Rozporządzenie Ministra Zdrowiaz dnia 16 lutego 2016 r.w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących planowania, prowadzenia, monitorowania
i dokumentowania badania klinicznego wyrobu medycznego
Treść rozporządzenia
Na podstawie art. 41 ust. 4 ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych
(Dz. U. z 2015 r. poz. 876 i 1918) zarządza się, co następuje:
§ 1.
Rozporządzenie określa:
1)
szczegółowe wymagania dotyczące sposobu planowania, prowadzenia, monitorowania i dokumentowania
badania klinicznego oraz sposób przechowywania podstawowej dokumentacji badania klinicznego;
2)
tryb działania sponsora, badacza klinicznego i monitorującego badanie kliniczne -
w zakresie określonym w pkt 1;
3)
informacje, jakie powinno zawierać sprawozdanie końcowe z wykonania badania klinicznego,
o którym mowa w art. 54 ust. 4 ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych, zwanej dalej „ustawą”.
§ 2.
1.
Podstawowa dokumentacja badania klinicznego obejmuje:
1)
dokumenty dołączane do wniosku o wydanie pozwolenia na prowadzenie badania klinicznego,
określone w art. 44 ust. 3 ustawy;
2)
dokumenty dotyczące zmian wprowadzonych w badaniu klinicznym, o których mowa w art.
44 ust. 4 i 5 oraz w art. 45 ustawy;
3)
pozwolenie na prowadzenie badania klinicznego i pozwolenie na wprowadzenie zmian w
badaniu klinicznym, o których mowa w art. 46 ust. 1 ustawy;
4)
korespondencję z Prezesem Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych
i Produktów Biobójczych i z innymi właściwymi organami, dotyczącą prowadzonego badania
klinicznego;
5)
uzgodnienia dotyczące prowadzenia badania klinicznego pomiędzy głównymi badaczami
klinicznymi, koordynatorem badania klinicznego i sponsorem;
6)
dane kontaktowe monitorującego badanie kliniczne i kopie sporządzonych przez niego
sprawozdań;
7)
sprawozdanie końcowe z wykonania badania klinicznego.
2.
Dokumentacja, o której mowa w ust. 1, powinna umożliwiać weryfikację sposobu prowadzenia
badania klinicznego, a także ocenę jakości uzyskanych danych klinicznych.
3.
Dokumentację, o której mowa w ust. 1, przechowuje się w sposób uporządkowany i uniemożliwiający
dostęp do niej osobom nieupoważnionym.
§ 3.
1.
Planując badanie kliniczne, sponsor przygotowuje protokół badania klinicznego, o którym
mowa w art. 44 ust. 3 pkt 2 ustawy, w którym zamieszcza wszystkie informacje mogące
mieć wpływ na prowadzenie badania klinicznego, w tym:
1)
informacje ogólne:
a)
tytuł badania klinicznego, oznakowanie kodowe protokołu, wersję i jej datę oraz oznakowanie
każdej zmienionej wersji,
b)
imię i nazwisko głównego badacza klinicznego lub głównych badaczy klinicznych oraz
koordynatora badania klinicznego, jeżeli dotyczy,
c)
adres ośrodka badawczego lub adresy ośrodków badawczych,
d)
imię i nazwisko albo nazwę oraz adres sponsora,
e)
streszczenie protokołu;
2)
dane identyfikujące i ogólny opis właściwości oraz warunków użycia wyrobu medycznego
albo aktywnego wyrobu medycznego do implantacji, zwanego dalej „badanym wyrobem”:
a)
imię i nazwisko albo nazwę oraz adres wytwórcy badanego wyrobu,
b)
nazwę lub numer modelu lub typu badanego wyrobu pozwalające na jego jednoznaczną identyfikację,
w tym wersję oprogramowania, jeżeli dotyczy,
c)
przewidziane użycie, wskazania i przeciwwskazania użycia badanego wyrobu w planowanym
badaniu klinicznym,
d)
populację, dla której badany wyrób jest przeznaczony,
e)
materiały badanego wyrobu, które mogą wejść w kontakt z tkankami lub płynami ustrojowymi
uczestnika badania, w szczególności produkty lecznicze, ludzkie i zwierzęce tkanki
oraz ich pochodne,
f)
wymagane szkolenie i doświadczenie niezbędne do właściwego użycia badanego wyrobu,
g)
wskazanie procedur medycznych lub zabiegów chirurgicznych, w których przewidziano
użycie badanego wyrobu,
h)
instrukcje instalowania, używania i specjalne wskazania;
3)
opis badań wstępnych i uzasadnienie celowości badania klinicznego:
