I i II etap edukacyjny (szkoła podstawowa)
Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest:
1)
przyswojenie przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad,
teorii i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom
uczniów;
2)
zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas
wykonywania zadań i rozwiązywania problemów;
3)
kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie
we współczesnym świecie.
Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego
w szkole podstawowej należą:
1)
czytanie - rozumiane zarówno jako prosta czynność oraz jako umiejętność rozumienia,
wykorzystywania i przetwarzania tekstów w zakresie umożliwiającym zdobywanie wiedzy,
rozwój emocjonalny, intelektualny i moralny oraz uczestnictwo w życiu społeczeństwa;
2)
umiejętność formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących
przyrody i społeczeństwa;
3)
umiejętność komunikowania się w języku ojczystym zarówno w mowie, jak i w piśmie;
4)
umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi,
w tym także dla wyszukiwania i korzystania z informacji;
5)
umiejętność uczenia się jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania
swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji;
6)
umiejętność pracy zespołowej.
Jednym z najważniejszych zadań szkoły podstawowej jest kształcenie umiejętności posługiwania
się językiem polskim, w tym dbałość o wzbogacanie zasobu słownictwa uczniów. Wypełnianie
tego zadania należy do obowiązków każdego nauczyciela.
Nauczyciele powinni też stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności wyszukiwania,
porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, z zastosowaniem technologii
informacyjno-komunikacyjnych.
EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA
I etap edukacyjny (klasy I-III szkoły podstawowej)
Cele kształcenia - wymagania ogólne
Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w rozwoju intelektualnym,
emocjonalnym, społecznym, etycznym, fizycznym i estetycznym. Zadaniem szkoły jest
wykształcenie umiejętności posługiwania się językiem polskim oraz ukształtowanie systemu
wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata, radzenia
sobie w codziennych sytuacjach oraz do kontynuowania nauki w klasach IV-VI szkoły
podstawowej.
Uczeń zdobywa podstawowe wiadomości na temat historii, geografii i przyrody Polski.
Zdobywa podstawowe informacje o kulturze i społeczeństwie polskim, identyfikuje się
z kulturą i tradycją polską, zachowując szacunek dla odmienności kulturowych i tradycji
kraju zamieszkania. Poznaje klasyczne teksty polskiej literatury dziecięcej. Uczeń
rozbudza swoje zainteresowania Polską.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
Kursywą zaznaczono treści nauczania dla uczniów na poziomie C biegłości językowej
(poziom zaawansowany).
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1.
Słuchanie. Uczeń:
1)
rozróżnia głoski współczesnej polszczyzny, z wyjątkiem najtrudniejszych;
2)
rozróżnia wszystkie głoski współczesnej polszczyzny;
3)
rozumie złożone polecenia;
4)
rozumie rozbudowane polecenia;
5)
rozumie proste wypowiedzi monologowe i dialogowe bez dodatkowych wyjaśnień;
6)
rozumie złożone wypowiedzi monologowe i dialogowe;
7)
rozumie proste teksty literackie wspierane ilustracjami, gestami, rekwizytami i inne
teksty kultury;
8)
rozumie teksty literackie (zwłaszcza tworzone we współczesnej polszczyźnie) i inne
teksty kultury.
2.
Czytanie. Uczeń:
1)
czyta na głos, prawidłowo akcentując wyrazy;
2)
czyta na głos, poprawnie i wyraziście, krótki i prosty tekst (także nieznany);
3)
rozumie krótkie teksty użytkowe;
4)
rozpoznaje formy użytkowe: np. życzenia, zaproszenie, ogłoszenie, list, prostą instrukcję;
5)
rozumie krótkie utwory literackie i inne teksty kultury;
6)
rozumie utwory literackie i inne teksty kultury;
7)
w tekście literackim zaznacza wybrane fragmenty, określa czas i miejsce akcji, wskazuje
głównych bohaterów;
8)
określa podstawowe elementy świata przedstawionego w utworze literackim lub w innym
tekście kultury;
9)
rozumie podstawowe oraz przenośne znaczenie wyrazów w tekście;
10)
wyszukuje w tekście potrzebne informacje, korzysta z obrazkowych słowników i encyklopedii;
11)
korzysta ze słowników i encyklopedii.
II.
Tworzenie wypowiedzi.
1.
Mówienie. Uczeń:
1)
wymawia poznane słowa w sposób zrozumiały;
2)
poprawnie wymawia słowa i zwroty;
3)
skutecznie porozumiewa się w codziennych sytuacjach, stosując właściwe formy komunikowania
się, wypowiada się płynnie;
4)
uczestniczy w rozmowie i w prostej dyskusji, wyraża w prosty sposób własne zdanie;
5)
formułuje kilkuzdaniową wypowiedź, opowiada o własnych doświadczeniach, opisuje ludzi,
przedmioty, miejsca i sytuacje;
6)
formułuje życzenia i zaproszenie;
7)
opowiada w prosty sposób akcję utworu oraz opisuje postaci i relacje między nimi,
a także świat przedstawiony tekstów kultury;
8)
opisuje, opowiada, charakteryzuje postać literacką;
9)
stosuje formuły grzecznościowe;
10)
recytuje wiersze, stosując pauzę i intonację.
2.
Pisanie. Uczeń:
1)
przepisuje krótkie teksty;
2)
pisze z pamięci (kilka wyrazów) (pojedyncze zdania) i ze słuchu (proste, krótkie teksty) (krótkie teksty);
3)
z pomocą nauczyciela tworzy krótką wypowiedź (opis, list prywatny, życzenia, zaproszenie);
4)
tworzy krótką wypowiedź (dialog, opowiadanie, przepis);
5)
pisze według podanego wzoru proste teksty na znane mu tematy (np. związane z jego
zainteresowaniami);
6)
tworzy wypowiedź na znane mu tematy (np. związane z jego zainteresowaniami);
7)
pisze proste teksty związane z poznanymi utworami literackimi i innymi tekstami kultury;
8)
tworzy wypowiedź związaną z poznanymi utworami literackimi i innymi tekstami kultury;
9)
stosuje podstawowe formuły grzecznościowe;
10)
na ogół pisze poprawnie ortograficznie i stosuje podstawową interpunkcję;
11)
zna i na ogół stosuje zasady ortografii i interpunkcji.
III.
Wiedza o Polsce.
Uczeń:
1)
określa położenie Polski w Europie;
2)
opowiada wybrane legendy i podania ilustrujące narodziny państwa polskiego;
3)
wymienia symbole narodowe, wyjaśnia ich znaczenie, rozpoznaje hymn narodowy;
4)
wymienia wybrane postaci z historii Polski (Mikołaj Kopernik, Tadeusz Kościuszko,
Adam Mickiewicz, Fryderyk Chopin, Jan Matejko, Maria Skłodowska-Curie, Jan Paweł II,
Lech Wałęsa);
5)
opowiada o tradycjach swojej rodziny, tworzy własne drzewo genealogiczne, posługuje
się terminami opisującymi pokrewieństwo;
6)
podaje nazwę regionu, z którego pochodzi jego rodzina, opisuje krajobraz tego regionu
i wymienia najważniejsze jego obiekty;
7)
rozpoznaje różnorodność tradycji kulturowej i szanuje odmienności innych narodów;
8)
opisuje położenie Polski, wymienia obecną i dawne stolice Polski; wymienia najważniejsze
miasta, góry i rzeki;
9)
opowiada o najważniejszych polskich świętach oraz związanych z nimi tradycjach;
10)
porównuje polskie tradycje świąteczne ze świętami w kraju zamieszkania; zna na pamięć
kilka wybranych polskich wierszy, piosenek i przysłów;
11)
opisuje polski pejzaż z uwzględnieniem pór roku oraz obyczaje związane z tymi porami
roku;
12)
opisuje krajobrazy Polski: nadbałtycki, nizinny, wyżynny, górski.
Teksty kultury.
Wykaz tekstów (poznawanych w całości lub we fragmentach przy czym nie można pominąć
utworu oznaczonego gwiazdką):
Liliana Bardijewska, Zielony wędrowiec
Władysław Bełza, *Katechizm polskiego dziecka
Jan Brzechwa, *wiersze dla dzieci (wybór)
Wanda Chotomska, Wanda Chotomska dla najmłodszych
Jan Grabowski, Puc, Bursztyn i goście
Mira Jaworczakowa, Jacek, Wacek i Pankracek, Oto jest Kasia
Grzegorz Kasdepke, Kacperiada
Maria Kownacka, Plastusiowy pamiętnik
Maria Krüger, Karolcia
Joanna Kulmowa, Zasypianki
Kornel Makuszyński, Marian Walentynowicz, *Przygody Koziołka Matołka
Anna Onichimowska, Najwyższa góra świata, Sen, który odszedł
Marian Orłoń, Florentynka
Joanna Papuzińska, Nasza mama czarodziejka
Janina Porazińska, Szewczyk Dratewka
Ewa Szelburg-Zarembina, Idzie niebo ciemną nocą, Królestwo bajki
Julian Tuwim, *wiersze dla dzieci (wybór)
Barbara Tylicka, Polskie miasta w baśni i legendzie. O krakowskich psach i kleparskich
kotach
Wojciech Widłak, Pan Kuleczka
Józef Wybicki, *Mazurek Dąbrowskiego (dwie pierwsze zwrotki)
*Legendy:
O Lechu, Czechu i Rusie
O Piaście Kołodzieju
O smoku wawelskim
O śpiących rycerzach
O Warsie i Sawie
*Piosenki:
Krakowiaczek jeden (za: Zygmunt Gloger)
Mam chusteczkę haftowaną
Płynie Wisła, płynie (słowa Edmund Wasilewski, muzyka Kazimierz Hofman)
Stary niedźwiedź
Wlazł kotek na płotek (za: Oskar Kolberg, muzyka Stanisław Moniuszko)
Zasiali górale...
Wybrane filmy, np.:
Akademia Pana Kleksa (reżyser Krzysztof Gradowski)
Bolek i Lolek - odcinki do wyboru
Dziwne Przygody Koziołka Matołka - odcinki do wyboru
Miś Uszatek - odcinki do wyboru
Reksio - odcinki do wyboru
Czasopisma, strony internetowe, programy telewizyjne, aktualnie popularne piosenki
dla dzieci
Wybrane polskie komiksy, np.:
Henryk Jerzy Chmielewski, Tytus, Romek i A’Tomek (do wyboru)
Janusz Christa, Kajko i Kokosz (do wyboru)
Kręgi tematyczne:
1)
ja i moi bliscy:
a)
podstawowe informacje o sobie (imię, nazwisko, wiek, miejsce zamieszkania),
c)
umiejętności i zainteresowania,
d)
emocje, marzenia, świat wyobraźni,
2)
dom i otoczenie:
a)
dom (pomieszczenia, meble),
3)
życie codzienne:
a)
kalendarz (miesiące, dni tygodnia, godziny, pory dnia),
b)
podstawowe czynności dnia codziennego,
c)
moja klasa i obowiązki szkolne,
d)
gry, zabawy, koła zainteresowań,
e)
żywienie (artykuły spożywcze, posiłki i potrawy),
f)
zakupy (kupowanie, sprzedawanie, cyfry i liczby),
h)
ubranie (części garderoby);
4)
zdrowie i sport:
a)
najważniejsze części ciała,
7)
technika, media:
a)
domowe urządzenia techniczne,
b)
telewizja, radio, Internet;
8)
wiedza o Polsce:
d)
polonica w miejscu zamieszkania;
9)
język nauki:
a)
podstawowe terminy z zakresu wiedzy o języku,
b)
podstawowe terminy z zakresu wiedzy o literaturze,
c)
podstawowe terminy historyczne i geograficzne.
JĘZYK POLSKI
II etap edukacyjny (klasy IV-VI szkoły podstawowej)
Cele kształcenia - wymagania ogólne
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń rozwija sprawność uważnego słuchania, czytania głośnego i cichego oraz umiejętność
rozumienia znaczeń dosłownych i prostych znaczeń przenośnych; zdobywa świadomość języka
jako wartościowego i wielofunkcyjnego narzędzia komunikacji, rozwija umiejętność poszukiwania
interesujących go wiadomości, a także ich porządkowania oraz poznawania dzieł sztuki;
uczy się rozpoznawać różne teksty kultury, w tym użytkowe, oraz stosować odpowiednie
sposoby ich odbioru.
II.
Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń poznaje teksty kultury odpowiednie dla stopnia rozwoju emocjonalnego i intelektualnego;
rozpoznaje ich konwencje gatunkowe; uczy się je odbierać świadomie i refleksyjnie;
kształtuje świadomość istnienia w tekście znaczeń ukrytych; rozwija zainteresowania
różnymi dziedzinami kultury; poznaje specyfikę literackich i pozaliterackich sposobów
wypowiedzi artystycznej; w kontakcie z dziełami kultury kształtuje hierarchię wartości,
swoją wrażliwość, gust estetyczny, poczucie własnej tożsamości i postawę patriotyczną.
III.
Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń rozwija umiejętność wypowiadania się w mowie i w piśmie na tematy poruszane
na zajęciach związane z poznawanymi tekstami kultury i własnymi zainteresowaniami;
dba o poprawność wypowiedzi własnych, a ich formę kształtuje odpowiednio do celu wypowiedzi;
wykorzystując posiadane umiejętności, rozwija swoją wiedzę o języku.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
Kursywą zaznaczono treści nauczania dla uczniów na poziomie C biegłości językowej
(poziom zaawansowany).
