Rozporządzenie Rady Ministrówz dnia 17 stycznia 2014 r.w sprawie wprowadzenia programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wystąpienia tej choroby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Spis treści

Treść rozporządzenia

Na podstawie art. 57 ust. 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt   (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342, z późn. zm.1)Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2010 r. Nr 47, poz. 278, Nr 60, poz. 372 i Nr 78, poz. 513, z 2013 r. poz. 1287 oraz z 2014 r. poz. 29.) zarządza się, co następuje:

§ 1.

Zatwierdza się „Program mający na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wystąpienia tej choroby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”, stanowiący załącznik do rozporządzenia.

§ 2.

Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.
1)
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2010 r. Nr 47, poz. 278, Nr 60, poz. 372 i Nr 78, poz. 513, z 2013 r. poz. 1287 oraz z 2014 r. poz. 29.

Załącznik   -   Program mający na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wystąpienia tej choroby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

1.

Identyfikacja programu
Państwo członkowskie: Rzeczpospolita Polska
Choroba: afrykański pomór świń (African swine fever)
Okres realizacji programu: od 2 lipca do 31 grudnia 2013 r.

2.

Dane historyczne dotyczące rozwoju epidemiologicznego afrykańskiego pomoru świń
Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nigdy nie stwierdzono afrykańskiego pomoru świń (ASF). W 2007 r. wirus ASF rozprzestrzenił się z pierwotnego ogniska w Gruzji na terytorium Europy. Wirus prawdopodobnie został przeniesiony przez odpady kuchenne, które zostały użyte do karmienia świń, pochodzące ze statku płynącego z Afryki, który zawinął do portu w Poti (Gruzja). Po wprowadzeniu wirusa ASF na kontynent europejski choroba bardzo szybko rozprzestrzeniła się na terytorium Armenii, Azerbejdżanu oraz Federacji Rosyjskiej. Do końca lipca 2013 r. na terytorium Federacji Rosyjskiej wykryto ponad 300 ognisk choroby. W sierpniu 2012 r. ognisko choroby zostało stwierdzone w południowo-wschodniej części Ukrainy. W czerwcu 2013 r. białoruskie władze weterynaryjne potwierdziły wykrycie ASF we wsi Czapuń w obwodzie grodzieńskim, 170 km od granicy z Rzecząpospolitą Polską, oraz w Witebsku w północno-wschodniej części Białorusi, 450 km od granicy z Rzecząpospolitą Polską. Istnieje duże prawdopodobieństwo dalszego szerzenia się wirusa ze względu na znaczący ruch osobowy i tranzytowy między tymi państwami, zwiększający ryzyko nielegalnego przewiezienia produktów żywnościowych skażonych wirusem lub przeniesienia wirusa przez środki transportu lub podróżnych oraz wśród zwierząt wolno żyjących w krajach nadbałtyckich i na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z uwagi na granice między państwami nadbałtyckimi (w tym Rzecząpospolitą Polską) a Białorusią,
przebiegające przez duże kompleksy leśne, co ułatwia przemieszczanie się dzikich zwierząt. Od 2011 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest prowadzony monitoring w kierunku ASF. Badania monitoringowe w kierunku wykrycia ASF są prowadzone w pasie przygranicznym o szerokości 40 km (wzdłuż granicy północnej z Obwodem Kaliningradzkim i wschodniej z Litwą, Białorusią i Ukrainą) obejmującym części województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, mazowieckiego i podkarpackiego. Próbki są pobierane od padłych świń (na podstawie analizy ryzyka) oraz padłych i odstrzelonych dzików.

3.

Opis programu
Zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 213, poz. 1342, z późn. zm.), ASF należy do chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z art. 57 ust. 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej program jest wprowadzany w drodze rozporządzenia Rady Ministrów po jego zatwierdzeniu przez Komisję Europejską.
Szacowane ogólne koszty realizacji programu mającego na celu wczesne wykrycie występowania zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wystąpienia tej choroby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w 2013 r. wynoszą 5 188 549,15 zł (1 250 252,77 euro). Wszystkie koszty realizacji programu podlegają współfinansowaniu ze środków Komisji Europejskiej. Są to szacunkowe koszty, które są dostosowane do wielkości wydatków przewidzianych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt w ustawie budżetowej na rok 2013 w ramach limitu wydatków właściwej części budżetowej.
Szacunkowe koszty realizacji programu w 2013 r. wyrażone w zł zostały przeliczone na euro według prognozowanego kursu euro zawartego w „Wytycznych dotyczących stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych będących podstawą oszacowania skutków finansowych projektowanych ustaw - aktualizacja listopad 2013 r.” z dnia 5 listopada 2013 r. opublikowanych przez Ministerstwo Finansów.
Finansowanie programu odbywa się ze środków budżetowych określonych w ustawie budżetowej na rok 2013, w części 83 - rezerwy celowe, w dziale 758 - różne rozliczenia, w rozdziale 75818 - rezerwy ogólne i celowe, w poz. 12, przeznaczonej na zwalczanie chorób
zakaźnych zwierząt (w tym finansowanie programów zwalczania), badania monitoringowe pozostałości chemicznych i biologicznych w tkankach zwierząt, produktach pochodzenia zwierzęcego i paszach, finansowanie zadań zleconych przez Komisję Europejską oraz dofinansowanie kosztów realizacji zadań Inspekcji Weterynaryjnej, oraz w części 85 - budżety wojewodów, w dziale 010 - rolnictwo i łowiectwo, w rozdziale 01022 - zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt oraz badania monitoringowe pozostałości chemicznych i biologicznych w tkankach zwierząt i produktach pochodzenia zwierzęcego.