a)
przegląd piśmiennictwa naukowego związanego z badanym wyrobem wraz z wnioskami uzasadniającymi
przeprowadzenie badania klinicznego,
b)
opis przeprowadzonych badań przedklinicznych, wraz z oceną wyników badań in vitro,
mechanicznych, elektrycznych lub na zwierzętach, która uzasadnia użycie badanego wyrobu
u ludzi,
c)
opis wcześniejszych badań klinicznych dotyczących badanego wyrobu, o ile takie miały
miejsce, lub innych wyrobów o podobnych właściwościach, z uwzględnieniem analizy działań
niepożądanych i wszystkich wprowadzonych modyfikacji,
d)
informacje o alternatywnych metodach leczenia lub procedurach medycznych łącznie z
oceną ich potencjalnych korzyści i zagrożeń,
e)
opis założeń i celów badania klinicznego, w szczególności:
-
przewidziane do zweryfikowania działanie i skuteczność badanego wyrobu,
-
ocenę przewidywanych korzyści i ryzyka, wraz z opisem dających się przewidzieć działań
niepożądanych badanego wyrobu;
4)
analizę i ocenę ryzyka związanego z badanym wyrobem:
a)
opis spodziewanych korzyści klinicznych i ryzyka związanego z procedurami użycia badanego
wyrobu,
b)
analizę niepożądanych działań badanego wyrobu oraz opis wszystkich modyfikacji i przypadków
wycofania tego wyrobu z obrotu lub z używania, które są związane z bezpieczeństwem
lub działaniem badanego wyrobu oraz wyrobów do niego podobnych,
c)
opis ryzyka resztkowego na podstawie przeprowadzonej analizy ryzyka,
d)
wskazanie utrudnień związanych z prowadzeniem badania klinicznego,
e)
możliwe interakcje ze współistniejącym leczeniem,
f)
środki, które należy podjąć w celu kontroli lub zmniejszenia ryzyka,
g)
uzasadnienie oceny stosunku przewidywanych korzyści do ryzyka;
5)
projekt badania, w szczególności:
a)
opis wybranego typu badania klinicznego wraz z uzasadnieniem,
b)
opis metody prowadzenia badania klinicznego i mierzonych zmiennych oraz działań, które
należy podjąć, aby wyeliminować albo zminimalizować błędy,
c)
przewidywane punkty końcowe wyznaczające etapy badania klinicznego,
d)
charakterystykę i liczbę uczestników badania, z uwzględnieniem kryteriów włączenia
i kryteriów wyłączenia,
e)
opis procedur, którym zostaną poddani uczestnicy badania, oraz wykaz wyposażenia do
badań i produktów leczniczych przewidzianych w badaniu klinicznym,
f)
opis kryteriów i procedur wycofywania uczestników badania albo przerwania ich udziału
oraz sposobu ewidencjonowania, łącznie z procedurami dalszej obserwacji kontrolnej
uczestników badania,
g)
czas trwania badania klinicznego,
h)
opis metod statystycznych i obliczeń zastosowanych w badaniu klinicznym,
i)
opis zagadnień etycznych dotyczących badania klinicznego, w tym sposobu uzyskiwania
świadomej zgody uczestnika badania,
j)
opis sposobu zapewnienia i kontroli jakości badania klinicznego,
k)
opis postępowania dotyczącego zmian w protokole badania klinicznego,
l)
opis sposobu zgłaszania wszelkich odstępstw od protokołu badania klinicznego, wraz
z wyjaśnieniem ich przyczyn i oceną ich znaczenia,
m)
opis procedur zgłaszania ciężkich niepożądanych zdarzeń i działań niepożądanych badanego
wyrobu oraz procedury zapisywania i oceny innych zdarzeń niepożądanych, które wystąpiły
w trakcie badania klinicznego,
n)
opis trybu notowania uszkodzeń badanego wyrobu i sposobu przekazywania informacji
o tym sponsorowi,
o)
informacje, które będą zapisane w karcie obserwacji klinicznej (CRF),
p)
opis sposobu postępowania w przypadku przedwczesnego zakończenia badania klinicznego
i w przypadku zawieszenia badania klinicznego,
q)
opis zasad publikowania danych i wyników badania klinicznego, jeżeli nie zostały wcześniej
określone w innym dokumencie,
r)
opis zasad finansowania i ubezpieczenia badania klinicznego,
s)
określenie okresu przechowywania dokumentacji badania klinicznego,
t)
wykaz piśmiennictwa naukowego zawierającego istotne dane, które stanowią podstawę
przygotowania protokołu.