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1.
Słuchanie. Uczeń:
1)
rozróżnia większość głosek języka polskiego;
2)
rozróżnia wszystkie głoski języka polskiego;
3)
rozumie złożone polecenia, proste instrukcje oraz wypowiedzi monologowe i dialogowe,
włącznie z wypowiedziami w dyskusjach, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych;
4)
rozumie rozbudowane wypowiedzi o charakterze informacyjnym i użytkowym;
5)
rozumie współczesne utwory literackie i inne teksty kultury;
6)
rozumie utwory literackie (z różnych epok) i inne teksty kultury.
2.
Czytanie. Uczeń:
1)
czyta na głos, prawidłowo akcentując wyrazy i stosując akcent zdaniowy; zachowuje intonację zdania;
2)
sprawnie czyta teksty głośno i cicho;
3)
rozumie utwory literackie oraz inne teksty kultury;
4)
rozpoznaje wpisanego w tekst literacki nadawcę i odbiorcę;
5)
rozpoznaje wybrane elementy świata przedstawionego w tekście literackim;
6)
wyodrębnia wszystkie elementy świata przedstawionego w tekście literackim;
7)
rozróżnia oficjalną i nieoficjalną odmianę języka;
8)
odróżnia język literacki od nieliterackiego;
9)
rozumie dłuższe teksty informacyjne oraz użytkowe;
10)
odróżnia zdania informujące o faktach od zdań wyrażających opinię;
11)
rozpoznaje formy gatunkowe (zaproszenie, życzenia i gratulacje, zawiadomienie i ogłoszenie,
instrukcję, w tym przepis);
12)
dostrzega relacje między częściami składowymi wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie,
zakończenie, akapity);
13)
korzysta ze szkolnych słowników oraz innych źródeł informacji;
14)
korzysta z informacji zawartych w encyklopediach oraz słownikach jednojęzycznych i
dwujęzycznych.
3.
Świadomość językowa.
Zgodnie z opisem umiejętności oraz kręgami tematycznymi (leksyka).
4.
Analiza i interpretacja tekstów kultury (uczeń zna teksty literackie i inne teksty
kultury wskazane przez nauczyciela). Zgodnie z opisem umiejętności oraz kręgami tematycznymi
(wartości).
II.
Tworzenie wypowiedzi.
1.
Mówienie. Uczeń:
1)
mówi w sposób na ogół zrozumiały, stosując akcent zdaniowy;
2)
poprawnie wymawia słowa i zdania;
3)
spontanicznie i w miarę płynnie porozumiewa się w codziennych sytuacjach, stosując
właściwe formy komunikowania się;
4)
wypowiada się płynnie i logicznie;
5)
opowiada o własnych doświadczeniach opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i sytuacje;
6)
formułuje pytania do tekstu;
7)
opowiada akcję utworu, opisuje postaci i relacje między nimi, a także świat przedstawiony
tekstów kultury, w tym nazywa swoje reakcje czytelnicze i wyraża swój stosunek do
postaci;
8)
opisuje, opowiada, charakteryzuje postać literacką, streszcza i relacjonuje zdarzenia;
9)
formułuje w miarę spójną wypowiedź na znane mu tematy (np. związane z jego zainteresowaniami)
oraz poznanymi utworami literackimi i innymi tekstami kultury;
10)
rozpoczyna dyskusję i uczestniczy w dyskusji nad poznanymi tekstami kultury;
11)
uczestniczy w rozmowie, wyraża własne zdanie i uzasadnia je;
12)
formułuje życzenia, gratulacje, zaproszenie;
13)
stosuje zróżnicowane formuły grzecznościowe;
14)
recytuje utwory literackie, dbając o prawidłowe akcentowanie i intonację; stosuje właściwą modulację głosową.
2.
Pisanie. Uczeń:
1)
zapisuje dyktowane teksty, sporządza notatkę z tekstu czytanego;
2)
opisuje wydarzenia, swoje przeżycia i doświadczenia;
3)
sporządza plan wypowiedzi;
4)
formułuje pytania do tekstu;
5)
tworzy wypowiedź związaną z poznanymi utworami literackimi i innymi tekstami kultury
oraz na znane mu tematy (np. o jego zainteresowaniach);
6)
tworzy proste wypowiedzi pisemne w wybranych formach gatunkowych (opis, charakterystyka,
opowiadanie, dialog, list prywatny, kartka z dziennika, ogłoszenie, zaproszenie, życzenia,
notatka);
7)
swobodnie tworzy wypowiedzi pisemne w poznanych formach gatunkowych, stosując urozmaicone
słownictwo;
8)
stosuje w wypowiedzi pisemnej odpowiednią kompozycję i układ graficzny;
9)
posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą języka;
10)
stosuje formuły grzecznościowe;
11)
pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym.
3.
Świadomość językowa.
Zgodnie z opisem umiejętności oraz kręgami tematycznymi (leksyka).
Teksty kultury
Teksty poznawane w całości - nie mniej niż 4 pozycje książkowe w roku szkolnym oraz
wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości.
Adam Bahdaj, Wakacje z duchami
Liliana Bardijewska, Dom ośmiu tajemnic
Paweł Beręsewicz, Co tam u Ciumków?
Jan Brzechwa, Akademia Pana Kleksa
Antonina Domańska, Historia żółtej ciżemki
Irena Jurgielewiczowa, Ten obcy
Stanisław Lem, Bajki robotów
Kornel Makuszyński, Szatan z siódmej klasy
Małgorzata Musierowicz, Jeżycjada (od tomu Noelka)
Aleksander Minkowski, Dolina Światła
Zbigniew Nienacki, Pan Samochodzik i templariusze
Edmund Niziurski - wybrana powieść (np. Niewiarygodne przygody Marka Piegusa, Sposób
na Alcybiadesa)
Joanna Olech, Dynastia Miziołków
Joanna Onichimowska - wybrana powieść (np. Duch starej kamienicy, Daleki rejs)
Henryk Sienkiewicz, W pustyni i w puszczy
Alfred Szklarski - wybrana powieść (np. Tomek w krainie kangurów)
Dorota Terakowska, Władca Lewawu
Maciej Wojtyszko, Bromba i inni
Wybór baśni i legend
wybór kolęd
wybór pieśni patriotycznych
wybór poezji, w tym utwory dla dzieci i młodzieży
Wybrane polskie komiksy, np.:
Dennis Wojda i Krzysztof Gawronkiewicz, Mikropolis
Tadeusz Baranowski, Skąd się bierze woda sodowa i nie tylko
Wybrane filmy, np.:
Historia żółtej ciżemki (reżyser Sylwester Chęciński)
Magiczne drzewo (reżyser Andrzej Maleszka)
Panna z mokrą głową (reżyser Kazimierz Tarnas)
Samochodzik i templariusze (reżyser Hubert Drapella)
W pustyni i w puszczy (reżyser Władysław Siesicki)
Wakacje z duchami, Podróż za jeden uśmiech (reżyser Stanisław Jędryka)
Kręgi tematyczne:
1)
ja i moi bliscy:
a)
dane osobowe (imię, nazwisko, wiek, adres, data i miejsce urodzenia),
b)
wygląd zewnętrzny i cechy charakteru,
d)
uczucia, emocje, marzenia, świat wyobraźni,
f)
rodzina i relacje rodzinne,
g)
przyjaciele, koledzy, znajomi;
2)
dom i otoczenie:
a)
dom (pomieszczenia, wyposażenie),
b)
otoczenie domu (ogród, ulica),
d)
atrakcje w miejscu zamieszkania;
3)
życie codzienne:
a)
kalendarz (miesiące, dni tygodnia, godziny, pory dnia, plan dnia (tygodnia, miesiąca)),
b)
codzienne czynności i obowiązki,
d)
rozrywki (np. kino, park rozrywki),
e)
żywienie (artykuły spożywcze, posiłki i potrawy, ich przygotowanie, sposoby odżywiania
się),
f)
zakupy (sklepy, towary, miary i wagi, pieniądze),
g)
usługi (np. poczta, fryzjer),
4)
zdrowie i sport:
e)
dyscypliny i wydarzenia sportowe,
f)
sprzęt i obiekty sportowe;
6)
środowisko naturalne:
a)
klimat, pogoda, pory roku,
7)
technika, media:
c)
radio, telewizja, prasa, Internet;
8)
wiedza o Polsce:
a)
wybitni twórcy kultury i ich dzieła,
b)
święta, tradycje i zwyczaje,
c)
polonica w miejscu zamieszkania;
9)
język nauki:
a)
podstawowe terminy z zakresu wiedzy o języku,
b)
podstawowe terminy z zakresu wiedzy o literaturze,
c)
podstawowe terminy historyczne i geograficzne.
III etap edukacyjny (gimnazjum)
Cele kształcenia - wymagania ogólne
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń samodzielnie dociera do informacji; rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej
organizacji - werbalne i niewerbalne; podejmuje refleksję nad znaczeniami słów i dąży
do ich dokładnego rozumienia; krytycznie ocenia zawartość komunikatów.
II.
Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów kultury; zyskuje nowe narzędzia,
dzięki którym jego lektura jest coraz dojrzalsza, bardziej świadoma i samodzielna;
poznaje nowe gatunki i konwencje literackie; wykorzystuje poznane pojęcia w refleksji
o literaturze i wartościach; czyta teksty kultury odpowiadające charakterystycznej
dla tego wieku wrażliwości - z zakresu literatury młodzieżowej i popularnej; stopniowo
zaczyna poznawać dzieła klasyczne ważne dla kultury polskiej.
III.
Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń zyskuje coraz wyraźniejszą świadomość funkcji środków językowych, które służą
formułowaniu wypowiedzi; zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci
umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość
etyki mowy i etykiety języka; poznaje i tworzy nowe, coraz trudniejsze formy wypowiedzi.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
Kursywą zaznaczono treści nauczania dla uczniów na poziomie C biegłości językowej
(poziom zaawansowany).
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1.
Słuchanie. Uczeń:
1)
rozumie złożone polecenia, proste instrukcje oraz wypowiedzi monologowe i dialogowe
włącznie z wypowiedziami w dyskusjach, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych;
2)
rozumie utwory literackie i inne teksty kultury;
3)
rozumie wypowiedzi o charakterze informacyjnym i użytkowym;
4)
rozumie rozbudowane wypowiedzi o charakterze informacyjnym i użytkowym; w tym nadawane
za pomocą środków audiowizualnych - rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz
zawarte w dźwięku i obrazie;
5)
odróżnia informacje o faktach od opinii;
6)
rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym;
7)
dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji;
8)
rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski;
9)
rozróżnia gatunki publicystyczne radiowe i telewizyjne (wywiad, reportaż).
2.
Czytanie. Uczeń:
1)
czyta na głos, prawidłowo akcentując wyrazy, i stosuje akcent zdaniowy, zachowuje intonację zdania;
2)
rozumie utwory literackie, informacyjne, użytkowe oraz inne teksty kultury;
3)
rozróżnia teksty informacyjne i argumentacyjne;
4)
odróżnia informacje o faktach od opinii;
5)
rozpoznaje wpisanego w tekst literacki nadawcę i odbiorcę;
6)
rozpoznaje wybrane elementy świata przedstawionego w tekście literackim;
7)
wyodrębnia wszystkie elementy świata przedstawionego w tekście literackim;
8)
rozróżnia oficjalną i nieoficjalną odmianę języka;
9)
wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu;
10)
porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;
11)
odróżnia język literacki od nieliterackiego;
12)
rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem;
13)
rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym;
14)
rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację);
15)
rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski;
16)
rozróżnia prasowe gatunki publicystyczne (artykuł, wywiad, reportaż);
17)
czerpie dodatkowe informacje z przypisu;
18)
korzysta z informacji zawartych w encyklopediach oraz słownikach jednojęzycznych i
dwujęzycznych.
3.
Świadomość językowa.
Zgodnie z opisem umiejętności oraz kręgami tematycznymi (leksyka).
4.
Analiza i interpretacja tekstów kultury (uczeń zna teksty literackie i inne teksty
kultury wskazane przez nauczyciela). Zgodnie z opisem umiejętności oraz kręgami tematycznymi
(wartości).
II.
Tworzenie wypowiedzi.
1.
Mówienie. Uczeń:
1)
wypowiada się płynnie i logicznie;
2)
tworzy spójne wypowiedzi (monologowe i dialogowe) w następujących formach gatunkowych:
urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej
lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia;
dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada;
3)
tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi;
4)
uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje
z nimi;
5)
przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych;
6)
stosuje zasady etykiety językowej - wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności
od sytuacji i relacji łączącej go z osobą, do której mówi (dorosły, rówieśnik, obcy,
bliski), zna formuły grzecznościowe, zna konwencje językowe zależne od środowiska (np. sposób
zwracania się do nauczyciela, lekarza, profesora szkoły wyższej), ma świadomość konsekwencji
używania formuł niestosownych i obraźliwych;
7)
recytuje utwory literackie, stosując właściwą modulację głosową.
2.
