Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsiz dnia 4 sierpnia 2017 r.w sprawie wprowadzenia programu zwalczania zakaźnego zapalenia nosa i tchawicy/otrętu bydła oraz wirusowej biegunki bydła i choroby błon śluzowych w wybranych stadach bydła ¹⁾Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi kieruje działem administracji rządowej - rolnictwo, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Dz. U. poz. 1906).

IBR/IPV są to wirusowe choroby bydła wywoływane przez herpeswirus bydła typ 1 (BHV1). Ten typ wirusa posiada 3 podtypy: BHV1.1, BHV1.2 oraz BHV1.3, który został sklasyfikowany jako nowy typ BHV5.

Wirus BHV1 występuje wśród pogłowia bydła domowego i wolno żyjącego na całym świecie. Zakażenie szerzy się przez kontakt bezpośredni, płciowy, inseminację, narzędzia i sprzęt wykorzystywane do obsługi zwierząt oraz drogą aerogenną. Wirus BHV1 może być przenoszony również przez osoby zajmujące się obsługą zwierząt.

Objawy kliniczne zakażeń wirusem BHV1 są zróżnicowane. Charakterystyczną cechą zakażenia jest latencja, tj. bezobjawowe bytowanie wirusa w organizmach zwierząt, które przechorowały. Zwierzęta raz zakażone pozostają nosicielem wirusa BHV1 i źródłem zakażenia na całe życie, co powoduje utrzymywanie się zakażenia w stadach przez wiele lat. Uaktywnienie zakażenia i siewstwo wirusa BHV1 zachodzi w określonych warunkach. Sprzyjają temu czynniki stresogenne, tj. transport, niekorzystne warunki mikroklimatyczne, zmiana żywienia, jak również przechorowanie innych chorób czy poród.

Przebieg zakażenia wirusem BHV1 w stadzie warunkują również inne czynniki. Znaczenie ma przede wszystkim zagęszczenie zwierząt, ich stan odporności, system utrzymania i żywienia. Istotne w rozprzestrzenianiu się wirusa BHV1 jest również przemieszczanie zwierząt, wprowadzanie nowych zwierząt do stada, a także różna zjadliwość wirusa. Inny przebieg choroby obserwuje się w stadach, w których jest ona stwierdzana od dawna, a inny w stadach mających po raz pierwszy kontakt z wirusem.

Bydło choruje niezależnie od wieku. Objawy kliniczne w krótkim czasie mogą objąć dużą liczbę zwierząt, jak również mogą pojawiać się sporadycznie, u pojedynczych sztuk bydła. Szerzą się wtedy stopniowo, obejmując całe stado w ciągu kilku tygodni. Zachorowalność w stadzie sięga od 20 do 100%. Śmiertelność wynosi od kilku do kilkunastu procent.

W przypadku zakażenia górnych dróg oddechowych u bydła obserwuje się gorączkę (do 42°C), osowiałość i zmniejszenie apetytu. Błona śluzowa nosa jest silnie przekrwiona (tzw. red nose). Pojawia się surowiczy wypływ z nosa, który z czasem nasila się, przyjmując charakter bardziej śluzowy, a nawet ropny. Do powyższych objawów dołącza się zapalenie spojówek i silne ślinienie się zwierzęcia. Stopniowo zakażenie rozprzestrzenia się na krtań, tchawicę i płuca. Pojawia się suchy, napadowy kaszel, który wraz z upływem czasu przechodzi w kaszel wilgotny. Nasila się także duszność. W stadach bydła mlecznego, równolegle z pojawianiem się kolejnych objawów choroby, gwałtownie spada mleczność krów. Jeżeli nie dojdzie do powikłań (wtórne infekcje bakteryjne) objawy kliniczne choroby ustępują w ciągu 2 tygodni i bydło pozornie wraca do zdrowia. Mleczność krów podczas danej laktacji pozostaje jednak zazwyczaj na obniżonym poziomie.