2.
W przypadku wieloośrodkowego badania klinicznego dane, o których mowa w ust. 1 pkt
1 lit. b i c, mogą być zawarte w odrębnym dokumencie.
3.
Protokół badania klinicznego i każdą jego zmianę podpisuje sponsor oraz akceptują
badacze kliniczni.
§ 4.
1.
Sponsor dokłada należytej staranności przy wyborze głównego badacza, ośrodka badawczego
i monitorującego badanie kliniczne, a także koordynatora badania klinicznego, jeżeli
dotyczy.
2.
Sponsor podejmuje działania mające na celu zapewnienie właściwej organizacji i przebiegu
badania klinicznego, w tym:
1)
zawiera z badaczem klinicznym i z ośrodkiem badawczym umowy dotyczące prowadzenia
badania klinicznego, a także umowy z innymi podmiotami biorącymi udział w badaniu
klinicznym;
2)
dostarcza badaczowi klinicznemu i ośrodkowi badawczemu protokół badania klinicznego
oraz aktualną broszurę badacza klinicznego;
3)
dostarcza w pełni scharakteryzowane egzemplarze badanych wyrobów;
4)
zapewnia badaczowi klinicznemu odpowiednie informacje lub szkolenie, jeżeli jest to
potrzebne, w zakresie stosowania badanego wyrobu;
5)
gromadzi i przechowuje podstawową dokumentację badania klinicznego z wyłączeniem:
a)
świadomej zgody,
b)
dokumentów zawierających informacje dostarczone uczestnikowi badania,
c)
listy numerów kodowych identyfikujących uczestników badania;
6)
uzgadnia z badaczami klinicznymi zmiany w protokole badania klinicznego.
3.
W umowie, o której mowa w ust. 2 pkt 1, sponsor może zawrzeć klauzulę upoważniającą
go lub osobę przez niego wyznaczoną do przeprowadzenia inspekcji badania klinicznego,
w szczególności w celu monitorowania zgodności badania klinicznego z protokołem badania
klinicznego.
§ 5.
1.
Badacz kliniczny, aby zapewnić właściwy przebieg, bezpieczeństwo i odpowiednią opiekę
medyczną uczestnikom badania:
1)
zapoznaje się z działaniem i właściwym stosowaniem badanego wyrobu opisanym w protokole,
broszurze i innych dokumentach dostarczonych przez sponsora;
2)
zapewnia środki do prowadzenia badania klinicznego, w szczególności weryfikuje, czy
ośrodek badawczy posiada dostateczne warunki lokalowe, sprzęt i wykwalifikowany personel,
oraz przygotowuje, zgodnie z protokołem badania klinicznego, uczestników badania do
udziału w badaniu klinicznym;
3)
udziela uczestnikom badania wyjaśnień dotyczących badania klinicznego, w szczególności
związanych z:
a)
celem i warunkami, w jakich jest lub będzie prowadzone badanie kliniczne,
b)
uzyskaniem świadomej zgody uczestnika badania,
c)
prawami, jakie przysługują uczestnikowi badania,
d)
przedwczesnym zakończeniem lub zawieszeniem badania klinicznego;
4)
zapewnia, że w ośrodku badawczym protokół badania klinicznego jest przestrzegany przez
wszystkie osoby biorące udział w badaniu klinicznym;
5)
zapewnia, że nie dochodzi do konfliktu interesów personelu biorącego udział w badaniu
klinicznym; jeżeli w trakcie prowadzenia badania klinicznego wystąpi konflikt interesów,
badacz natychmiast powiadamia o tym sponsora;
6)
umożliwia monitorowanie i kontrolę badania klinicznego sponsorowi oraz przeprowadzającemu
kontrolę zgodnie z art. 57 ustawy;
7)
zapewnia rozliczenie wszystkich badanych wyrobów.