Pisanie. Uczeń:
1)
sporządza notatkę z tekstu czytanego;
2)
tworzy spójne wypowiedzi pisemne w następujących formach gatunkowych: urozmaicone
kompozycyjnie i fabularnie opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej
lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia,
rozprawka, podanie, życiorys i CV, list motywacyjny, dedykacja; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada;
3)
stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat;
4)
tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi;
5)
dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki według rozmiaru i kształtu, stosuje
właściwe odstępy, wyznacza marginesy ijustuje tekst, dokonuje jego korekty, jednocześnie
kontrolując autokorektę), poprawia ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne;
6)
przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych m.in. zna konsekwencje
stosowania form charakterystycznych dla elektronicznych środków przekazywania informacji,
takich jak: SMS, e-mail, czat, blog (ma świadomość niebezpieczeństwa oszustwa i manipulacji
powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego obrażania obcych,
ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania obrazów przedstawiających
ich w sytuacjach kłopotliwych, zna skutki kłamstwa, manipulacji, ironii);
7)
świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z elektronicznych
środków przekazywania informacji, w tym z Internetu;
8)
pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym.
3.
Świadomość językowa.
Zgodnie z opisem umiejętności oraz kręgami tematycznymi (leksyka).
Teksty kultury:
Teksty poznawane w całości - nie mniej niż 5 pozycji książkowych w roku szkolnym oraz
wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej objętości, przy czym nie można pominąć
autorów i utworów oznaczonych gwiazdką:
Arkady Fiedler, Dywizjon 303
Ida Fink - wybrane opowiadanie (lub inny utwór podejmujący problematykę Holokaustu)
*Aleksander Fredro, Zemsta
Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec
*Jan Kochanowski, Na dom w Czarnolesie, Na lipę, Na zdrowie, Treny (V, VII, VIII)
*Ignacy Krasicki, Lew i zwierzęta, Malarze, Ptaszki w klatce, Przyjaciele
Stanisław Lem - wybrane opowiadanie
Adam Mickiewicz, ballady (np. Pani Twardowska, Świtezianka, Powrót taty), *Dziady
cz. II, Reduta Ordona
Sławomir Mrożek - wybrane opowiadanie
Bolesław Prus - wybrana nowela (np. Katarynka, Kamizelka, Z legend dawnego Egiptu)
Andrzej Sapkowski - wybrana powieść z Sagi o Wiedźminie
*Hemyk Sienkiewicz - wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy lub Potop)
Juliusz Słowacki, W pamiętniku Zofii Bobrówny, List do matki
wybrane wiersze następujących poetów XX w.: Konstanty Ildefons Gałczyński, Zbigniew
Herbert, Czesław Miłosz, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Wisława Szymborska, Julian
Tuwim, ks. Jan Twardowski, Kazimierz Wierzyński
wybrana młodzieżowa powieść obyczajowa (np. Małgorzaty Musierowicz, Doroty Terakowskiej)
Teksty poznawane w całości lub w części (decyzja należy do nauczyciela):
Miron Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego
Ryszard Kapuściński - wybrany utwór Jan Parandowski, Przygody Odyseusza
Wybór publicystyki z prasy i innych środków społecznego przekazu
Wybrane polskie komiksy
Wybrane programy telewizyjne
Wybrane filmy, np.:
Skarb (reżyser Leonard Buczkowski)
Krzyżacy (reżyser Aleksander Ford)
W pustyni i w puszczy (reżyser Władysław Siesicki lub reżyser Gavin Hood)
Akcja pod Arsenałem (reżyser Jan Łomnicki)
Panna Nikt (reżyser Andrzej Wajda)
Kręgi tematyczne:
1)
ja i moi bliscy:
a)
dane osobowe (imię, nazwisko, wiek, adres, data i miejsce urodzenia, wykształcenie),
b)
wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, talenty i zdolności,
c)
zainteresowania, hobby, pasje,
d)
uczucia, emocje, marzenia, plany,
f)
rodzina, relacje rodzinne i stopnie pokrewieństwa,
h)
konflikty i problemy (w tym problemy etyczne);
2)
dom i otoczenie:
b)
miejsce zamieszkania i okolice,
d)
atrakcje w miejscu zamieszkania i okolicy;
3)
życie codzienne:
a)
kalendarz (wieki), plan dnia (tygodnia, miesiąca),
b)
codzienne czynności i obowiązki (domowe, szkolne, koleżeńskie),
c)
klasa, szkoła, system edukacji,
d)
sposoby spędzania wolnego czasu (np. kino, teatr),
e)
żywienie (artykuły spożywcze, posiłki i potrawy, lokale gastronomiczne, sposoby odżywiania
się),
f)
zakupy (sklepy, towary, miary i wagi, pieniądze),
g)
usługi (np. punkty naprawy),
4)
zdrowie i sport:
c)
choroby i leczenie, wypadki,
e)
zdrowy styl życia, dieta,
f)
dyscypliny i wydarzenia sportowe,
g)
sprzęt i obiekty sportowe;
5)
podróże i turystyka:
a)
planowanie wypoczynku i podróży,
6)
środowisko naturalne:
a)
klimat, pogoda, pory roku,
7)
technika, media:
a)
rozwój techniki i informatyki,
b)
motoryzacja i telekomunikacja,
c)
radio, telewizja, prasa, Internet;
8)
wiedza o Polsce:
a)
twórcy kultury i ich dzieła,
b)
święta, tradycje i zwyczaje, rocznice,
c)
polonica w kraju zamieszkania;
9)
język nauki:
a)
terminy z zakresu wiedzy o języku,
b)
terminy z zakresu wiedzy o literaturze,
c)
terminy historyczne i geograficzne.
IV etap edukacyjny (liceum ogólnokształcące)
Cele kształcenia - wymagania ogólne
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Uczeń rozumie teksty o skomplikowanej budowie; dostrzega sensy zawarte w strukturze
głębokiej tekstu; rozpoznaje funkcje tekstu i środki językowe służące ich realizacji;
ma świadomość kryteriów poprawności językowej.
II.
Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu
wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne
dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki; odczytuje rozmaite
sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej.
III.
Tworzenie wypowiedzi.
Uczeń buduje wypowiedzi o wyższym stopniu złożoności; stosuje w nich podstawowe zasady
logiki i retoryki; ma świadomość własnej kompetencji językowej.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
Kursywą zaznaczono treści nauczania dla uczniów na poziomie C biegłości językowej
(poziom zaawansowany).
I.
Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1.
Słuchanie. Uczeń:
1)
rozumie wypowiedzi monologowe i dialogowe, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych;
2)
rozumie wypowiedzi o złożonej strukturze, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych,
i odbiera zawarte w nich informacje zarówno jawne, jak i ukryte;
3)
rozumie utwory literackie (z różnych epok) i inne teksty kultury;
4)
rozumie wypowiedzi informacyjne i użytkowe oraz odróżnia informacje o faktach od opinii;
5)
rozumie wypowiedzi o charakterze popularnonaukowym i publicystycznym;
6)
rozumie intencję wypowiedzi (np. aprobatę, dezaprobatę, prowokację) oraz rozpoznaje
środki językowe służące jej wyrażeniu;
7)
rozumie jawną i ukrytą intencję wypowiedzi (sugestię i manipulację językową oraz ironię);
8)
rozpoznaje środki językowe pełniące różne funkcje stylistyczne;
9)
rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujące odpowiedź;
10)
rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych, w języku polityków i dziennikarzy.
2.
Czytanie. Uczeń:
1)
czyta na głos, prawidłowo akcentując wyrazy, i stosuje akcent zdaniowy;
2)
rozumie dłuższe teksty informacyjne oraz użytkowe;
3)
odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych,
zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne)
oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję
na tle całości;
4)
rozpoznaje podstawowe funkcje wypowiedzi;
5)
rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), politycznych
(przemówienie) i popularnonaukowych; wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i
komentarz; odczytuje zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak
i ukryte;
6)
wyszukuje informacje według wskazanego kryterium i porządkuje je;
7)
rozumie dłuższe utwory literackie oraz inne teksty kultury;
8)
rozumie utwory literackie i inne teksty kultury, a w ich interpretacji uwzględnia
różne konteksty;
9)
rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
10)
wskazuje i charakteryzuje podstawowe kategorie świata przedstawionego;
11)
identyfikuje elementy struktury tekstu literackiego i dostrzega relacje między nimi;
12)
odczytuje sens całego tekstu i wydzielonych fragmentów oraz ich funkcję na tle całości;
13)
rozpoznaje jawną i ukrytą intencję wypowiedzi (np. aprobatę, dezaprobatę, sugestię,
ironię i manipulację językową);
14)
dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy manipulacji;
15)
w tekście argumentacyjnym wskazuje tezę, argumenty, przykłady i wnioski;
16)
korzysta z rozmaitych źródeł informacji.
3.
Świadomość językowa.
Zgodnie z opisem umiejętności oraz kręgami tematycznymi (leksyka).
4.
Analiza i interpretacja tekstów kultury (uczeń zna teksty literackie i inne teksty
kultury wskazane przez nauczyciela). Zgodnie z opisem umiejętności oraz kręgami tematycznymi
(wartości).
II.
Tworzenie wypowiedzi.
1.
Mówienie. Uczeń:
1)
mówi w sposób na ogół zrozumiały i stosuje akcent zdaniowy;
2)
swobodnie i spontanicznie porozumiewa się w różnych sytuacjach, stosując właściwe
formy komunikowania się;
3)
wypowiada się spontanicznie, płynnie i logicznie;
4)
formułuje spójną wypowiedź na tematy związane z otaczającą rzeczywistością, opowiada
o własnych doświadczeniach, opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i sytuacje;
5)
publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość
przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu);
6)
streszcza, omawia przeczytane utwory literackie i inne teksty kultury, wskazuje ich
temat, problematykę, charakteryzuje postaci, przedstawia przebieg akcji oraz tworzy
spójne, dłuższe wypowiedzi na zadany lub wybrany przez siebie temat;
7)
prezentuje fabułę i charakteryzuje postać mówiącą, wypowiada się precyzyjnie w rozmaitych
formach;
8)
uczestniczy w dyskusji na znany sobie temat, potrafi przedstawić swój punkt widzenia
i uzasadnia własne zdanie;
9)
w dyskusji, wystąpieniu publicznym formułuje swoje zdanie, uzasadnia je i broni go,
podejmuje polemikę;
10)
stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdając sobie sprawę z ich wartości i funkcji;
wystrzega się nieuczciwych zabiegów erystycznych;
11)
stosuje podstawowe zasady etykiety językowej, dostosowując odmianę i styl języka do
sytuacji, w której się wypowiada;
12)
przestrzega zasad etykiety językowej, dostosowuje sposób wyrażania do stylu właściwego
dla danej sytuacji;
13)
recytuje utwory literackie, dbając o prawidłowe akcentowanie i intonację; interpretując je głosowo.
2.
Pisanie. Uczeń:
1)
zapisuje dyktowane teksty;
2)
sporządza notatkę z tekstu słuchanego i czytanego;
3)
tworzy podstawowe formy użytkowe (list oficjalny, podanie, życiorys, CV, list motywacyjny);
4)
tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja
utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji,
przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej;
5)
analizuje i interpretuje wskazane utwory literackie oraz inne teksty kultury;
6)
przedstawia (opracowuje w pełni) dowolnie wybrany temat, zwracając uwagę na strukturę
wypowiedzi;
7)
przedstawia własną opinię na temat poznanych tekstów kultury i uzasadniają;
8)
redaguje i edytuje własny tekst;
9)
wykonuje różne działania na tekście cudzym (np. streszcza, parafrazuje, sporządza
konspekt, cytuje);
10)
posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą języka;
11)
pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym, posługując się słownikiem
ortograficznym;
12)
stosuje obowiązujące normy poprawnościowe, posługując się słownikami.
3.
Świadomość językowa.
Zgodnie z opisem umiejętności oraz kręgami tematycznymi (leksyka).
Teksty kultury:
Teksty poznawane w całości (nie mniej niż 8 pozycji książkowych oraz wybrane przez
nauczyciela teksty o mniejszej objętości, przy czym nie można pominąć autorów i utworów
oznaczonych gwiazdką):
Miron Białoszewski - wybrane utwory
*Bogurodzica,
Tadeusz Borowski - wybrane opowiadanie
Jarosław Iwaszkiewicz - wybrane opowiadanie
*Jan Kochanowski - wybrane pieśni, treny (inne niż w gimnazjum) i psalm Lament świętokrzyski
Adam Mickiewicz - wybrane sonety i inne wiersze (w tym Romantyczność),
*Dziady część III, *Pan Tadeusz
Cyprian Norwid - wybrane wiersze
Bolesław Prus, *Lalka
Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I - Jesień)
*Bruno Schulz - wybrane opowiadanie
Mikołaj Sęp Szarzyński - wybrane sonety
Juliusz Słowacki - wybrane wiersze
Stanisław Wyspiański, *Wesele
Stefan Żeromski - wybrany utwór (Ludzie bezdomni, Wierna rzeka, Echa leśne lub Przedwiośnie)
wybrane wiersze następujących poetów: Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Barańczak,
Józef Czechowicz, Konstanty Ildefons Gałczyński, Zbigniew Herbert, Jan Kasprowicz,
Jan Lechoń, Bolesław Leśmian, Ewa Lipska, Czesław Miłosz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer,
Julian Przyboś, Tadeusz Różewicz, Leopold Staff, Wisława Szymborska, Julian Tuwim,
Adam Zagajewski
Teksty poznawane w całości lub w części:
Irit Amiel - wybrane opowiadanie z tomu Osmaleni
Krzysztof Gawronkiewicz, Grzegorz Janusz, Esencja
Krzysztof Gawronkiewicz, Krystian Rosenberg, Achtung Zelig!
