadku,

6)

przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności - wartość świadczeń użytkownika bądź osoby, na rzecz której ustanowiono służebność, za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione,

7)

przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - kwota lub wartość pożyczki albo depozytu,

8)

przy umowie spółki:

a)

przy zawarciu umowy - wartość wkładów wniesionych do majątku spółki albo wartość kapitału zakładowego (akcyjnego),

b)

przy zmianie umowy - wartość wkładów powiększających majątek spółki albo wartość podwyższonego kapitału zakładowego (akcyjnego),

c)

przy dopłatach - wartość dopłat,

d)

przy pożyczce wspólnika (akcjonariusza) na rzecz spółki - kwota lub wartość pożyczki,

e)

przy oddaniu spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania - roczna wartość nieodpłatnego używania, którą przyjmuje się w wysokości 4% wartości rzeczy lub prawa majątkowego oddanego do nieodpłatnego używania,

9)

przy umowie renty - skapitalizowana wartość renty, ustalana według zasad przewidzianych w przepisach o podatku od spadków i darowizn, lub wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego tytułem wynagrodzenia, jeżeli jest ona wyższa od skapitalizowanej wartości renty,

10)

przy ustanowieniu hipoteki - kwota zabezpieczonej wierzytelności.

2.

Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnej określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczenia długów i ciężarów.

3.

Jeżeli strony czynności cywilnoprawnej nie określiły wartości przedmiotu tej czynności lub wartość określona przez strony nie odpowiada, według oceny organu podatkowego, jej wartości rynkowej, organ ten wezwie strony do jej określenia, podwyższenia lub obniżenia, w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia doręczenia wezwania, podając jednocześnie wartość według własnej, wstępnej oceny.

4.

Jeżeli strony, pomimo wezwania, o którym mowa w ust. 3, nie określiły wartości lub podały wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, organ podatkowy dokona jej określenia na podstawie opinii biegłego. Jeżeli wartość określona w ten sposób przekroczy o 33% wartość podaną przez strony, koszty opinii ponoszą solidarnie strony czynności cywilnoprawnej.

5.

Jeżeli z treści czynności cywilnoprawnych, wymienionych w ust. 1 pkt 6, wynika prawo żądania świadczeń, które nie mogą być oznaczone pod względem wielkości w chwili zawierania umowy, podstawę opodatkowania ustala się w miarę wykonywania świadczeń. Organ podatkowy może jednak, za zgodą stron, przyjąć do podstawy opodatkowania prawdopodobną sumę wszystkich świadczeń za okres trwania czynności.

6.

W przypadku zawarcia umów, o których mowa w ust. 1 pkt 6, na czas nieokreślony, podstawę opodatkowania może stanowić zgodnie z oświadczeniem podatnika:

1)

wartość świadczeń za lat 10 albo

2)

wartość świadczeń należnych w miarę wykonywania umowy.

7.

W przypadku zawarcia umowy, o której mowa w ust. 1 pkt 8 lit. e), na czas nieokreślony, przepis ust. 6 stosuje się odpowiednio.

8.

W przypadku zmiany umów wymienionych w ust. 1 pkt 6, podstawę opodatkowania stanowi:

1)

przy przedłużeniu okresu, na jaki zawarto umowę - wartość świadczeń ustalona według zasad przewidzianych w ust. 1 pkt 6 oraz w ust. 5 i 6,

2)

przy podwyższeniu wartości świadczeń - różnica wartości świadczeń według zasad przewidzianych w ust. 1 pkt 6 oraz w ust. 5 i 6.

jeżeli przedmiotem umowy zamiany są rzeczy lub prawa majątkowe, co do których obowiązują różne stawki.

4.

Jeżeli jedna ze stron czynności cywilnoprawnej jest zwolniona od podatku, stawki podatku określone w ust. 1 pkt 1-8 obniża się o 50%.

Rozdział 4

Zwolnienia od podatku

Art. 8.