3.1.

Cel programu
Celem programu jest ochrona terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz pozostałego terytorium Unii Europejskiej przed przedostaniem się oraz rozprzestrzenianiem się wirusa ASF. Program obejmuje działania nakierowane na wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym ASF oraz zapobieganie przenoszeniu się wirusa z obszarów, na których występuje, poprzez:

1)

badania laboratoryjne przeprowadzane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2)

wzmocnienie środków bioasekuracji na drogowych przejściach granicznych z Białorusią i Ukrainą (drogowe przejście graniczne w Dorohusku);

3)

prowadzenie kampanii informacyjnych dla podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną przez Inspekcję Weterynaryjną, związaną z produkcją żywności pochodzenia zwierzęcego oraz pasz, dla rolników, myśliwych, władz samorządowych oraz społeczeństwa, mającej za zadanie podnieść świadomość oraz uwrażliwić społeczeństwo na zagrożenie, jakie wynika z wystąpienia ognisk ASF na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

4)

prowadzenie szkoleń przypominających dla lekarzy weterynarii i personelu pomocniczego, mających za zadanie przypomnieć oraz utrwalić wiedzę teoretyczną i praktyczną w zakresie ASF, co będzie nieodzowne w przypadku wystąpienia ASF na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

3.2.

Realizacja programu

3.2.1.

Podział terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na strefy według kryterium zagrożenia wystąpienia ASF
Strefa I
Jest to strefa buforowa o najwyższym ryzyku wystąpienia ASF. Zalicza się do niej następujące powiaty:

1)

w województwie podlaskim: suwalski, Suwałki, sejneński, augustowski, sokólski, moniecki, białostocki, Białystok, bielski, hajnowski, siemiatycki;

2)

w województwie lubelskim: bialski, Biała Podlaska, radzyński, parczewski, lubartowski, włodawski, łęczyński, chełmski, Chełm;

3)

w województwie mazowieckim: łosicki, siedlecki, Siedlce, sokołowski.
Powyższe powiaty są położone w strefie 40 km od granicy z Białorusią. Strefa została wyznaczona na podstawie informacji otrzymanych z Polskiego Związku Łowieckiego, dotyczących analizy wędrówek dzików. Liczba stad świń w poszczególnych powiatach w strefie I jest przedstawiona w tabeli 1.
Tabela 1. Liczba stad świń w poszczególnych powiatach strefy I
Województwo
Powiat
Liczba stad świń
podlaskie
suwalski
1370
miasto Suwałki
28
sejneński
896
augustowski
781
sokólski
1811
moniecki
1370
białostocki
839
miasto Białystok
8
bielski
854
hajnowski
318
siemiatycki
669
lubelskie
bialski
4553
Biała Podlaska
17
radzyński
2429
parczewski
1485
lubartowski
2138
włodawski
536
łęczyński
1098
chełmski
1182
Chełm
6
mazowieckie
sokołowski
1719
łosicki
1978
siedlecki
2605
Siedlce
8
Razem
28 698
     

Źródło: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, stan na dzień 1 sierpnia 2013 r.
Strefa II
Jest to strefa o wysokim ryzyku wystąpienia ASF. Zalicza się do niej następujące powiaty:

1)

w województwie warmińsko-mazurskim graniczące z Obwodem Kaliningradzkim: braniewski, bartoszycki, kętrzyński, węgorzewski, gołdapski;

2)

w województwie lubelskim graniczące z Ukrainą: hrubieszowski, tomaszowski;

3)

w województwie podkarpackim graniczące z Ukrainą: lubaczowski, jarosławski, Przemyśl, przemyski, bieszczadzki.
Do strefy II zalicza się również powiaty położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (z wyłączeniem powiatów strefy I), w których:
  •   -  
    pogłowie świń wynosi co najmniej 200 sztuk na 1 km2 lub
  •   -  
    są zlokalizowane międzynarodowe porty lotnicze lub morskie.
Strefa III
Do tej strefy należą pozostałe powiaty położone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niezaliczone do strefy I lub II.

3.2.2.