Witold Gombrowicz, *Ferdydurke
Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat
Paweł Huelle, Weiser Dawidek
Ryszard Kapuściński, Cesarz, Podróże z Herodotem
Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem
Tadeusz Konwicki, Bohiń, Kronika wypadków miłosnych, Mała Apokalipsa
Ignacy Krasicki - wybrana satyra lub Monachomachia
Stanisław Lem, Opowieści o pilocie Pirxie (wybór)
Antoni Libera, Madame
Adam Mickiewicz, Dziady część IV
Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki
Juliusz Słowacki, Kordian
Julian Stryjkowski, Głosy w ciemności
Olga Tokarczuk, E.E. lub Prawiek i inne czasy (fragmenty)
Janusz Zajdel, wybrana powieść lub opowiadanie (np. Limes inferior)
Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej
Jeremi Przybora, Jerzy Wasowski: Kabaret Starszych Panów (wybrane fragmenty)
Wybrane polskie komiksy
Wybrane filmy:
Miś (reżyser Stanisław Bareja)
Przesłuchanie (reżyser Ryszard Bugajski)
Nie lubię poniedziałku (reżyser Tadeusz Chmielewski)
Pociąg (reżyser Jerzy Kawalerowicz)
Przypadek (reżyser Krzysztof Kieślowski)
Seksmisja (reżyser Juliusz Machulski)
Rejs (reżyser Marek Piwowski)
Nóż w wodzie, Pianista (reżyser Roman Polański)
Człowiek z marmuru, Katyń, Pan Tadeusz, Panny z Wilka, Popiół i diament, Ziemia obiecana
(reżyser Andrzej Wajda)
inne wybrane filmy z twórczości polskich reżyserów (np. Krzysztofa Kieślowskiego,
Andrzeja Munka, Krzysztofa Zanussiego)
Wybrane inscenizacje polskiego dramatu
Kręgi tematyczne
1)
ja i moi bliscy:
a)
dane osobowe (imię, nazwisko, wiek, adres, data i miejsce urodzenia, wykształcenie),
b)
wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, talenty i zdolności,
c)
zainteresowania, hobby, pasje,
d)
uczucia, emocje, marzenia, plany,
f)
rodzina, relacje rodzinne i stopnie pokrewieństwa,
h)
konflikty i problemy (w tym problemy etyczne);
2)
dom i otoczenie:
a)
miejsce zamieszkania i okolice,
c)
atrakcje w miejscu zamieszkania i okolicy;
3)
życie codzienne:
a)
kalendarz, plan dnia (tygodnia, miesiąca),
b)
codzienne czynności i obowiązki (domowe, szkolne, koleżeńskie),
c)
klasa, szkoła, system edukacji,
d)
sposoby spędzania wolnego czasu (np. kino, teatr, klub),
e)
żywienie (artykuły spożywcze, posiłki i potrawy, lokale gastronomiczne, sposoby odżywiania
się),
f)
zakupy (reklama; reklamacja),
g)
usługi (np. bank, punkty naprawy),
4)
zdrowie i sport:
c)
choroby i leczenie, wypadki,
e)
zdrowy styl życia; dieta,
f)
dyscypliny i wydarzenia sportowe,
g)
sprzęt i obiekty sportowe;
5)
podróże i turystyka:
a)
planowanie wypoczynku i podróży,
7)
technika, media:
a)
rozwój techniki i informatyki,
b)
motoryzacja i telekomunikacja,
c)
radio, telewizja, prasa, Internet;
8)
wiedza o Polsce:
a)
twórcy kultury i ich dzieła,
b)
święta, tradycje i zwyczaje, rocznice,
9)
język nauki:
a)
terminy z zakresu wiedzy o języku,
b)
terminy z zakresu wiedzy o literaturze,
c)
terminy historyczne i geograficzne.
Tabela diagnostyczna poziomu znajomości języka
|
|
|
|
|
|
|
Kompetencje językowe (5-9 lat)
|
|
Kompetencje
|
A - poziom podstawowy
|
B - poziom średni (średnio zaawansowany)
|
C -poziom zaawansowany
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
|
Słuchanie
|
Uczeń:
|
Uczeń:
|
Uczeń:
|
|
|
- rozróżnia większość głosek istotnych dla języka polskiego,
|
- rozróżnia głoski współczesnej polszczyzny z wyjątkiem najtrudniejszych,
|
- rozróżnia wszystkie głoski współczesnej polszczyzny,
|
|
|
- rozumie proste polecenia,
|
- rozumie rozbudowane polecenia
|
|
|
- rozumie proste
wypowiedzi monologowe i dialogowe, o ile otrzymuje dodatkowe wyjaśnienia,
|
- rozumie złożone polecenia,
|
|
|
- rozumie złożone wypowiedzi monologowe i dialogowe,
|
|
|
- rozumie proste wypowiedzi
monologowe i dialogowe bez dodatkowych wyjaśnień,
|
|
|
- rozumie proste teksty literackie wspierane obrazkami, gestami, rekwizytami i inne
teksty kultury, o ile otrzymuje dodatkowe wyjaśnienia
|
- rozumie teksty literackie (zwłaszcza pisane współczesną polszczyzną) i inne teksty
kultury
|
|
|
- rozumie proste teksty literackie (zwłaszcza pisane współczesną polszczyzną), wspierane
obrazkami, gestami, rekwizytami i inne teksty kultury
|
|
Mówienie
|
- wymawia poznane słowa w sposób na ogół zrozumiały,
|
- wymawia poznane słowa w sposób zrozumiały,
|
- poprawnie wymawia słowa i zwroty,
|
|
|
- skutecznie porozumiewa się w codziennych sytuacjach, stosując właściwe formy komunikowania
się,
|
- wypowiada się płynnie,
|
|
|
- tworzy, z pomocą nauczyciela, krótką wypowiedź składającą się z prostych zdań,
|
- opisuje, opowiada charakteryzuje postać literacką,
|
|
|
- uczestniczy w rozmowie i w prostej dyskusji,
|
|
|
- porozumiewa się w prostych sytuacjach komunikacyjnych,
|
- uczestniczy w rozmowie, wyraża w prosty sposób własne zdanie,
|
|
|
- stosuje formuły grzecznościowe,
|
|
|
|
|
- stosuje podstawowe formuły grzecznościowe,
|
- formułuje kilkuzdaniową wypowiedź, opowiada o własnych doświadczeniach, opisuje
ludzi, przedmioty, miejsca i sytuacje,
|
- recytuje wiersze, stosując pauzę i intonację
|
|
|
- odtwarza z pamięci rymowanki i inne krótkie, proste teksty
|
|
|
|
- formułuje życzenia i zaproszenie,
|
|
|
|
|
- opowiada w prosty sposób akcję utworu oraz opisuje bohaterów i relacje między nimi,
a także świat przedstawiony tekstów kultury,
|
|
|
|
|
- stosuje formuły grzecznościowe,
|
|
|
|
|
- recytuje wiersze
|
|
|
Czytanie
|
- zna wszystkie litery i odpowiadające im głoski,
|
- czyta na głos,
prawidłowo akcentując wyrazy,
|
- czyta na głos, poprawnie i wyraziście krótki i prosty tekst (także nieznany),
|
|
|
- dzieli wyraz na sylaby,
|
- rozumie krótkie teksty użytkowe,
|
|
|
- czyta na głos i cicho proste, krótkie teksty,
|
- rozumie utwory
literackie i inne teksty kultury,
|
|
|
- rozpoznaje formy
użytkowe, np. życzenia zaproszenie, ogłoszenie, list, prostą instrukcję,
|
|
|
- rozumie proste i krótkie teksty użytkowe,
|
|
|
- określa podstawowe elementy świata przedstawionego w utworze literackim lub innym
tekście kultury,
|
|
|
- rozumie proste i krótkie utwory literackie, wspierane materiałem ilustracyjnym,
i inne teksty kultury,
|
|
|
- rozumie krótkie utwory literackie i inne teksty kultury,
|
|
|
- w tekście literackim zaznacza wybrane fragmenty, określa czas i miejsce akcji, wskazuje
głównych bohaterów,
|
- rozumie podstawowe oraz przenośne znaczenie wyrazów w tekście,
|
|
|
- korzysta z obrazkowych słowników i encyklopedii
|
|
|
|
- korzysta ze słowników i encyklopedii
|
|
|
|
- wyszukuje w tekście potrzebne informacje,
|
|
|
|
- korzysta z obrazkowych słownikówi encyklopedii
|
|
|
Pisanie
|
- pisze wszystkie małe i wielkie litery, dostrzega różnicę między literą i głoską,
|
- przepisuje krótkie teksty,
|
- pisze z pamięci
(pojedyncze zdania) i ze słuchu (krótkie teksty),
|
|
|
- pisze z pamięci (kilka wyrazów) i ze słuchu (proste, krótkie teksty),
|
|
|
- tworzy krótką wypowiedź (dialog, opowiadanie, przepis),
|
|
|
- przepisuje wyrazy i proste zdania,
|
- z pomocą nauczyciela tworzy krótką wypowiedź (opis, list prywatny, życzenia zaproszenie),
|
|
|
- pisze z pamięci
(pojedyncze wyrazy) i ze słuchu (proste zdania), po omówieniu pisowni z nauczycielem,
|
- tworzy wypowiedź na znane mu tematy (np. związane z jego zainteresowaniami),
|
|
|
- pisze według wzoru proste teksty na znane mu tematy (np. związane z jego zainteresowaniami),
|
|
|
- tworzy wypowiedź związaną z poznanymi utworami literackimi i innymi tekstami kultury,
|
|
|
- tworzy, z pomocą nauczyciela, krótką wypowiedź składającą się z prostych zdań (opis,
pozdrowienia życzenia),
|
|
|
- pisze proste teksty związane z poznanymi utworami literackimi i innymi tekstami
kultury,
|
|
|
- stosuje podstawowe formuły grzecznościowe,
|
|
|
- pisze według wzoru krótki tekst o sobie,
|
|
|
- stosuje podstawowe formuły grzecznościowe,
|
- zna i na ogół stosuje zasady ortografii i interpunkcji
|
|
|
- stosuje podstawowe formuły grzecznościowe,
|
|
|
- dba o poprawność graficzną polskich liter
|
|
|
- na ogół pisze poprawnie ortograficznie i stosuje podstawową interpunkcję
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kompetencje językowe (10-13 lat)
|
|
Kompetencje
|
A - poziom podstawowy
|
B - poziom średni (średnio zaawansowany)
|
C - poziom zaawansowany
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
|
Słuchanie
|
Uczeń:
|
Uczeń:
|
Uczeń:
|
|
|
- rozróżnia większość głosek języka polskiego (z wyjątkiem najtrudniejszych),
|
- rozróżnia większość głosek języka polskiego,
|
- rozróżnia wszystkie głoski języka polskiego,
|
|
|
- rozumie złożone polecenia proste instrukcje oraz wypowiedzi monologowe i dialogowe,
w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych,
|
- rozumie złożone polecenia, proste instrukcje oraz wypowiedzi monologowe i dialogowe,
włącznie z wypowiedziami w dyskusjach,
|
|
|
- rozumie polecenia oraz proste wypowiedzi monologowe i dialogowe,
|
|
|
- rozumie proste, współczesne utwory literackie wspierane ilustracjami, gestami, rekwizytami
i inne teksty kultury,
|
|
|
- rozumie utwory literackie (z różnych epok) i inne teksty kultury,
|
|
|
- rozumie utwory literackie (zwłaszcza pisane współczesną polszczyzną) i inne teksty
kultury,
|
|
|
- rozumie proste wypowiedzi o charakterze informacyjnym i użytkowym
|
- rozumie rozbudowane wypowiedzi o charakterze informacyjnym i użytkowym
|
|
|
- rozumie wypowiedzi o charakterze informacyjnym i użytkowym
|
|
Mówienie
|
- wymawia poznane słowa w sposób na ogół zrozumiały,
|
- mówi w sposób na ogół zrozumiały, stosując akcent zdaniowy,
|
- poprawnie wymawia słowa i zdania,
|
|
|
- wypowiada się płynnie i logicznie,
|
|
|
- tworzy samodzielnie na ogół poprawną kilkuzdaniową wypowiedź,
|
- spontanicznie i w miarę płynnie porozumiewa się w codziennych sytuacjach, stosując
właściwe formy komunikowania się,
|
|
|
- opisuje, opowiada, charakteryzuje postać literacką, streszcza i relacjonuje zdarzenia,
|
|
|
- porozumiewa się w typowych sytuacjach komunikacyjnych,
|
|
|
- rozpoczyna dyskusję i uczestniczy w dyskusji nad poznanymi tekstami kultury,
|
|
|
- opowiada o własnych doświadczeniach, opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i sytuacje,
|
|
|
- stosuje podstawowe formuły grzecznościowe,
|
|
|
- odtwarza z pamięci proste teksty
|
- stosuje zróżnicowane formuły grzecznościowe,
|
|
|
- formułuje życzenia, gratulacje, zaproszenie,
|
|
|
|
- formułuje w miarę spójną wypowiedź na znane mu tematy (np. związane z jego zainteresowaniami)