2.
Badacz kliniczny przechowuje dokumentację, o której mowa w § 2 ust. 1, w sposób zapewniający:
1)
zachowanie ochrony danych osobowych i danych klinicznych uczestników badania;
2)
możliwość przeprowadzenia kontroli tej dokumentacji;
3)
identyfikowalność każdego z przechowywanych dokumentów.
3.
Karty obserwacji klinicznej pacjentów i listę numerów kodowych identyfikujących uczestników
badania przechowuje się w sposób uniemożliwiający nieuprawnione przypisanie wyników
badania klinicznego do danego uczestnika tego badania.
§ 6.
1.
Monitorujący badanie kliniczne weryfikuje i sprawdza, czy:
1)
badanie kliniczne jest prowadzone zgodnie z protokołem i każde odstępstwo od protokołu
zostało udokumentowane i zgłoszone sponsorowi;
2)
badany wyrób jest używany zgodnie z protokołem i wszystkie dokonane modyfikacje w
tym zakresie zostały zgłoszone sponsorowi;
3)
badacz kliniczny ma zapewnione środki do prowadzenia badania klinicznego;
4)
od każdego uczestnika badania w czasie rekrutacji i przed rozpoczęciem jakichkolwiek
procedur uzyskano podpisaną i właściwie datowaną świadomą zgodę;
5)
dokumenty źródłowe i inne zapisy pochodzące z badania klinicznego są dokładne, kompletne,
aktualne i właściwie przechowywane;
6)
dane w karcie obserwacji klinicznej są kompletne, wpisane we właściwym czasie oraz
zgodne z dokumentami źródłowymi;
7)
są przestrzegane procedury rejestrowania oraz powiadamiania sponsora o niepożądanych
zdarzeniach i działaniach niepożądanych badanego wyrobu;
8)
jest prowadzona ewidencja pozwalająca na identyfikację badanego wyrobu;
9)
są prowadzone i dokumentowane czynności związane z utrzymywaniem i wzorcowaniem wyposażenia
do prowadzenia badania klinicznego;
10)
wycofanie lub nieprzydatność uczestnika badania udokumentowano, przedyskutowano z
badaczem klinicznym i zgłoszono sponsorowi do oceny;
11)
wnioski dotyczące braku zgodności lub potrzebnych modyfikacji zostały omówione z badaczem
klinicznym i przedstawione sponsorowi w pisemnym sprawozdaniu monitorującego badanie
kliniczne.
2.
Po wykonaniu czynności prowadzonych w ramach monitorowania podczas wizyty w ośrodku
badawczym monitorujący badanie kliniczne sporządza sprawozdanie, które przedkłada
sponsorowi.
3.
W sprawozdaniu, o którym mowa w ust. 2, monitorujący badanie kliniczne podaje:
1)
datę wizyty, oznaczenie ośrodka badawczego, swoje imię i nazwisko, imię i nazwisko
badacza klinicznego oraz innych osób, z którymi się kontaktował;
2)
opis wykonanych czynności, stwierdzone błędy, niedociągnięcia oraz wnioski i opis
działań podjętych, planowanych lub zaleconych dla zapewnienia właściwego prowadzenia
badania klinicznego.
4.
Kopia sprawozdania jest przekazywana badaczowi klinicznemu.
§ 7.