Realizacja programu w strefach wyznaczonych zgodnie z ust. 3.2.1
Strefa I
Na obszarze powiatów należących do strefy I prowadzi się monitorowanie zdrowia świń. W ramach powyższego obowiązku posiadacze świń są zobowiązani, aby codziennie rano i wieczorem kontrolować stan zdrowia zwierząt, a każdy przypadek podejrzenia choroby zakaźnej zwierząt zgłaszać niezwłocznie, zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, do organów Inspekcji Weterynaryjnej albo najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 października 2010 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny (Dz. U. Nr 207, poz. 1370) w przypadku wprowadzenia ograniczeń wynikających z ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt obowiązuje na tym obszarze zakaz uboju na użytek własny w gospodarstwie.
W przypadku utrzymywania w gospodarstwie pojedynczych sztuk świń na posiadacza zwierzęcia nakłada się zakaz przemieszczania zwierzęcia z gospodarstwa, z wyjątkiem przemieszczenia do rzeźni w celu dokonania uboju na użytek własny, pod warunkiem
zaopatrzenia zwierzęcia w oryginał świadectwa zdrowia wystawionego przez urzędowego lekarza weterynarii po uprzednim tymczasowym zidentyfikowaniu tego zwierzęcia.
W trakcie badania przed- lub poubojowego w rzeźni lekarz weterynarii zwraca szczególną uwagę na zmiany charakterystyczne dla ASF. W przypadku podejrzenia choroby pobiera się próbki do badań w kierunku ASF oraz postępuje zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. Nr 158, poz. 1658).
W strefie I pobiera się próbki do badań laboratoryjnych. Z obszaru każdego powiatu położonego w strefie I urzędowy lekarz weterynarii pobiera próbki:

1)

krwi od 29 świń; próbki pobiera się z co najmniej 10 stad (maksymalnie 3 próbki ze stada); powyższa liczba próbek została określona na podstawie liczby próbek pobieranych w ramach badań kontrolnych w kierunku klasycznego pomoru świń, zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. Nr 282, poz. 2813, z późn. zm.);

2)

od świń (w tym także padłych), w przypadku gdy padnięcia w stadzie wynoszą:

a)

u prosiąt - powyżej 20%,

b)

u warchlaków - powyżej 10%,

c)

u tuczników - powyżej 5%
- próbki pobiera się od 5% świń w gospodarstwie (w tym od świń padłych), jednak nie mniej niż 10 próbek; w pierwszej kolejności próbki pobiera się od świń żywych wykazujących podwyższoną lub obniżoną wewnętrzną ciepłotę ciała oraz od świń padłych; w przypadku gospodarstwa utrzymującego poniżej 10 świń próbki pobiera się od wszystkich świń w gospodarstwie (w tym od świń padłych);

3)

od świń poddanych ubojowi na użytek własny;

4)

od każdego padłego (z uwzględnieniem zwierząt zabitych podczas wypadków drogowych) lub odstrzelonego dzika; jednocześnie każdą tuszę odstrzelonego dzika znakuje się przez nadanie kolejnego numeru tuszy oraz wskazanie koła łowieckiego, miejscowości i daty pozyskania tuszy.
Strefa II
W strefie II próbki do badań laboratoryjnych pobiera się w następujący sposób.
Z obszaru każdego powiatu położonego w strefie II urzędowy lekarz weterynarii pobiera próbki:

1)

krwi od 15 świń; próbki pobiera się z co najmniej 5 stad (maksymalnie 3 próbki ze stada); powyższa liczba próbek została określona na podstawie liczby próbek pobieranych w ramach badań kontrolnych w kierunku klasycznego pomoru świń, zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt;

2)

od świń (w tym także padłych), w przypadku gdy padnięcia w stadzie wynoszą:

a)

u prosiąt - powyżej 20%,

b)

u warchlaków - powyżej 10%,

c)

u tuczników - powyżej 5%
- próbki pobiera się od 5% świń w gospodarstwie (w tym od świń padłych), jednak nie mniej niż 10 próbek; w pierwszej kolejności próbki pobiera się od świń żywych wykazujących podwyższoną lub obniżoną wewnętrzną ciepłotę ciała oraz od świń padłych; w przypadku gospodarstwa utrzymującego poniżej 10 świń próbki pobiera się od wszystkich świń w gospodarstwie (w tym od świń padłych);

3)

od każdego padłego lub odstrzelonego dzika.
Strefa III
W strefie III próbki do badań laboratoryjnych pobiera się w następujący sposób.
Z obszaru każdego powiatu położonego w strefie III urzędowy lekarz weterynarii pobiera próbki:

1)

od świń (w tym także padłych), w przypadku gdy padnięcia w stadzie wynoszą:

a)

u prosiąt - powyżej 20%,

b)

u warchlaków - powyżej 10%,

c)

u tuczników - powyżej 5%
- próbki pobiera się od 5% świń w gospodarstwie (w tym od świń padłych), jednak nie mniej niż 10 próbek; w pierwszej kolejności próbki pobiera się od świń żywych wykazujących podwyższoną lub obniżoną wewnętrzną ciepłotę ciała oraz od świń padłych; w przypadku gospodarstwa utrzymującego poniżej 10 świń próbki pobiera się od wszystkich świń w gospodarstwie (w tym od świń padłych);

2)

od każdego padłego dzika;

3)

od 10% odstrzelonych dzików na obszarze powiatu, w którym liczba dzików wynosi co najmniej 2 osobniki na 1 km2;

4)

od 5% odstrzelonych dzików na obszarze powiatu, w którym liczba dzików nie przekracza 2 osobników na 1 km2.