oraz poznanymi utworami literackimi i innymi tekstami kultury,
|
- recytuje utwory literackie, stosując właściwą modulację głosową
|
|
|
|
- opowiada akcję utworu, opisuje bohaterów i relacje między nimi, a także świat przedstawiony
tekstów kultury, w tym nazywa swoje reakcje czytelnicze i wyraża swój stosunek do
postaci,
|
|
|
|
|
- uczestniczy w rozmowie, wyraża własne zdanie i uzasadniaje,
|
|
|
|
|
- stosuje zróżnicowane formuły grzecznościowe,
|
|
|
|
|
- recytuje utwory literackie, dbając o prawidłowe akcentowanie i intonację
|
|
|
Czytanie
|
- zna wszystkie litery i odpowiadające im głoski języka polskiego,
|
- czyta na głos,
prawidłowo akcentując wyrazy, i stosuje akcent zdaniowy,
|
- czyta na głos,
prawidłowo akcentując wyrazy, i zachowuje intonację zdania,
|
|
|
- czyta na głos i cicho proste teksty literackie i nieliterackie,
|
|
|
- rozumie dłuższe teksty informacyjne oraz użytkowe,
|
- czyta z pomocą nauczyciela wybrane utwory literackie (z różnych epok),
|
|
|
- rozumie proste teksty informacyjne i użytkowe,
|
|
|
- rozróżnia teksty informacyjne i argumentacyjne,
|
|
|
- rozumie proste utwory literackie oraz inne teksty kultury,
|
- rozumie utwory
literackie, informacyjne, użytkowe oraz inne teksty kultury,
|
|
|
- odróżnia zdania
informujące o faktach od zdań wyrażających opinię,
|
|
|
- wskazuje w tekście najważniejsze informacje,
|
|
|
- odróżnia język literacki od nieliterackiego,
|
|
|
- korzysta ze słowników dwujęzycznych i encyklopedii
|
- rozumie dłuższe utwory literackie oraz inne teksty kultury,
|
- wyodrębnia wszystkie elementy świata przedstawionego w tekście literackim,
|
|
|
|
- rozpoznaje wpisanego w tekst literacki nadawcę i odbiorcę,
|
|
|
|
- korzysta z informacji zawartych
w encyklopediach oraz słownikach jednojęzycznych i dwujęzycznych
|
|
|
|
- rozpoznaje wybrane elementy świata przedstawionego w tekście literackim,
|
|
|
|
- korzysta ze szkolnych słowników oraz innych źródeł informacji,
|
|
|
|
|
- rozróżnia oficjalną i nieoficjalną odmianę języka
|
|
|
Pisanie
|
- poprawnie zapisuje wszystkie litery polskiego alfabetu,
|
- zapisuje dyktowane teksty,
|
- sporządza notatkę z tekstu czytanego,
|
|
|
- opisuje wydarzenia, swoje przeżycia i doświadczenia
|
- swobodnie tworzy wypowiedzi pisemne w poznanych formach gatunkowych, stosując urozmaicone
słownictwo,
|
|
|
- przepisuje wyrazy i proste zdania
|
|
|
- pisze z pamięci i ze słuchu wyrazy i proste zdania,
|
- tworzy wypowiedź związaną z poznanymi utworami literackimi i innymi tekstami kultury
oraz na znane mu tematy (np. oj ego zainteresowaniach),
|
|
|
- zapisuje proste informacje osobie,
|
- stosuje w wypowiedzi pisemnej odpowiednią kompozycję i układ graficzny,
|
|
|
- pisze według wzoru proste teksty na znane mu tematy (np. związane z jego zainteresowaniami),
|
|
|
- tworzy proste
wypowiedzi pisemne w wybranych formach gatunkowych (opis, charakterystyka, opowiadanie,
dialog, list prywatny, kartka z dziennika, ogłoszenie, zaproszenie, życzenia notatka),
|
- posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą języka,
|
|
|
- tworzy krótką, na ogół poprawną, kilkuzdaniową wypowiedź składającą się z prostych
zdań (opis, dialog, pozdrowienia życzenia),
|
- pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym
|
|
|
- stosuje podstawowe formuły grzecznościowe,
|
|
|
|
- sporządza plan wypowiedzi,
|
|
|
|
- na ogół pisze poprawnie ortograficznie i stosuje poprawną interpunkcję
|
|
|
|
- stosuje formuły grzecznościowe,
|
|
|
|
|
- pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kompetencje językowe (od 14 lat)
|
|
Kompetencje
|
A - poziom podstawowy
|
B - poziom średni (średnio zaawansowany)
|
C -poziom zaawansowany
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
|
Słuchanie
|
Uczeń:
|
Uczeń:
|
Uczeń:
|
|
|
- rozróżnia większość głosek języka polskiego,
|
- rozróżnia głoski języka polskiego z wyjątkiem najtrudniejszych,
|
- rozróżnia wszystkie głoski języka polskiego,
|
|
|
- rozumie polecenia i proste wypowiedzi monologowe i dialogowe, w tym nadawane za
pomocą środków audiowizualnych,
|
- rozumie wypowiedzi o złożonej strukturze, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych,
i odbiera zawarte w nich informacje zarówno jawne, jak i ukryte,
|
|
|
- rozumie wypowiedzi monologowe i dialogowe, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych,
|
|
|
- rozumie proste utwory literackie (zwłaszcza pisane współczesną polszczyzną) i inne
teksty kultury,
|
- rozumie utwory literackie i inne teksty kultury,
|
|
|
- rozumie utwory literackie (z różnych epok) i inne teksty kultury,
|
|
|
- rozumie wypowiedzi informacyjne i użytkowe oraz odróżnia informacje o faktach od
opinii,
|
|
|
- rozumie proste wypowiedzi informacyjne i użytkowe,
|
- rozumie wypowiedzi o charakterze popularnonaukowym i publicystycznym,
|
|
|
- rozumie intencję wypowiedzi (np. aprobatę, dezaprobatę, prowokację) oraz rozpoznaje
środki językowe służące jej wyrażeniu
|
|
|
- rozpoznaje intencję wypowiedzi (np. aprobatę, dezaprobatę) wspomaganą intonacją
lub gestem
|
|
|
- rozumie jawną i ukrytą intencję wypowiedzi (sugestię i manipulację językową oraz
ironię),
|
|
|
|
|
- rozpoznaje środki
językowe pełniące różne funkcje stylistyczne
|
|
Mówienie
|
- wymawia poznane słowa w sposób na ogół zrozumiały,
|
- mówi w sposób na ogół zrozumiały i stosuje akcent zdaniowy,
|
- poprawnie wymawia słowa i zdania,
|
|
|
- wypowiada się
spontanicznie, płynnie i logicznie,
|
|
|
- tworzy samodzielnie na ogół poprawną kilkuzdaniową wypowiedź,
|
- swobodnie i spontanicznie porozumiewa się w różnych sytuacjach, stosując właściwe
formy komunikowania się,
|
|
|
- prezentuje fabułę
i charakteryzuje postać mówiącą, wypowiada się precyzyjnie w rozmaitych formach,
|
|
|
- porozumiewa się
w typowych sytuacjach komunikacyjnych,
|
|
|
- formułuje spójną wypowiedź na tematy związane z otaczającą rzeczywistością, opowiada
o własnych doświadczeniach, opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i sytuacje,
|
|
|
- w prosty sposób
wypowiada się (opisuje swoje reakcje) na temat poznanych tekstów kultury,
|
- w dyskusji, wystąpieniu publicznym formułuje swoje zdanie, uzasadnia je i broni
go, podejmuje polemikę,
|
|
|
- stosuje formuły grzecznościowe,
|
- przestrzega zasad etykiety językowej, dostosowuje sposób wyrażania do stylu właściwego
dla danej sytuacji,
|
|
|
- odtwarza teksty z pamięci
|
- streszczą omawia przeczytane utwory literackie i inne teksty kultury, wskazuje ich
temat, problematykę, charakteryzuje postaci, przedstawia przebieg akcji oraz tworzy
spójne, dłuższe wypowiedzi na zadany lub wybrany przez siebie temat,
|
- recytuje utwory literackie, interpretując je głosowo
|
|
|
|
- uczestniczy w dyskusji na znany sobie temat, potrafi przedstawić swój punkt widzenia
i uzasadnia własne zdanie,
|
|
|
|
|
- stosuje podstawowe zasady etykiety językowej, dostosowując odmianę i styl języka
do sytuacji, w której się wypowiada,
|
|
|
|
|
- recytuje utwory literackie, dbając o prawidłową intonację
|
|
|
Czytanie
|
- zna wszystkie litery i odpowiadające im głoski,
|
- czyta na głos,
prawidłowo akcentując wyrazy, i stosuje akcent zdaniowy,
|
- rozumie utwory
literackie i inne teksty kultury, a w ich interpretacji uwzględnia różne konteksty,
|
|
|
- czyta na głos i cicho proste teksty literackie i nieliterackie,
|
|
|
- rozumie dłuższe teksty informacyjne oraz użytkowe,
|
|
|
- identyfikuje elementy konstrukcyjne struktury tekstu literackiego i dostrzega relacje
między nimi,
|
|
|
- rozumie proste teksty informacyjne i użytkowe,
|
|
|
- rozpoznaje podstawowe funkcje wypowiedzi,
|
|
|
- rozumie proste utwory literackie oraz inne teksty kultury,
|
|
|
- wyszukuje informacje według wskazanego kryterium i porządkuje je,
|
|
|
- odczytuje sens całego tekstu i wydzielonych fragmentów oraz ich funkcję na tle całości,
|
|
|
- wyodrębnia części składowe całego tekstu i akapitu (wstęp, rozwinięcie, zakończenie),
|
|
|
- rozumie dłuższe utwory literackie oraz inne teksty kultury,
|
|
|
- rozpoznaje jawną i ukrytą intencję wypowiedzi, ironię i manipulację językową,
|
|
|
- odróżnia w prostym tekście informacje ważne od drugorzędnych,
|
- wskazuje
i charakteryzuje podstawowe kategorie świata przedstawionego, rozpoznaje jawną i ukrytą
intencję wypowiedzi (np. aprobatę, dezaprobatę, sugestię),
|
|
|
- czyta wybrane utwory literackie (z różnych epok),
|
|
|
- korzysta ze słowników i encyklopedii
|
|
|
|
- korzysta z rozmaitych źródeł informacji
|
|
|
|
- dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy manipulacji,
|
|
|
|
|
- w tekście
argumentacyjnym wskazuje tezę, argumenty, przykłady i wnioski
|
|
|
Pisanie
|
- poprawnie zapisuje wszystkie litery polskiego alfabetu, przepisuje wyrazy i proste
zdania,
|
- zapisuje dyktowane teksty,
|
- sporządza notatkę z tekstu słuchanego i czytanego,
|
|
|
- tworzy podstawowe formy użytkowe (list oficjalny, podanie, życiorys),
|
|
|
- tworzy formy użytkowe (list oficjalny, podanie, życiorys, CV, list motywacyjny),
|
|
|
- pisze z pamięci i ze słuchu wyrazy i proste zdania
|
|
|
- opowiada
o rzeczywistych lub fikcyjnych zdarzeniach i doświadczeniach oraz opisuje uczucia
|
|
|
- przedstawia (opracowuje w pełni) dowolnie wybrany temat, zwracając uwagę na strukturę
wypowiedzi,
|
|
|
- zapisuje proste informacje o sobie,
|
|
|
- w prosty sposób nazywa swoje emocje i opisuje swoje doświadczenia,
|
|
|
- tworzy wypowiedzi pisemne w poznanych formach gatunkowych, stosując urozmaicone
słownictwo,
|
|
|
- wypowiada się w różnych formach gatunkowych (list prywatny, dziennik, streszczenie,
w tym streszczenie tekstu argumentacyjnego, sprawozdanie, rozprawka), stosując urozmaicone
słownictwo,
|
|
|
- tworzy proste, kilkuzdaniowe wypowiedzi (opis, dialog, pozdrowienia, życzenia, list
prywatny, krótka wiadomość),
|
|
|
- tworzy spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat,
|
|
|
- tworzy kilkuzdaniową, na ogół poprawną, wypowiedź na znane mu tematy (np. związane
z jego zainteresowaniami lub doświadczeniami),
|
|
|
- przedstawia własną opinię na temat poznanych tekstów kultury i uzasadniają,
|
|
|
- analizuje i interpretuje wskazane utwory literackie oraz inne teksty kultury,
|
|
|
- w prosty sposób
wypowiada się (opisuje swoje reakcje) na temat poznanych tekstów kultury,
|
- posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą języka
|
|
|
- stosuje formuły grzecznościowe odpowiednie do sytuacji,
|
|
|
- stosuje formuły grzecznościowe,
|
|
|