Zwalnia się od podatku następujące strony czynności cywilnoprawnych:

1)

państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne, międzynarodowe organizacje i instytucje oraz ich oddziały i przedstawicielstwa, korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członków ich personelu i inne osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są one obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - pod warunkiem wzajemności,

2)

jednostki budżetowe,

3)

osoby prawne, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, kultu religijnego, dobroczynności, obrony narodowej, ochrony środowiska, ochrony konsumentów, ochrony zdrowia i opieki społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niezdolnych do pracy, jeżeli w całym roku podatkowym poprzedzającym rok, w którym powstał obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych, ich dochody korzystały z całkowitego zwolnienia od podatku dochodowego oraz pod warunkiem, że przedmiotem zbycia nie jest składnik przedsiębiorstwa prowadzonego przez te osoby lub że nabycia dokonano nie od takiego przedsiębiorstwa; zwolnienie nie dotyczy przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni i ich związków oraz spółek,

4)

jednostki samorządu terytorialnego,

5)

Skarb Państwa,

6)

osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu.

Art. 9.

Zwalnia się od podatku następujące czynności cywilnoprawne:

1)

sprzedaż walut obcych,

2)

przeniesienie własności nieruchomości, z wyjątkiem budynków mieszkalnych lub ich części znajdujących się na obszarze miast, w drodze umów:

a)

sprzedaży,

b)

dożywocia,

c)

o dział spadku,

d)

o zniesienie współwłasności,

e)

darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,

f)

zamiany - do wysokości wartości rynkowej nieruchomości,

g)

renty

- pod warunkiem, że nabywana nieruchomość stanowi gospodarstwo rolne lub utworzy z nieruchomością nabywcy gospodarstwo rolne albo wejdzie w skład gospodarstwa rolnego nabywcy w rozumieniu przepisów o podatku rolnym,

3)

sprzedaż nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym, jeżeli nabywcą jest były właściciel (wieczysty użytkownik):

a)

nieruchomości wywłaszczonej, któremu przyznano odszkodowanie, a nie przyznano nieruchomości zamiennej,

b)

nieruchomości sprzedanej na cele publiczne określone w przepisach o gospodarce nieruchomościami, który w razie wywłaszczenia spełniałby warunki do przyznania nieruchomości zamiennej,

c)

-

małżonek dłużnika - bez względu na kwotę pożyczki,
-

inna osoba - gdy kwota pożyczki nie przekracza w ciągu roku 1000 zł,

e)

na skryptach dłużnych zabezpieczających pożyczki udzielane przez banki spółdzielniom produkcji rolnej, spółdzielniom kółek rolniczych, zrzeszeniom branżowym rolników indywidualnych, jeżeli poręczycielem jest członek spółdzielni, kółka, zespołu lub zrzeszenia,

f)

na zabezpieczenie pożyczek i kredytów udzielanych z funduszów celowych,

g)

udzielane przez Skarb Państwa,

13)

ustanowienie hipoteki:

a)

na morskich statkach handlowych i rybackich,

b)

na zabezpieczenie dotacji lub innych form pomocy finansowej, udzielanych organizacjom społecznym działającym w dziedzinie sportu i turystyki,

c)

na zabezpieczenie wierzytelności banków z tytułu kredytów udzielanych rolnikom indywidualnym lub zespołom rolników indywidualnych na budownictwo inwentarskie lub składowe, wraz z urządzeniami towarzyszącymi,

d)

przysługującej spółdzielniom mieszkaniowym i wierzycielom spółdzielni mieszkaniowych,

e)

na zabezpieczenie pożyczek i kredytów udzielanych z funduszy celowych.

Rozdział 5

Zapłata, pobór i zwrot podatku

Art. 10.

1.

Podatnik jest obowiązany bez wezwania organu podatkowego złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

2.

Płatnikami podatku są:

1)

notariusze - od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego,

2)

nabywcy rzeczy - od umów sprzedaży, jeżeli nabywca kupuje te rzeczy do przerobu lub sprzedaży.