3.2.3.

Zasady dotyczące pobierania próbek, rodzaju pobieranych próbek, przesyłania próbek do badań laboratoryjnych oraz wykonywania badań laboratoryjnych
Próbki do badań laboratoryjnych, jeżeli to możliwe, pobiera się w ramach wizyt w gospodarstwie mających na celu pobranie próbek do badań kontrolnych w kierunku klasycznego pomoru świń, które przeprowadza się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt.
Próbki do badań laboratoryjnych w kierunku ASF pobiera się oddzielnie od próbek pobieranych do badań kontrolnych w kierunku klasycznego pomoru świń.
Rodzaje próbek pobieranych do badań laboratoryjnych od żywych, padłych, ubitych świń oraz padłych i odstrzelonych dzików są określone w rozdziale V lit. b załącznika do decyzji Komisji Europejskiej 2003/422/WE z dnia 26 maja 2003 r. zatwierdzającej podręcznik diagnostyczny dotyczący afrykańskiego pomoru świń (Dz. Urz. L 143 z 11.06.2003, str. 35; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 39, str. 59).
Próbki pobrane od żywych świń, świń ubitych na użytek własny oraz odstrzelonych dzików bada się metodą PCR
Próbki pobrane od padłych świń i dzików bada się metodą PCR oraz, jeżeli to jest możliwe - metodą ELISA.
Wszystkie badania laboratoryjne przeprowadzane w ramach programu wykonuje się w Państwowym Instytucie Weterynaryjnym - Państwowym Instytucie Badawczym w Puławach.

3.3.

Wzmocnienie środków bioasekuracji na drogowych przejściach granicznych z Białorusią i Ukrainą
Wzmocnienie środków bioasekuracji polega na:

1)

wyłożeniu mat dezynfekcyjnych dla pojazdów wjeżdżających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu dezynfekcji kół tych pojazdów;

2)

dokonywaniu, w miarę potrzeb, pełnego oczyszczania i dezynfekcji pojazdów wjeżdżających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

3)

utrzymaniu w odpowiednim stanie technicznym oraz funkcjonalnym (uzupełnianie środków dezynfekcyjnych) ww. środków bioasekuracji;

4)

informowaniu podróżnych o zakazach i nakazach związanych z zagrożeniem wystąpienia ASF na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

3.4.

Przeprowadzenie kampanii informacyjnej dla podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną przez Inspekcję Weterynaryjną, związaną z produkcją żywności pochodzenia zwierzęcego oraz pasz, dla rolników, myśliwych, władz samorządowych oraz społeczeństwa
W ramach programu publikuje się ulotki zawierające następujące dane: opis choroby oraz jej objawy, informację o sposobie rozprzestrzeniania się choroby, instrukcję postępowania posiadacza zwierząt w związku z podejrzeniem wystąpienia lub wystąpieniem choroby, informację o przysługujących odszkodowaniach. Druk ulotek odbywa się w drukarniach, a ich dystrybucja za pośrednictwem terenowych organów Inspekcji Weterynaryjnej. Ulotki dystrybuuje się na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wśród podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną związaną z produkcją żywności pochodzenia zwierzęcego oraz pasz, wśród posiadaczy świń, myśliwych, w tym kół łowieckich, sołtysów, wójtów, burmistrzów, prezydentów miast. Drukuje się i dystrybuuje 350 000 ulotek. Informacje o istniejącym zagrożeniu przekazuje się również za pośrednictwem mediów, w postaci m.in. audycji informacyjnych, w których przekazuje się informacje na temat choroby oraz ewentualnych dróg jej rozprzestrzeniania, a także informacje o postępowaniu w przypadku podejrzenia lub wystąpienia choroby.

3.5.

Przeprowadzenie szkoleń przypominających dla lekarzy weterynarii i personelu pomocniczego
W ramach programu przeprowadza się cykl jednodniowych szkoleń przypominających w każdym z województw, prowadzonych przez wojewódzkich lekarzy weterynarii. Tematyka szkoleń obejmuje przede wszystkim etiologię choroby, objawy kliniczne, diagnostykę różnicową, zasady pobierania i przesyłania materiału do badań laboratoryjnych, postępowanie w przypadku stwierdzenia wystąpienia choroby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Uczestnicy ww. szkoleń (pracownicy powiatowych inspektoratów weterynarii) organizują jednodniowe szkolenia kaskadowe w miejscu swojej pracy. W 2013 r. przeprowadza się 16
szkoleń w wojewódzkich inspektoratach weterynarii oraz 305 szkoleń kaskadowych w 305 powiatowych inspektoratach weterynarii. W szkoleniach tych biorą udział zarówno lekarze weterynarii pracujący w Inspekcji Weterynaryjnej, lekarze wolnej praktyki, w tym lekarze weterynarii wyznaczeni do wykonywania czynności urzędowych, jak i personel pomocniczy.