- stosuje formuły grzecznościowe,
|
- pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym, posługując się słownikiem
ortograficznym
|
- stosuje obowiązujące normy poprawnościowe, posługując się słownikami,
- redaguje i edytuje własny tekst
|
|
|
- na ogół pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym, posługując
się słownikiem ortograficznym
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kręgi tematyczne
|
|
5-9 lat
|
10-13 lat
|
od 14 lat
|
|
1
|
2
|
3
|
|
Ja i moi bliscy:
|
Ja i moi bliscy:
|
Ja i moi bliscy:
|
|
- podstawowe informacje o sobie (imię, nazwisko, wiek, miejsce zamieszkania);
|
- dane osobowe (imię, nazwisko, wiek, adres, data i miejsce urodzenia);
|
- dane osobowe (imię,
nazwisko, wiek, adres, data i miejsce urodzenia, wykształcenie);
|
|
- wygląd zewnętrzny i cechy charakteru;
|
|
- wygląd zewnętrzny;
|
- wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, talenty i zdolności;
|
|
- umiejętności i zainteresowania;
|
- zainteresowania, hobby;
|
|
- uczucia, emocje, marzenia, świat wyobraźni;
|
|
- emocje, marzenia, świat wyobraźni;
|
- zainteresowania hobby, pasje;
|
|
- zawody i umiejętności;
|
- uczucia, emocje, marzenia, plany;
|
|
- najbliższa rodzina;
|
- rodzina i relacje rodzinne;
|
|
- przyjaciele, koledzy
|
- przyjaciele, koledzy, znajomi
|
- praca i kariera;
|
|
|
- rodzina, relacje rodzinne i stopnie pokrewieństwa;
|
|
|
|
- życie towarzyskie;
|
|
|
|
- konflikty i problemy (w tym problemy etyczne)
|
|
Dom i otoczenie:
|
Dom i otoczenie:
|
Dom i otoczenie:
|
|
- dom (pomieszczenia, meble);
|
- dom (pomieszczenia, wyposażenie);
|
- dom i otoczenie domu;
|
|
- miejsce zamieszkania i okolice;
|
|
- zabawki;
|
- otoczenie domu (ogród, ulica);
|
|
- podwórko, plac zabaw;
|
- urzędy i instytucje;
|
|
- ciekawe miejsca
|
- najbliższa okolica;
|
- atrakcje w miejscu zamieszkania i okolicy
|
|
|
- atrakcje w miejscu zamieszkania
|
|
Życie codzienne:
|
Życie codzienne:
|
Życie codzienne:
|
|
- kalendarz (miesiące, dni tygodnia, godziny, pory dnia);
|
- kalendarz (miesiące, dni tygodnia, godziny, pory dnia, plan dnia/tygodnia/miesiąca);
|
- kalendarz (miesiące, dni tygodnia, godziny, pory dnia, lata, wieki, plan dnia/tygodnia/miesiąca);
|
|
- podstawowe czynności dnia codziennego;
|
|
- codzienne czynności i obowiązki;
|
- codzienne czynności i obowiązki (domowe, szkolne, koleżeńskie);
|
|
- moja klasa i obowiązki szkolne;
|
|
- moja klasa i szkoła;
|
|
- gry, zabawy, koła zainteresowań;
|
- rozrywki (np. kino, park rozrywki);
|
- klasa, szkołą system edukacji;
- sposoby spędzania wolnego czasu (np. kino, teatr, klub);
|
|
- żywienie (artykuły spożywcze, posiłki i potrawy);
|
- żywienie (artykuły spożywcze, posiłki i potrawy, ich przygotowanie, sposoby odżywiania
się);
|
|
- żywienie (artykuły
spożywcze, posiłki i potrawy, lokale gastronomiczne, sposoby odżywiania się);
|
|
- zakupy (kupowanie, sprzedawanie, cyfry i liczby);
|
|
- zakupy (sklepy, towary, miary i wagi, pieniądze);
|
- zakupy (sklepy, towary, miary i wagi, pieniądze, reklama, reklamacja);
|
|
- usługi (np. biblioteka);
|
|
- ubranie (części garderoby)
|
- usługi (np. poczta, fryzjer);
|
|
|
- ubranie i moda
|
- usługi (np. bank, punkty naprawy);
|
|
|
|
- ubranie, moda i styl
|
|
Zdrowie i sport:
|
Zdrowie i sport:
|
Zdrowie i sport:
|
|
- najważniejsze części ciała;
|
- części ciała;
|
- budowa człowieka;
|
|
- czystość i schludność;
|
- higiena osobista;
|
- higiena osobista;
|
|
- samopoczucie;
|
- choroby i leczenie;
|
- choroby i leczenie, wypadki;
|
|
- umiejętności sportowe
|
- zdrowa żywność;
|
- uzależnienia;
|
|
|
- dyscypliny i wydarzenia sportowe;
|
- zdrowy styl życia, dieta;
|
|
|
- dyscypliny i wydarzenia sportowe;
|
|
|
- sprzęt i obiekty sportowe
|
|
|
|
- sprzęt i obiekty sportowe
|
|
Podróże i turystyka:
|
Podróże i turystyka:
|
Podróże i turystyka:
|
|
- wakacje;
|
- wakacje, wypoczynek;
|
- planowanie wypoczynku i podróży;
|
|
- ciekawostki turystyczne;
|
- znane miejsca, obiekty;
|
|
- komunikacja lokalna
|
- informacja turystyczna;
|
- znane miejsca i zabytki;
|
|
|
- środki transportu
|
- informacja turystyczna;
|
|
|
|
- baza turystyczna;
|
|
|
|
- transport
|
|
Środowisko naturalne:
|
Środowisko naturalne:
|
Środowisko naturalne:
|
|
- pogoda, pory roku;
|
- klimat, pogoda, pory roku;
|
- klimat, pogoda, pory roku;
|
|
- rośliny i zwierzęta
|
- rośliny i zwierzęta;
|
- świat roślin i zwierząt;
|
|
|
- ochrona przyrody
|
- krajobraz;
|
|
|
|
- ekologia;
|
|
|
|
- katastrofy naturalne;
|
|
|
|
- przestrzeń kosmiczna
|
|
Technika, media:
|
Technika, media:
|
Technika, media:
|
|
- domowe urządzenia techniczne;
|
- odkrycia i wynalazki;
|
- rozwój techniki i informatyki;
|
|
- urządzenia techniczne;
|
- motoryzacja
i telekomunikacja;
|
|
- telewizja, radio, Internet
|
- radio, telewizja, prasa, Internet
|
|
|
- radio, telewizja, prasa, Internet
|
|
Wiedza o Polsce:
|
Wiedza o Polsce:
|
Wiedza o Polsce:
|
|
- symbole narodowe;
|
- wybitni twórcy kultury i ich dzieła;
|
- twórcy kultury i ich dzieła;
|
|
- znam Polacy;
|
- święta, tradycj e i zwyczaj e, rocznice;
|
|
- święta i zwyczaje;
|
- święta, tradycje i zwyczaje;
|
|
- polonica w miejscu zamieszkania
|
- polonica w miejscu zamieszkania i okolicy
|
|
- polonica w miejscu zamieszkania
|
|
Język nauki:
|
Język nauki:
|
Język nauki:
|
|
- podstawowe terminy
z zakresu wiedzy o języku;
|
- podstawowe terminy
z zakresu wiedzy o języku;
|
- podstawowe terminy
z zakresu wiedzy o języku;
|
|
- podstawowe terminy z zakresu wiedzy o literaturze;
|
- podstawowe terminy z zakresu wiedzy o literaturze;
|
- podstawowe terminy z zakresu wiedzy o literaturze;
|
|
- podstawowe terminy
historyczne i geograficzne
|
- podstawowe terminy
historyczne i geograficzne
|
- podstawowe terminy historyczne i geograficzne
|
|
|
|
|
|
|
WIEDZA O POLSCE
(elementy historii, geografii, wiedzy o społeczeństwie)
II etap edukacyjny (klasy IV-VI szkoły podstawowej)
Cele kształcenia - wymagania ogólne
Uczeń zdobywa podstawowe wiadomości na temat historii Polski od przyjęcia chrześcijaństwa
do czasów Solidarności i odzyskania suwerenności w 1989 r., które pozwolą mu lepiej
poznać kraj jego pochodzenia oraz dostrzec związki teraźniejszości z przeszłością.
Zdobywa podstawowe informacje o kulturze i społeczeństwie, a także geografii Polski;
zdobyta wiedza pozwoli mu na identyfikację z kulturą i tradycją polską. Rozbudza swoje
zainteresowania dziejami Polski, stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych
wydarzeń historycznych i współczesnych; posługuje się zdobytymi pojęciami, przedstawiając
własne stanowisko i próbując je uzasadnić.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
1.
Państwo polskie za Piastów. Uczeń:
1)
wskazuje na mapie Gniezno i państwo Mieszka I;
2)
opisuje panowanie Mieszka I, umiejscawiając je w czasie i używając pojęć: plemię,
gród, drużyna, książę; opowiada historię zjazdu gnieźnieńskiego, uwzględniając postacie
św. Wojciecha, Bolesława Chrobrego i Ottona III;
3)
wskazuje na mapie Kraków i państwo Kazimierza Wielkiego, umiejscawiając je w czasie;
opowiada o panowaniu Kazimierza Wielkiego z uwzględnieniem powstania Akademii Krakowskiej.
2.
Mikołaj Kopernik i jego odkrycie. Uczeń:
1)
opowiada o życiu Mikołaja Kopernika, używając pojęć: uczony, astronom, odkrycie naukowe;
2)
opisuje i umieszcza w czasie odkrycie Mikołaja Kopernika, wyjaśniając, co znaczy powiedzenie:
„Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”.
3.
Jadwiga i Jagiełło. Uczeń:
1)
wskazuje na mapie Wielkie Księstwo Litewskie;
2)
wyjaśnia przyczyny unii polsko-litewskiej;
3)
charakteryzuje osobę Jadwigi i wymienia jej zasługi dla kultury polskiej; opowiada
o przyczynach i skutkach bitwy pod Grunwaldem.
4.
Dwór Jagiellonów. Uczeń opisuje życie dworskie na Wawelu w okresie panowania dwóch
ostatnich Jagiellonów, używając pojęć: dwór, paziowie, komnata, arras.
5.
Polski szlachcic. Uczeń:
1)
charakteryzuje obowiązki szlachcica wobec państwa, używając pojęć: sejm, sejmik, pospolite
ruszenie;
2)
opisuje działalność gospodarczą polskiej szlachty, używając pojęć: folwark, pańszczyzna,
kmiecie, spichlerz, spław rzeczny - Wisłą do Gdańska.
6.
Rzeczpospolita Obojga Narodów. Uczeń:
1)
wyjaśnia, na czym polegała unia lubelska i wskazuje na mapie Rzeczpospolitą Obojga
Narodów;
2)
opisuje, w jaki sposób dokonywano wyboru króla, używając pojęć: elekcja, pole elekcyjne,
koronacja.
7.
Rzeczpospolita w XVII w. Uczeń:
1)
sytuuje w czasie i omawia wydarzenia potopu szwedzkiego z uwzględnieniem obrony Częstochowy
i postaci Stefana Czarnieckiego;
2)
sytuuje w czasie i opisuje wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego, używając pojęć:
oblężenie, odsiecz, sułtan, husaria.
8.
Upadek I Rzeczypospolitej. Uczeń:
1)
podaje przykłady naprawy państwa polskiego za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego
z uwzględnieniem Konstytucji 3 maja;
2)
omawia i sytuuje w czasie wydarzenia powstania kościuszkowskiego, używając pojęć:
naczelnik powstania, przysięga Kościuszki, kosynierzy;
3)
wyjaśnia, w jakich okolicznościach doszło do upadku państwa polskiego, podaje datę
III rozbioru.
9.
Formy walki o niepodległość. Uczeń:
1)
umiejscawia w czasie powstanie listopadowe i powstanie styczniowe;
2)
wymienia cele walki powstańców oraz przykłady represji zastosowanych wobec społeczeństwa
po przegranych powstaniach; omawia na wybranym przykładzie walkę o język polski w
nauczaniu;
3)
zbiera z różnych źródeł informacje o zasługach dla kultury polskiej: Fryderyka Chopina,
Adama Mickiewicza, Marii Skłodowskiej-Curie, Heleny Modrzejewskiej, Jana Matejki,
Stanisława Moniuszki, Henryka Sienkiewicza i Stanisława Wyspiańskiego;
4)
wskazuje na mapie państwa, które przyjęły najwięcej emigrantów z ziem polskich w XIX
w.;
5)
rozróżnia emigrację polityczną i zarobkową.
10.
Odrodzenie państwa polskiego. Uczeń:
1)
wskazuje na mapie granice II Rzeczypospolitej oraz wymienia jej sąsiadów;
2)
wymienia czynniki decydujące o odzyskaniu niepodległości przez Polskę;
3)
zbiera informacje o zasługach dla państwa polskiego Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego.
11.
Polska w II wojnie światowej. Uczeń:
1)
wskazuje na mapie państwa, które dokonały agresji na Polskę;
2)
charakteryzuje życie ludności na okupowanych terytoriach Polski, z uwzględnieniem
losów ludności żydowskiej;
3)
omawia formy oporu społeczeństwa wobec okupantów;
4)
opisuje postawę ludności cywilnej i żołnierzy powstańczej Warszawy.
12.