Sprawozdanie końcowe z wykonania badania klinicznego składa się z następujących części:
1)
streszczenia prezentującego podstawowe informacje o badaniu klinicznym, w tym:
a)
tytuł badania klinicznego,
b)
identyfikację badanego wyrobu medycznego albo aktywnego wyrobu medycznego do implantacji,
zwanych dalej „wyrobem”, w szczególności nazwy, typy, modele i nadane im numery,
c)
nazwę i adres sponsora oraz autoryzowanego przedstawiciela, jeżeli dotyczy,
d)
zestawienie aktów prawnych i norm zharmonizowanych, zgodnie z którymi było prowadzone
badanie kliniczne,
e)
przedmiot i cele badania klinicznego,
f)
informacje dotyczące uczestników badania,
g)
metodologię badania klinicznego,
h)
daty rozpoczęcia i zakończenia badania klinicznego albo datę i przyczynę wstrzymania
badania klinicznego, jeżeli miało miejsce,
i)
wyniki badania klinicznego,
j)
wnioski z badania klinicznego,
k)
datę sporządzenia sprawozdania końcowego oraz nazwiska i podpisy jego autorów;
2)
wprowadzenia zawierającego uzasadnienie przeprowadzenia badania klinicznego, jego
założenia, opis badanej populacji, czas trwania badania klinicznego, mierniki, a także
podstawy opracowania protokołu badania klinicznego;
3)
opisu materiału i metod:
a)
danych wyrobu,
b)
opisu badanego wyrobu i jego przewidzianych zastosowań oraz opisu wprowadzonych modyfikacji
wyrobu, jakie miały miejsce w trakcie prowadzonego badania klinicznego,
c)
streszczenia protokołu badania klinicznego wraz z opisem wszystkich zmian, jakie miały
miejsce w trakcie prowadzonego badania klinicznego, w tym informacji dotyczących:
-
celów badania klinicznego,
-
projektu badania klinicznego (typ, punkty końcowe, względy etyczne),
-
populacji uczestników badania (kryteria włączania i wyłączania, liczebność),
-
czasu trwania badania klinicznego,
-
leczenia towarzyszącego i stosowanych produktów leczniczych, - zmiennych losowych
przyjętych w badaniu klinicznym,
-
analizy statystycznej (hipoteza badawcza, poziomy istotności, kryteria przyjęcia,
kryteria odrzucenia wyników, liczebność próby, metody analizy);
4)
zestawienia wyników obejmującego:
a)
daty rozpoczęcia i zakończenia lub wstrzymania badania klinicznego,
b)
liczbę i charakterystykę demograficzną uczestników badania,
c)
liczbę użytych wyrobów w odniesieniu do uczestników badania oraz ośrodków, jeżeli
jest to istotne,
d)
potwierdzenie zgodności z protokołem badania klinicznego,
e)
analizę bezpieczeństwa zawierającą:
-
ocenę bezpieczeństwa stosowania wyrobu,
-
zestawienie zdarzeń niepożądanych związanych z badaniem klinicznym wyrobu,
-
oszacowanie wagi i konsekwencji zdarzeń niepożądanych, w tym niezbędnego leczenia
i dodatkowych badań diagnostycznych, laboratoryjnych i podobnych,
-
ocenę związku zdarzeń niepożądanych ze stosowanym w badaniu klinicznym wyrobem i z
zastosowaną procedurą,
f)
analizę działania i skuteczności badanego wyrobu,
g)
analizy cząstkowe odniesione do wydzielonych podgrup uczestników badania, wyrobów,
przyrządów, jeżeli mają zastosowanie,
h)
analizę wyników badania klinicznego pozwalającą stwierdzić, że:
-
kryteria przyjęcia albo odrzucenia osoby z uczestnictwa w badaniu klinicznym spełniła
określona część kandydatów w stanie zdrowia uzasadniającym kwalifikację na uczestnika
badania,
-
wyniki dowodzą zgodności z określonymi wymaganiami zasadniczymi,
-
informacje dołączone do wyrobu odpowiadają danym klinicznym i danym zebranym przed
badaniem klinicznym,
-
ryzyko związane z użyciem wyrobu jest akceptowalne w świetle korzyści, jakie mógł
odnieść uczestnik badania,
i)
omówienie dalszego postępowania z danymi odrzuconymi;
5)
omówienia (dyskusji) oraz wniosków obejmujących:
a)
działanie i bezpieczeństwo wyrobu,
b)
stosunek korzyści do ryzyka,
c)
wagę i istotność kliniczną wyników w świetle innych istniejących danych,
d)
szczególne korzyści oraz specjalne środki ostrożności w stosunku do pojedynczych uczestników
badania lub grup ryzyka,
e)
wskazania do dalszych badań lub zmian konstrukcyjnych wyrobu;
6)
omówienia zagadnień etycznych;
7)
zestawienia badaczy klinicznych i ośrodków badawczych, a także danych laboratoriów,
konsultantów oraz osób, które wzięły udział w badaniu klinicznym.
Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia
11 lutego 2011 r. w sprawie wymagań dotyczących postępowania z podstawową dokumentacją
badania klinicznego (Dz. U. Nr 40, poz. 210), które traci moc z dniem 20 lutego 2016 r.
w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zmianie ustawy o
wyrobach medycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1918).