4.

Środki przewidziane programem

4.1.

Podsumowanie środków przewidzianych programem
Działania podejmowane w związku z realizacją programu: 2013 r.
⌧ kontrola, monitoring
⌧ badania
⌧ inne (środki bioasekuracji, kampania informacyjna, szkolenia).

4.2.

Władza centralna odpowiedzialna za nadzór i koordynację realizowanego programu
Zgodnie z art. 57 ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu mającego na celu wykrycie występowania zakażeń czynnikami wywołującymi choroby zakaźne zwierząt oraz poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wystąpienia takich chorób. W przypadku programu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej informuje Komisję Europejską o postępach w jego realizacji zgodnie z przepisami Unii Europejskiej.
Odpowiedzialność terenowych organów Inspekcji Weterynaryjnej za realizację programów została określona w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744, z późn. zm.) oraz w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

4.3.

Opis i określenie obszarów geograficznych i administracyjnych, na których program jest realizowany
Program wprowadza się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Programem jest objętych 16 województw, w których skład wchodzi 314 powiatów oraz 66 miast na prawach powiatów.
Rysunek 1. Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej
patrz oryginał

4.4.

Opis środków przewidzianych w programie

4.4.1.

Powiadomienie o ASF
Zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt posiadacz zwierząt jest zobowiązany do natychmiastowego zgłoszenia podejrzenia choroby. Obowiązek ten realizują również osoby mające kontakt ze zwierzętami, w szczególności przy wykonywaniu obowiązków służbowych lub zawodowych, z tym, że lekarz weterynarii wezwany do zwierzęcia, w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania, informuje posiadacza zwierzęcia o obowiązkach określonych w art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt i nadzoruje ich wykonanie do czasu przybycia powiatowego lekarza weterynarii lub osoby przez niego upoważnionej. Zgłoszenia należy dokonać do powiatowego lekarza weterynarii bezpośrednio albo za pośrednictwem najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej lub właściwego miejscowo organu samorządu terytorialnego (wójta, burmistrza, prezydenta miasta).

4.4.2.

Zwierzęta i populacja zwierząt objęte programem
Zgodnie z danymi Inspekcji Weterynaryjnej na dzień 31 grudnia 2012 r. pogłowie świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wynosiło 11 460 221 sztuk. Liczbę sztuk świń w poszczególnych województwach przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Liczba sztuk świń w poszczególnych województwach
Województwo
Liczba świń
dolnośląskie
219 504
kujawsko-pomorskie
1 483 279
lubelskie
779 864
lubuskie
315 856
łódzkie
960 263
małopolskie
245 957
mazowieckie
952 154
opolskie
650 287
podkarpackie
164 164
podlaskie
357 073
pomorskie
651 037
śląskie
321 180
świętokrzyskie
360 416
warmińsko-mazurskie
642 097
wielkopolskie
2 779 758
zachodniopomorskie
577 332
Razem
11460 221
   

Źródło: Inspekcja Weterynaryjna
Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego w łowieckim roku gospodarczym 2011/2012 liczba dzików wynosiła 255 800 sztuk. Liczbę dzików w poszczególnych województwach przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Liczba sztuk dzików w poszczególnych województwach
Województwo
Liczba dzików (w tys. sztuk)
dolnośląskie
24,0
kujawsko-pomorskie
12,0
lubelskie
16,0
lubuskie
19,7
łódzkie
7,7
małopolskie
5,6
mazowieckie
16,5
opolskie
10,3
podkarpackie
9,7
podlaskie
13,1
pomorskie
17,9
śląskie
8,2
świętokrzyskie
4,8
warmińsko-mazurskie
25,5
wielkopolskie
27,1
zachodniopomorskie
37,6
Razem
255,8
   

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, stan na dzień 10 marca 2012 r.

4.4.3.

Identyfikacja i rejestracja zwierząt oraz gospodarstw
Podstawy prawne:

1)

ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. z 2008 r. Nr 204, poz. 1281, z późn. zm.);

2)

ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 133, poz. 921, z późn. zm.);

3)

rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 2 listopada 2007 r. w sprawie sposobu oznakowania bydła, owiec i kóz oraz świń, określenia wzorów znaków identyfikacyjnych oraz wymagań i warunków technicznych kolczyków dla zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 220, poz. 1635, z późn. zm.).
Oznakowania świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dokonuje się przez założenie kolczyka na lewą małżowinę uszną zwierzęcia lub wytatuowanie w obu małżowinach usznych albo na grzbiecie zwierzęcia numeru siedziby stada nadanego przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt koszty związane z oznakowaniem świń ponosi ich posiadacz.
W przypadku świń, dla których na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich istnieje obowiązek prowadzenia rejestru i księgi, dokonuje się indywidualnego oznakowana każdej świni. Koszty związane z indywidualnym oznakowaniem świń w stadzie w takim przypadku ponosi ich posiadacz.
Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt posiadacz zwierząt jest zobowiązany do dokonania zgłoszenia rejestrującego do biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w celu uzyskania numeru siedziby stada nie później niż w dniu wprowadzenia pierwszej świni do siedziby stada.