Polska Rzeczpospolita Ludowa. Uczeń:
1)
wskazuje na mapie granice Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i wymienia jej sąsiadów;
2)
opowiada o Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, używając pojęć: odbudowa zniszczeń wojennych,
zależność od ZSRR, dyktatura partii komunistycznej, opozycja demokratyczna.
13.
Solidarność i powstanie III Rzeczypospolitej. Uczeń:
1)
wskazuje na mapie III Rzeczpospolitą i jej sąsiadów;
2)
opisuje powstanie i działania Solidarności, używając określeń: strajk, walka bez przemocy,
stan wojenny, „Okrągły Stół”;
3)
wyjaśnia, jakie najważniejsze zmiany zaszły w Polsce w 1989 r.
14.
Krajobrazy Polski i Europy. Uczeń:
1)
rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry;
2)
charakteryzuje wybrane krajobrazy Polski: gór wysokich wyżyny wapiennej, nizinny,
pojezierny, nadmorski, podaje przykłady zależności między cechami krajobrazu a formami
działalności człowieka;
3)
wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe;
4)
wymienia najważniejsze walory turystyczne największych miast Polski, ze szczególnym
uwzględnieniem Warszawy, Krakowa, Gdańska;
5)
lokalizuje na mapie Europy: Polskę oraz państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice.
15.
Ojczyzna. Uczeń:
1)
wymienia i tłumaczy znaczenie najważniejszych świąt narodowych, symboli państwowych
i miejsc ważnych dla pamięci narodowej; wskazuje na mapie i opisuje główne regiony
Polski;
2)
wymienia miejsca największych skupisk Polaków na świecie.
16.
Państwo. Uczeń:
1)
wyjaśnia, w czym wyraża się demokratyczny charakter państwa polskiego, używając pojęć:
wolne wybory, wolność słowa, wolne media, konstytucja;
2)
wymienia organy władzy w Rzeczypospolitej Polskiej: parlament, prezydent, rząd, sądy
i omawia najważniejszą funkcję każdego z tych organów w systemie politycznym;
3)
podaje przykłady praw i obowiązków obywateli Rzeczypospolitej Polskiej.
17.
Społeczeństwo. Uczeń:
1)
opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społeczeństwie;
2)
podaje przykłady ważnych problemów współczesnej Polski, korzystając z różnych źródeł
informacji (od osób dorosłych, z prasy, radia, telewizji, Internetu).
18.
Wspólnota europejska. Uczeń opowiada o uczestnictwie Polski we wspólnocie europejskiej
oraz rozpoznaje symbole unijne: flagę i hymn Unii Europejskiej (Oda do radości).
III etap edukacyjny (gimnazjum)
Cele kształcenia - wymagania ogólne w zakresie historii i wiedzy o społeczeństwie
1.
Chronologia historyczna: uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne
w czasie oraz porządkuje je i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa;
dostrzega zmiany w życiu społecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym i cywilizacyjnym.
2.
Analiza i interpretacja historyczna: uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane
z różnych źródeł i formułuje wnioski; wyjaśnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych
wydarzeń, zjawisk i procesów historycznych; wyjaśnia znaczenie poznawania przeszłości
dla rozumienia świata współczesnego.
3.
Tworzenie narracji historycznej: uczeń tworzy narrację historyczną, integrując informacje
pozyskane z różnych źródeł; tworzy krótkie wypowiedzi: plan, notatkę, rozprawkę, prezentację;
przedstawia argumenty uzasadniające własne stanowisko.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe w zakresie historii.
1.
Polska pierwszych Piastów. Uczeń:
1)
sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów;
2)
wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa kulturowe, społeczne
i polityczne chrystianizacji Polski;
3)
ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury.
2.
Polska dzielnicowa i zjednoczona. Uczeń:
1)
sytuuje w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego;
2)
opisuje postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego;
3)
porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi
w epoce Piastów;
4)
ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej (system obronny,
urbanizacja kraju, prawo, nauka) oraz w polityce zagranicznej.
3.
Polska w dobie unii z Litwą. Uczeń:
1)
wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Litwą;
2)
porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane z relacjami polsko-krzyżackimi
w epoce Jagiellonów;
3)
charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego.
4.
Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
1)
ocenia politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów;
2)
przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej pomiędzy Polską a Litwą i jej główne
postanowienia oraz wskazuje na mapie terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów;
3)
charakteryzuje stosunki wyznaniowe w państwie polsko-litewskim i wyjaśnia ich specyfikę
na tle europejskim;
4)
przedstawia największe osiągnięcia piśmiennictwa polskiego epoki renesansu, uwzględniając
twórczość Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Andrzeja Frycza Modrzewskiego;
5)
rozpoznaje reprezentatywne obiekty sztuki renesansowej na ziemiach polskich.
5.
Społeczeństwo i ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:
1)
wymienia instytucje ustrojowe demokracji szlacheckiej i charakteryzuje ich kompetencje;
2)
wyjaśnia okoliczności uchwalenia oraz główne założenia konfederacji warszawskiej i
artykułów henrykowskich;
3)
przedstawia zasady wolnej elekcji;
4)
ocenia charakter zmian systemu polityczno-ustrojowego Rzeczypospolitej w XVII w.
6.
Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII w. Uczeń:
1)
wyjaśnia główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją, Turcją i Rosją;
2)
ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne następstwa wojen w XVII w.;
3)
wyjaśnia przyczyny i wskazuje przejawy kryzysu politycznego i społeczno-gospodarczego
Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVII w.
7.
Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVIII w. Uczeń:
1)
przedstawia przyczyny i przejawy kryzysu państwa polskiego w czasach saskich;
2)
wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej w XVIII w.
8.
Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej. Uczeń:
1)
przedstawia okoliczności powstania, zadania i osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej;
2)
sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 maja;
3)
wymienia reformy Sejmu Wielkiego oraz postanowienia Konstytucji 3 maja;
4)
wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenia jej następstwa;
5)
rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia.
9.
Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII w. Uczeń:
1)
sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany terytorialne
po każdym rozbiorze;
2)
przedstawia cele i następstwa powstania kościuszkowskiego;
3)
rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej.
10.
Sprawa polska w epoce napoleońskiej i na kongresie wiedeńskim. Uczeń:
1)
wyjaśnia okoliczności utworzenia Legionów Polskich i Księstwa Warszawskiego;
2)
opisuje cechy ustrojowe i terytorium Księstwa Warszawskiego;
3)
ocenia politykę Napoleona wobec sprawy polskiej oraz postawę Polaków wobec Napoleona;
4)
przedstawia zasady i postanowienia kongresu wiedeńskiego, uwzględniając jego decyzje
w sprawie polskiej.
11.
Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
1)
charakteryzuje ustrój Królestwa Polskiego;
2)
ocenia osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie.
12.
Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń:
1)
sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie styczniowe;
2)
przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań narodowych;
3)
rozróżnia bezpośrednie i długofalowe następstwa powstańczych ruchów narodowych;
4)
charakteryzuje główne nurty i postaci Wielkiej Emigracji.
13.
Życie pod zaborami. Uczeń:
1)
wyjaśnia cele i opisuje metody działań zaborców wobec mieszkańców ziem dawnej Rzeczypospolitej;
2)
charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec zaborców;
3)
porównuje warunki życia społeczeństwa w trzech zaborach w II poł. XIX w., uwzględniając
możliwości prowadzenia działalności społecznej i rozwoju narodowego;
4)
przedstawia główne nurty życia politycznego pod zaborami w końcu XIX w.
14.
Sprawa polska w I wojnie światowej. Uczeń:
1)
charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej oraz opisuje poglądy
zwolenników różnych orientacji politycznych;
2)
ocenia wysiłek zbrojny Polaków;
3)
wyjaśnia międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej.
Cele kształcenia - wymagania ogólne w zakresie geografii
Uczeń poznaje najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Polski. Zdobywa wiedzę
o miastach i regionach Polski. Poznaje przyczyny zróżnicowania gospodarczego Polski.
Korzysta z atlasu Polski i rozbudza swoje zainteresowania krajem przodków i regionem
Polski, z którego pochodzi jego rodzina.
Treści nauczania i wymagania szczegółowe w zakresie geografii i wiedzy o społeczeństwie.
1.
Polska na mapie Europy. Uczeń:
1)
pokazuje Polskę na mapie Europy;
2)
opisuje położenie Polski, granice oraz wskazuje na mapie jej sąsiadów;
3)
rozpoznaje główne regiony przyrodnicze Polski oraz wskazuje je na mapie;
4)
pokazuje na mapie niziny, wyżyny i góry;
5)
wskazuje na mapie Morze Bałtyckie oraz najważniejsze polskie jeziora i rzeki.
2.
Moja Ojczyzna. Uczeń:
1)
opisuje miejsce i region, z którego pochodzi jego rodzina, opisuje jego środowisko
przyrodnicze i tradycje regionalne;
2)
zbiera informacje o cechach środowiska geograficznego tego regionu i ludziach tam
mieszkających;
3)
posługuje się mapą regionu oraz wskazuje na niej najważniejsze miejscowości, rzeki,
obiekty historyczne;
4)
opisuje ten region na mapie.
3.
Krajobrazy Polski. Uczeń:
1)
opisuje cechy klimatu Polski; wyjaśnia, na czym polegają zmiany krajobrazów polskich
w roku kalendarzowym;
2)
opisuje wybrane krajobrazy w różnych porach roku;
3)
opisuje formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wymienia i wskazuje na mapie parki
narodowe;
4)
opisuje wybrany park narodowy.
4.
Człowiek i jego działalność gospodarcza. Uczeń:
1)
opowiada o rozmieszczeniu ludności na podstawie mapy Polski;
2)
wymienia największe miasta Polski i wskazuje je na mapie;
3)
wymawia poprawnie ich nazwy;
4)
wymienia najważniejsze walory turystyczne największych miast Polski;
5)
opisuje krajobraz wiejski i rolniczy w Polsce; wymienia najważniejsze rośliny uprawne
i zwierzęta hodowlane;
6)
identyfikuje tradycyjne potrawy polskiej kuchni;
7)
wymienia najważniejsze surowce mineralne eksploatowane w Polsce;
8)
podaje przykłady aktualnych problemów społeczno-gospodarczych współczesnej Polski,
korzystając z różnych źródeł informacji (od osób dorosłych z prasy, radia, telewizji,
Internetu);
9)
wymienia mniejszości narodowe i etniczne żyjące w Polsce, na wybranych przykładach
opisuje ich kulturę i tradycje.
5.
Polska we współczesnym świecie. Uczeń:
1)
opisuje położenie Polski w Unii Europejskiej;
2)
zna przebieg wschodniej granicy Unii Europejskiej;
3)
rozpoznaje na mapie Europy połączenia kolejowe, drogowe i lotnicze Polski z innymi
krajami, w tym z krajem zamieszkania;
4)
lokalizuje na mapie największe skupiska Polonii; wyjaśnia przyczyny powstania polskiej
diaspory.
6.
Współczesne społeczeństwo polskie. Uczeń: charakteryzuje - odwołując się do przykładów
- wybrane warstwy społeczne, grupy zawodowe i ich style życia, omawia problemy i perspektywy
życiowe młodych Polaków (na podstawie samodzielnie zebranych informacji).
7.
Obywatelstwo polskie i udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń:
1)
wyjaśnia, jak człowiek staje się obywatelem w sensie formalnym (prawo ziemi, prawo
krwi, nadanie obywatelstwa);
2)
podaje przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z posiadania polskiego obywatelstwa;
3)
wyjaśnia, podając przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie
lokalnym, krajowym, europejskim i światowym;
4)
wskazuje, czym powinien kierować się obywatel, podejmując decyzje wyborcze; krytycznie
analizuje ulotki, hasła i spoty wyborcze.
8.
Naród i mniejszości narodowe. Uczeń:
1)
wyjaśnia, co dla niego oznacza być Polakiem (lub członkiem innej wspólnoty narodowej)
i czym obywatelstwo różni się od narodowości;
2)
wyjaśnia, uwzględniając wielonarodowe tradycje Polski, jaki wpływ na kształtowanie
narodu mają wspólne dzieje, kultura, język i tradycja.
9.
Patriotyzm dzisiaj. Uczeń:
1)
wyjaśnia, co łączy człowieka z wielką i małą ojczyzną, i omawia te więzi na własnym
przykładzie, wyjaśnia, odwołując się do wybranych przykładów, czym według niego jest
patriotyzm, porównuje tę postawę z nacjonalizmem, szowinizmem i kosmopolityzmem;
2)
rozważa, w jaki sposób stereotypy i uprzedzenia utrudniają dziś relacje między narodami;
3)
uzasadnia, że można równocześnie być Polakiem, Europejczykiem i członkiem społeczności
światowej.
IV etap edukacyjny (liceum ogólnokształcące)
Cele kształcenia - wymagania ogólne w zakresie historii i wiedzy o społeczeństwie
Uczeń zdobywa usystematyzowaną wiedzę na temat historii Polski od odzyskania niepodległości
w 1918 r. do czasów współczesnych która pozwoli mu lepiej poznać historię najnowszą
Polski oraz dostrzec korzenie wielu współczesnych zjawisk politycznych społecznych
i kulturowych. Zdobywa usystematyzowaną wiedzę o kulturze i społeczeństwie polskim
w XX w.
1.