3.

Płatnicy obowiązani są uzależnić dokonanie czynności cywilnoprawnej lub wypłacenie należności od uprzedniego zapłacenia podatku.

4.

Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady poboru podatku przez określenie: wzoru deklaracji, sposobu pobierania, zapłaty i zwrotu podatku oraz sposobu prowadzenia rejestrów tego podatku.

Art. 11.

1.

Podatek, z zastrzeżeniem ust. 2, podlega zwrotowi, jeżeli:

1)

uchylone zostały skutki prawne oświadczenia woli (nieważność względna),

2)

nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej,

3)

umowa spółki w wyniku ostatecznej decyzji odmawiającej spółce wydania koncesji na podjęcie działalności gospodarczej została rozwiązana,

4)

podwyższenie kapitału spółki określone w uchwale zarejestrowane zostanie w wysokości niższej, zwrotowi podlega podatek stanowiący różnicę między podatkiem zapłaconym a podatkiem należnym od podwyższenia kapitału ujawnionego w rejestrze handlowym.

2.

Podatek nie podlega zwrotowi po upływie 5 lat od końca roku, w którym został zapłacony.

Rozdział 6

Właściwość organów podatkowych

Art. 12.

1.

Organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach podatku od czynności cywilnoprawnych od umów, których przedmiotem są rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane w kraju, jest:

1)

od przeniesienia własności nieruchomości, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego i prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym lub prawa użytkowania wieczystego - urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości,

2)

od przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych, innych niż wymienione w pkt 1 - urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) nabywcy, a jeżeli jedynie zbywca ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) zbywcy,

3)

od umowy spółki - urząd skarbowy właściwy ze względu na siedzibę spółki,

4)

od pozostałych umów - urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) jednej ze stron czynności cywilnoprawnej.

2.

Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej organu podatkowego w sposób, o którym mowa w ust. 1 - właściwym organem podatkowym jest Drugi Urząd Skarbowy Warszawa-Śródmieście.

3.

W sprawach podatku od czynności cywilnoprawnych od umów zamiany, których przedmiotem jest wyłącznie przeniesienie własności rzeczy lub praw wymienionych w ust. 1 pkt 1, organem podatkowym właściwym do ustalenia wartości nieruchomości lub prawa jest organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości, a do określenia wysokości podatku od czynności cywilnoprawnych - organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości lub prawa, którego wartość jest wyższa.

4.

W sprawach podatku od czynności cywilnoprawnych od umów poręczenia i umów majątkowych małżeńskich właściwym organem podatkowym jest urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę jednej ze stron czynności cywilnoprawnej.

Art. 13.

Organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach podatku od czynności cywilnoprawnych od umów, których przedmiotem są rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, jest urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania (siedzibę) nabywcy.

Rozdział 7

Przepisy przejściowe i końcowe

Art. 14.

Do czynności cywilnoprawnych dokonanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy obowiązujące w chwili dokonania czynności.

Art. 15.

1.

Jeżeli obowiązujące przepisy powołują się na przepisy o opłacie skarbowej w zakresie dotyczącym czynności cywilnoprawnych opodatkowanych w niniejszej ustawie, rozumie się przez to przepisy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

2.

W przypadkach, o których mowa w art. 1 ust. 7 i 8 oraz w art. 7 ust. 2, uwzględnia się również opłatę skarbową uiszczoną na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 4, poz. 23 i Nr 74, poz. 443, z 1992 r. Nr 21, poz. 86, z 1993 r. Nr 11, poz. 50, z 1995 r. Nr 86, poz. 433, z 1997 r. Nr 117, poz. 751 i Nr 137, poz. 926 oraz z 2000 r. Nr 68, poz. 805).

Art. 16.

Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2001 r.

Ustawaz dnia 9 września 2000 r.o podatku od czynności cywilnoprawnych

Spis treści