4.4.4.

Kwalifikacja zwierząt i stad
Została opisana w ust. 3.2.1.

4.4.5.

Zasady przemieszczania zwierząt
Zgodnie z art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt na podstawie aktów prawa miejscowego właściwy miejscowo wojewoda może wprowadzić obowiązek zaopatrywania wszystkich przemieszczanych świń w świadectwo zdrowia wystawiane przez organ Inspekcji Weterynaryjnej lub upoważnionego przez ten organ urzędowego lekarza weterynarii na podstawie art. 16 lub 18 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej.
Świadectwo zawiera co najmniej:

1)

nazwę organu wydającego świadectwo;

2)

numer świadectwa;

3)

liczbę świń;

4)

numery identyfikacyjne świń;

5)

pochodzenie świń;

6)

miejsce przeznaczenia świń;

7)

środek transportu świń i j ego numer rejestracyjny;

8)

poświadczenie o spełnianiu wymagań zdrowotnych dotyczących świń, określonych w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt i przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie;

9)

informację o występowaniu choroby Aujeszky’ ego w stadzie pochodzenia świń;

10)

datę, pieczęć i podpis właściwego urzędowego lekarza weterynarii.
Ponadto na terytorium całego kraju przemieszczenia świń odbywają się na zasadach określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie wprowadzenia programu zwalczania i monitorowania choroby Aujeszkyego u świń (Dz. U. poz. 1440, z późn. zm.).
Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 5 lit. b w związku z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej nadzór nad przemieszczaniem zwierząt sprawuje powiatowy lekarz weterynarii.

4.4.6.

Zastosowane badania i plany pobierania
Zostały opisane w ust. 3.2.2.

4.4.7.

Zastosowanie szczepionki i programy szczepień
Nie dotyczy.

4.4.8.

Informacje i ocena dotycząca środków bezpieczeństwa biologicznego (zarządzanie i infrastruktura)
Zostały opisane w ust. 3.3.

4.4.9.

Środki podejmowane w przypadku wyniku dodatniego badania
Zgodnie z § 4 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 czerwca 2004 r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń w przypadku stwierdzenia choroby w gospodarstwie powiatowy lekarz weterynarii wyznacza je jako ognisko choroby oraz:

1)

przeprowadza dochodzenie epizootyczne, w tym pobiera, zgodnie z instrukcją diagnostyczną, reprezentatywną liczbę próbek od świń zabitych i wysyła je do badań laboratoryjnych;

2)

nakazuje:

a)

niezwłoczne zabicie wszystkich świń,

b)

zniszczenie:
  •   -  
    zwłok świń,
  •   -  
    materiału biologicznego świń pobranego w okresie od dnia prawdopodobnego wprowadzenia czynnika zakaźnego do gospodarstwa do dnia stwierdzenia choroby w gospodarstwie,
  •   -  
    mięsa pozyskanego od świń ubitych w okresie od dnia prawdopodobnego wprowadzenia czynnika zakaźnego do gospodarstwa do dnia stwierdzenia choroby w tym gospodarstwie,

c)

zniszczenie przedmiotów i substancji, które mogły zostać skażone, w tym pasz oraz materiałów jednorazowego użytku, stosowanych w szczególności do zabijania, jeżeli jest niemożliwe ich skuteczne odkażenie,

d)

oczyszczenie i odkażenie, a jeżeli to konieczne - także dezynsekcję pomieszczeń, w których przebywały świnie, środków transportu używanych do transportu świń lub ich tusz oraz przedmiotów, sprzętu, ściółki, obornika i gnojowicy, które mogły być skażone;

3)

wysyła próbki pobrane zgodnie z instrukcją diagnostyczną do badań laboratoryjnych w celu wykrycia wirusa choroby - w przypadku pierwotnego ogniska choroby - i jego identyfikacji.

4.4.10.

System odszkodowań dla właścicieli zwierząt poddanych ubojowi i uśmierconych
Odszkodowania wypłaca się zgodnie z art. 49 oraz art. 57c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

4.4.11.

Kontrola wdrażania programu i sprawozdawczość
Zgodnie z art. 57 ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Główny Lekarz Weterynarii nadzoruje realizację programu mającego na celu wykrycie występowania zakażeń czynnikami wywołującymi choroby zakaźne zwierząt lub poszerzenie wiedzy na temat ryzyka wystąpienia takich chorób w przypadku programu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej oraz informuje Komisję Europejską o postępach w jego realizacji zgodnie z przepisami Unii Europejskiej.

5.