Chronologia historyczna: uczeń porządkuje i synchronizuje wydarzenia z dziejów ojczystych
w XX w.; dostrzega zmienność i dynamikę wydarzeń a także ciągłość procesów historycznych.
2.
Analiza i interpretacja historyczna: uczeń analizuje wydarzenia, zjawiska i procesy
historyczne w kontekście epoki i dostrzega zależności pomiędzy różnymi dziedzinami
życia społecznego; rozpoznaje rodzaje źródeł; ocenia przydatność źródeł do wyjaśnienia
problemów społecznych i historycznych; dostrzega wielość perspektyw badawczych oraz
wielorakie interpretacje historii i ich przyczyny.
3.
Tworzenie narracji historycznej: uczeń tworzy narrację historyczną; dostrzega problem
i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesów społeczno-historycznych;
dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje pozyskane informacje z różnych źródeł
wiedzy.
Treści nauczania - wymagania szczegółowe w zakresie historii i wiedzy o społeczeństwie.
1.
Odbudowa niepodległości i życie polityczne II Rzeczypospolitej. Uczeń:
1)
opisuje proces kształtowania się terytorium II Rzeczypospolitej, w tym powstanie wielkopolskie
i powstania śląskie oraz plebiscyty, a także wojnę polsko-bolszewicką;
2)
rozpoznaje charakterystyczne cechy ustroju II Rzeczypospolitej zapisane w konstytucjach z 1921 r. i 1935 r.;
3)
wyjaśnia przyczyny kryzysu demokracji parlamentarnej w II Rzeczypospolitej;
4)
wyjaśnia uwarunkowania polityki zagranicznej II Rzeczypospolitej;
5)
identyfikuje wielkie postaci polskiej sceny politycznej okresu międzywojnia: Józefa
Piłsudskiego, Romana Dmowskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Władysława Grabskiego,
Eugeniusza Kwiatkowskiego, Wincentego Witosa;
6)
synchronizuje najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski z wydarzeniami historii powszechnej.
2.
II Rzeczpospolita. Społeczeństwo, gospodarka, kultura. Uczeń:
1)
opisuje społeczeństwo II Rzeczypospolitej, z uwzględnieniem struktury wyznaniowo-narodowościowej;
2)
opisuje trudności gospodarcze i sukcesy II Rzeczypospolitej, uwzględniając budowę
Gdyni, utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego, reformy Władysława Grabskiego
oraz emigrację zarobkową;
3)
wymienia główne osiągnięcia kultury i nauki II Rzeczypospolitej.
3.
Okupacja niemiecka i radziecka na ziemiach polskich. Uczeń:
1)
wyjaśnia przyczyny wybuchu II wojny światowej;
2)
opisuje przebieg i następstwa wojny obronnej Polski w 1939 r.;
3)
przedstawia politykę okupantów wobec narodu polskiego, uwzględniając zbrodnię katyńską,
deportacje i łagry, obozy koncentracyjne i wywózki na roboty;
4)
charakteryzuje nazistowski plan eksterminacji Żydów oraz innych narodowości i grup
społecznych, omawia powstanie w getcie warszawskim, uwzględniając postać Janusza Korczaka
i Mordechaja Anielewicza, przedstawia udział Polaków w ratowaniu Żydów, organizację
„Żegota”, Irenę Sendlerową, Jana Karskiego;
5)
opisuje i ocenia stosunek społeczeństw i rządów państw Europy Zachodniej i Stanów
Zjednoczonych do zagłady Żydów;
6)
opisuje organizację Polskiego Państwa Podziemnego oraz różne formy ruchu oporu, ze
szczególnym uwzględnieniem działalności Armii Krajowej; identyfikuje przywódców Polskiego
Państwa Podziemnego i bohaterów Armii Krajowej, między innymi: Stefana „Grota” Roweckiego,
Tadeusza „Bora” Komorowskiego, Augusta Emila „Nila” Fieldorfa;
7)
przedstawia działania Stalina zmierzające do utworzenia komunistycznego ośrodka władzy
w Polsce;
8)
wyjaśnia uwarunkowania polityczne i charakteryzuje czyn zbrojny powstania warszawskiego.
4.
Polski rząd na wychodźstwie i sprawa polska w czasie II wojny światowej. Uczeń:
1)
przedstawia okoliczności powstania oraz działalność prezydenta i rządu polskiego na
wychodźstwie;
2)
charakteryzuje udział Polaków w wysiłku militarnym aliantów, z uwzględnieniem osiągnięć
polskich kryptologów, oraz sytuuje w czasie i przestrzeni działania wojsk polskich
na różnych frontach wojny;
3)
opisuje i ocenia politykę mocarstw wobec sprawy polskiej w czasie II wojny światowej
(Teheran, Jałta, Poczdam);
4)
identyfikuje czołowe postaci polskiego rządu na emigracji i dowódców polskich sił
zbrojnych okresu II wojny światowej: Władysława Raczkiewicza, Władysława Sikorskiego,
Stanisława Mikołajczyka, Władysława Andersa, Stanisława Maczka i Stanisława Sosabowskiego;
5)
synchronizuje najważniejsze wydarzenia II wojny światowej w Polsce z wydarzeniami
na świecie.
5.
Polska w systemie komunistycznym. Uczeń:
1)
wskazuje granice państwa polskiego po II wojnie światowej;
2)
wyjaśnia okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez komunistów;
3)
identyfikuje najważniejszych przywódców partii komunistycznej;
4)
charakteryzuje system represji stalinowskich w Polsce i ocenia jego skutki;
5)
charakteryzuje realia życia gospodarczego i społecznego w Polsce Ludowej;
6)
porównuje przyczyny i skutki kryzysów politycznych w 1956 r., 1968 r., 1970 r. i 1976 r.;
7)
charakteryzuje działalność opozycji demokratycznej w latach siedemdziesiątych;
8)
opisuje relacje państwo - Kościół i ocenia rolę Kościoła rzymskokatolickiego w życiu
politycznym i społecznym; charakteryzuje sylwetkę prymasa Stefana Wyszyńskiego;
9)
charakteryzuje kulturę i życie codzienne w Polsce Ludowej.
6.
Rozpad systemu komunistycznego w Polsce - polska droga do suwerenności. Uczeń:
1)
przedstawia znaczenie pontyfikatu Jana Pawła II dla przemian politycznych w Polsce;
2)
wyjaśnia przyczyny i skutki wydarzeń sierpniowych 1980 r.; opisuje rolę Solidarności
w przemianach politycznych i ustrojowych;
3)
przedstawia okoliczności wprowadzenia i następstwa stanu wojennego;
4)
charakteryzuje reakcje społeczności międzynarodowej wobec wprowadzenia stanu wojennego,
uwzględniając postawy polskiej emigracji;
5)
wyjaśnia genezę oraz wymienia najważniejsze postanowienia „Okrągłego Stołu”;
6)
charakteryzuje przemiany polityczne, społeczno-gospodarcze i cywilizacyjno-kulturowe
po 1989 r.;
7)
przedstawia międzynarodowe i wewnętrzne uwarunkowania procesu odbudowy demokratycznego
państwa po 1989 r.;
8)
przedstawia okoliczności i ocenia znaczenie wstąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej;
9)
wskazuje czołowe postaci polskiej sceny politycznej po 1989 r.;
10)
synchronizuje najważniejsze wydarzenia z historii Polski w drugiej połowie XX w. z
wydarzeniami europejskimi i powszechnymi.
7.
Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna. Uczeń:
1)
wyjaśnia, co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Rzeczypospolitej Polskiej;
2)
omawia najważniejsze zasady ustroju Polski (suwerenność narodu, podział władzy, rządy
prawa, pluralizm), korzystając z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej omawia podstawowe prawa i wolności w niej zawarte.
8.
System wyborczy i partyjny. Uczeń:
1)
wyjaśnia, jak przeprowadzane są w Polsce wybory prezydenckie i parlamentarne;
2)
wymienia partie polityczne obecne w Sejmie; wskazuje te, które należą do koalicji
rządzącej, i te, które pozostają w opozycji.
9.
Władza ustawodawcza i władza wykonawcza w Polsce. Uczeń:
1)
przedstawia zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu, w tym sposób tworzenia
ustaw;
2)
sporządza, na podstawie obserwacji wybranych obrad parlamentu, notatkę prasową o przebiegu
tych obrad i przygotowuje krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie;
3)
wskazuje najważniejsze zadania prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i wyszukuje w
środkach masowego przekazu informacje o działaniach urzędującego prezydenta;
4)
wyjaśnia, jak powoływany jest i czym zajmuje się rząd polski;
5)
podaje nazwisko premiera, wyszukuje nazwiska ministrów i zadania wybranych ministerstw.
10.
Polska w Unii Europejskiej i relacje Polski z innymi państwami. Uczeń:
1)
przedstawia najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej (stosunki z państwami
Unii Europejskiej i Stanami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami);
2)
charakteryzuje politykę obronną Polski, członkostwo w NATO, udział w międzynarodowych
misjach pokojowych i operacjach militarnych;
3)
przedstawia relacje Polski z wybranym państwem na podstawie samodzielnie zebranych
informacji;
4)
wyjaśnia, czym się zajmują ambasady i konsulaty;
5)
przedstawia prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej;
6)
formułuje i uzasadnia własne zdanie na temat korzyści, jakie niesie ze sobą członkostwo
w Unii Europejskiej.
Cele kształcenia - wymagania ogólne w zakresie geografii
Uczeń korzysta z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, danych statystycznych,
tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu gromadzenia,
przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych o Polsce. Posługuje się podstawowym
słownictwem geograficznym przy opisywaniu oraz wyjaśnianiu zjawisk i procesów zachodzących
w środowisku geograficznym. Identyfikuje związki i zależności w środowisku przyrodniczym,
gospodarce i życiu społecznym Polski. Rozbudza swoje zainteresowania przyrodniczym
i kulturowym środowiskiem Polski.
Treści nauczania i wymagania szczegółowe w zakresie geografii.
1.
Mapa - umiejętności czytania, interpretacji i posługiwania się mapą Polski. Uczeń:
1)
odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych;
2)
posługuje się planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową Polski (m.in. orientuje
mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie, planuje podróż do Polski i wycieczki
po kraju);
3)
określa położenie i charakteryzuje obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach
lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych Polski.
2.
Położenie i środowisko przyrodnicze Polski. Uczeń:
1)
opisuje podział administracyjny Polski;
2)
podaje nazwy i wskazuje na mapie wybrane województwa oraz ich stolice;
3)
charakteryzuje współczesną rzeźbę Polski i wyjaśnia przyczyny jej zróżnicowania;
4)
podaje główne cechy klimatu Polski, uwzględniając czynniki klimatotwórcze;
5)
opisuje, korzystając z mapy, rozmieszczenie głównych zasobów naturalnych Polski.
3.
Ludność Polski. Uczeń:
1)
wyjaśnia i poprawnie stosuje podstawowe terminy z zakresu demografii: przyrost naturalny,
urodzenia i zgony, średnia długość życia;
2)
korzystając z różnych źródeł informacji, podaje liczbę ludności Polski, charakteryzuje
przyrost naturalny, strukturę płci, średnią długość życia w Polsce;
3)
charakteryzuje, na podstawie map gęstości zaludnienia, zróżnicowanie rozmieszczenia
ludności w Polsce i kraju zamieszkania oraz wyjaśnia te różnice, uwzględniając czynniki
przyrodnicze, historyczne, ekonomiczne;
4)
podaje główne aktualne problemy rynku pracy w Polsce;
5)
analizuje, porównuje, charakteryzuje rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce, wyjaśnia
przyczyny powstania i rozwoju największych miast w Polsce.
4.
Wybrane zagadnienia geografii gospodarczej. Uczeń:
1)
charakteryzuje strukturę własności ziemi w Polsce;
2)
wymienia najważniejsze uprawy i produkty polskiego rolnictwa;
3)
porównuje strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce;
4)
wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce oraz wskazuje najlepiej
rozwijające się obecnie w Polsce gałęzie produkcji przemysłowej;
5)
charakteryzuje walory turystyczne Polski oraz opisuje obiekty znajdujące się na Liście
Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości;
6)
opisuje, na podstawie map, zróżnicowanie gęstości i jakości sieci transportowej w
Polsce i wyjaśnia jej wpływ na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej;
7)
wymienia formy ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce.
5.
Regiony geograficzne Polski. Uczeń:
1)
wskazuje na mapie główne regiony geograficzne Polski;
2)
charakteryzuje, na podstawie map tematycznych, środowisko przyrodnicze głównych regionów
geograficznych Polski, ze szczególnym uwzględnieniem regionu pochodzenia;
3)
opisuje, na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki regionów geograficznych
Polski oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi;
4)
przedstawia walory turystyczne wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem
jego walorów kulturowych;
5)
projektuje i opisuje, na podstawie map turystycznych, tematycznych, ogólnogeograficznych
i przekazów rodzinnych, podróż wzdłuż wybranej trasy w wybranym regionie, uwzględniając
walory przyrodnicze i kulturowe;
6)
opisuje główne cechy położenia oraz środowiska przyrodniczego Bałtyku, charakteryzuje
znaczenie gospodarcze Bałtyku oraz wyjaśnia przyczyny degradacji jego wód.