Korzyści wynikające z realizacji programu
Przeprowadzenie działań objętych niniejszym programem przyczyni się do ochrony terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a przez to terytorium Unii Europejskiej, przed przeniesieniem wirusa ASF. Odpowiednio wczesne wykrycie wirusa pozwoli na podjęcie adekwatnych działań zapobiegających jego rozprzestrzenianiu się, a tym samym ograniczenie strat ekonomicznych z tym związanych.

6.

Dane dotyczące rozwoju epidemiologicznego w ciągu ostatnich pięciu lat

6.1.

Rozwój choroby
Nie dotyczy.

6.1.2.

Dane dotyczące zwierząt
Nie dotyczy.

6.2.

Dane rozwarstwione dotyczące badań w ramach nadzoru i badań laboratoryjnych
Nie dotyczy.

6.3.

Dane dotyczące zakażenia
Nie dotyczy.

6.4.

Dane dotyczące statusu pod koniec każdego roku
Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nigdy nie stwierdzono ASF.

6.5.

Dane dotyczące programów szczepień lub leczenia
Nie dotyczy.

6.6.

Dane dotyczące dzikiej zwierzyny

6.6.1.

Oszacowanie liczebności populacji dzikiej zwierzyny
Wyniki w tym zakresie przedstawia tabela 4.
Tabela 4. Liczba sztuk dzików w poszczególnych województwach
Województwo
Oszacowana liczba dzików w tys. sztuk
dolnośląskie
24
kujawsko-pomorskie
12
lubelskie
16
lubuskie
19,7
łódzkie
7,7
małopolskie
5,6
mazowieckie
16,5
opolskie
10,3
podkarpackie
9,7
podlaskie
13,1
pomorskie
17,9
śląskie
8,2
świętokrzyskie
4,8
warmińsko-mazurskie
25,5
wielkopolskie
27,1
zachodniopomorskie
37,6
Razem
255,8
   

Źródło: Główny Urząd Statystyczny

6.6.2.

Nadzór nad chorobami i inne w odniesieniu do dzikiej zwierzyny
Nie dotyczy.

6.6.3.

Dane dotyczące szczepień lub leczenia dzikiej zwierzyny
Nie dotyczy.

7.

Założenia programu

7.1.

Założenia w zakresie badań laboratoryjnych
Liczbę planowanych badań laboratoryjnych przedstawiają tabele 5 i 6.
Tabela 5. Liczba planowanych badań laboratoryjnych świń w 2013 r.
Region
Rodzaj badania
Populacja docelowa
Rodzaj próbki
Cel
Liczba planowanych badań laboratoryjnych
STREFA I
PCR
świnie
krew, narządy
wykrycie ASF
1277
STREFA I
ELISA, PCR
świnie
krew, narządy
wykrycie ASF
60
STREFA II
PCR
świnie
krew, narządy
wykrycie ASF
720
STREFA II
ELISA, PCR
świnie
krew, narządy
wykrycie ASF
120
STREFA III
ELISA, PCR
świnie
krew, narządy
wykrycie ASF
309
RAZEM
2 486
           

Tabela 6. Liczba planowanych badań laboratoryjnych dzików w 2013 r.
Region
Rodzaj badania
Populacja docelowa
Rodzaj próbki
Cel
Liczba planowanych badań laboratoryjnych
STREFA I
PCR
dziki
krew, narządy
wykrycie ASF
480
STREFA I
ELISA,PCR
dziki
krew, narządy
wykrycie ASF
6
STREFA II
PCR
dziki
krew, narządy
wykrycie ASF
960
STREFA II
ELISA, PCR
dziki
krew, narządy
wykrycie ASF
12
STREFA III
PCR
dziki
krew, narządy
wykrycie ASF
6 180
STREFA III
ELISA, PCR
dziki
krew, narządy
wykrycie ASF
77
RAZEM
7 715
           

7.1.1.

Założenia w zakresie badań diagnostycznych
Zostały opisane w ust. 3.2.1.

7.1.2.

Założenia w zakresie badania stad i zwierząt
Zostały opisane w ust. 3.2.1.

7.2.

Założenia w zakresie kwalifikacji stad i zwierząt
Nie dotyczy.

7.3.

Założenia w zakresie szczepień lub leczenia

7.3.1.

Założenia w zakresie szczepień lub leczenia
Nie dotyczy.

7.3.2.

Założenia w zakresie szczepień lub leczenia dzikiej zwierzyny
Nie dotyczy.

8.

Szczegółowa analiza kosztów programu1)

8.1.

Koszty programu prowadzonego w strefie I
Przeznaczenie kosztów
Wyszczególnienie
Liczba jednostek
Koszt jednostkowy w zł
Kwota całkowita
w zł
Koszt jednostkowy w euro
Kwota całkowita w euro
Wniosek o dofinansowanie z funduszy Wspólnoty (tak/nie)
1. Badania laboratoryjne
1.1. Koszt pobierania próbek
świnie żywe
696 próbek
9,92
6 904,32
2,39
1 663,69
tak
świnie padłe
60 próbek
37,20
2 232,00
8,96
537,83
tak
świnie na użytek własny
581 próbek
10,23
5 943,63
2,47
1 432,20
tak
dziki padłe
6 próbek
74,40
446,40
17,93
107,57
tak
dziki odstrzelone
480 próbek
18,60
8 928,00
4,48
2 151,33
tak
koszty dojazdów
18230 km
0,80
14 584,00
0,19
3 514,22
tak
1.2. Koszt analizy
Test PCR
1 823 badań
324,00
590 652,00
78,07
142 325,78
tak
ELISA
66 badań
56,00
3 696,00
13,49
890,60
tak
2. Czyszczenie i dezynfekcja
Środki dezynfekcyjne
16 opakowań
652,00
10 432,00
157,11
2 513,73
tak
3. Materiały eksploatacyjne i sprzęt specjalny
Maty dezynfekcyjne
36 sztuk
1 450,00
52 200,00
349,40
12 578,31
tak
Sprzęt do ręcznego oczyszczania i odkażania
7 kompletów
50 000
350 000
12 048,19
84 337,35
tak
4. Inne koszty
4.1. Koszty wydruku ulotek informacyjnych
-
50 000 sztuk
0,59
29 500,00
0,14
7 108,43
tak
4.2. Koszty przeprowadzonych szkoleń
-
40 szkoleń
3 000,00
120 000,00
722,89
28 915,66
tak
RAZEM
1 195 518,35
  
288 076,70 +/- 0,01
  
               

8.2.

Koszty programu prowadzonego w strefie II
Przeznaczenie kosztów
Wyszczególnienie
Liczba jednostek
Koszt jednostkowy w zł
Kwota całkowita
w zł
Koszt jednostkowy w euro
Kwota całkowita w euro
Wniosek o dofinansowanie z funduszy Wspólnoty (tak/nie)
1. Badania laboratoryjne
1.1. Koszt pobierania próbek
świnie żywe
720 próbek
9,92
7 142,40
2,39
1 721,06
tak
świnie padłe
120 próbek
37,20
4 464,00
8,96
1 075,66
tak
dziki padłe
12 próbek
74,40
892,80
17,93
215,13
tak
dziki odstrzelone
960 próbek
18,60
17 856,00
4,48
4 302,65
tak
koszty dojazdów
18 120 km
0,80
14 496,00
0,19
3 493,01
tak
1.2. Koszt analizy
Test PCR
1812 badań
324,00
587 088
78,07
141 466,99
tak
ELISA
132 badania
56,00
7 392,00
13,49
1 781,20
tak
2. Inne koszty
2.1. Koszty wydruku ulotek informacyjnych
-
80 000 sztuk
0,59
47 200
0,14
11373,49
tak
2.2. Koszty przeprowadzonych szkoleń
-
60 szkoleń
3 000,00
180 000
722,89
43 373,49
tak
RAZEM
866 531,20
  
208 802,68 +/- 0,02
  
               

8.3.

Koszty programu prowadzonego w strefie III
Przeznaczenie kosztów
Wyszczególnienie
Liczba jednostek
Koszt jednostkowy w zł
Kwota całkowita
w zł
Koszt jednostkowy w euro
Kwota całkowita w euro
Wniosek o dofinansowanie z funduszy Wspólnoty (tak/nie)
1. Badania laboratoryjne
1.1. Koszt pobierania próbek
świnie padłe
309 próbek
37,20
11494,80
8,96
2 769,83
tak
dziki padłe
77 próbek
74,40
5 728,8
17,93
1 380,43
tak
dziki odstrzelone
6 180 próbek
18,60
114 948,00
4,48
27 698,31
tak
koszty dojazdów
65 660 km
0,80
52 528,00
0,19
12 657,35
tak
1.2. Koszt analizy
Test PCR
6 566 badań
324,00
2 127 384,00
78,07
512 622,65
tak
ELISA
386 badań
56,00
21 616,00
13,49
5 208,67
  
2. Inne koszty
2.1. Koszty wydruku ulotek informacyjnych
  
220 000 sztuk
0,59
129 800,00
0,14
31277,11
tak
2.2. Koszty przeprowadzonych szkoleń
  
221 szkoleń
3 000,00
663 000,00
722,89
159 759,04
tak
RAZEM
3 126 499,60
  
753 373,39 +/- 0,01
  
               

1) Analiza obejmuje szacunki kosztów ponoszonych w ramach programu. Wszystkie wartości są podane bez VAT. Koszt programu obliczono według kursu euro 4,15 zł zgodnie z wytycznymi Ministra Finansów z dnia 5 listopada 2013 r. dotyczącymi stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych będących podstawą oszacowania skutków finansowych projektowanych ustaw. Są to szacunkowe koszty realizacji programu w ramach limitu wydatków właściwej części budżetowej, które są dostosowane do wielkości wydatków przewidzianych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt w ustawie budżetowej na rok 2013.