Równolegle z objawami ze strony układu oddechowego może dochodzić do zamierania zarodków i poronień. W stadach, w których zwierzęta zachorowały po raz pierwszy, odsetek poronień wynosi około 25%. Występują one nawet po upływie od 3 do 4 miesięcy od zakażenia i przechorowania postaci oddechowej choroby. Ronienia mogą mieć miejsce w każdym okresie ciąży, jednakże najczęściej rejestrowano je w ostatnich 3. miesiącach ciąży.

Czasami choroba występuje tylko pod postacią zapalenia spojówek. Zwykle kilka tygodni od jej wystąpienia, w stadzie bydła dochodzi do poronień, które nie zawsze są kojarzone z tą chorobą. U cieląt, w pierwszych tygodniach życia, choroba może występować jako „postać płucna noworodków”. Stan zapalny przenosi się z dróg oddechowych na okolicę gardła i przełyku. Utrudnia to połykanie i powoduje zachłystowe zapalenie płuc. W tej postaci choroby klinicznie obserwuje się nadżerki na podniebieniu i biegunkę, która powodując odwodnienie i osłabienie zwierząt, często prowadzi do ich padnięć.

Wirus BHV1, zakażając górne drogi oddechowe bydła, intensywnie namnaża się w miejscu wniknięcia i powoduje wyżej opisane zmiany. W wyniku reakcji odpornościowej organizmu, w okresie od 2 do 3 tygodni po zakażeniu, w surowicy pojawiają się swoiste przeciwciała klasy IgG i IgM. Po okresie intensywnego namnażania, wirus przemieszcza się wzdłuż aksonów do jąder komórek nerwowych. Namnażając się, powoduje śmierć komórek nerwowych, natomiast jeżeli się nie namnaża, materiał genetyczny wirusa pozostaje w formie latentnej. Tej postaci zakażenia nie towarzyszy produkcja specyficznych przeciwciał. Przy zakażeniu drogą donosową podtypem BHV1.1 zakażenie latentne lokalizuje się głównie w zwojach trójdzielnych znajdujących się w korzeniach czuciowych nerwów trójdzielnych. Może ono także umiejscowić się w mózgowiu, płucach, migdałkach, innych skupiskach tkanki limfatycznej i leukocytach. Do aktywacji wirusa pozostającego w formie latentnej dochodzi w wyniku działania silnych czynników stresowych, a także przy spadku mian specyficznych przeciwciał czy stosowaniu glikokortykoidów.

Jeżeli górne drogi oddechowe zostaną zakażone podtypem BHV1.2 wirusa, może on namnażać się w nabłonku oddechowym, nie powodując objawów klinicznych.

Zakażenie układu rozrodczego wirusem podtypu BHV1.2 wywołuje natomiast postać płciową choroby, zwaną otrętem, która początkowo objawia się unoszeniem nasady ogona i częstym oddawaniem moczu. Następnie pojawia się obrzęk błony śluzowej sromu i pochwy, jej bolesność i zaczerwienienie oraz śluzowy wypływ. Na powierzchni błony śluzowej widoczne są białawe grudki z zagłębieniem w środku. Nadżerki i owrzodzenia zwykle towarzyszą krwotocznemu zapaleniu błony śluzowej sromu i pochwy. W przypadkach niepowikłanych wtórnymi zakażeniami bakteryjnymi nie obserwuje się zwykle zaburzeń w rozrodzie. Mleczność krów także pozostaje na dotychczasowym poziomie. W przypadku powikłań bakteryjnych może występować okresowa niepłodność. Objawy kliniczne ustępują lub ulegają załagodzeniu, a wirus w formie latentnej pozostaje w zwojach nerwów krzyżowych, skąd na skutek działania stresu może ulegać reaktywacji. U buhajów zmiany dotyczą błony śluzowej prącia i napletka, a ich następstwami mogą być zrosty prącia z napletkiem oraz stulejka.

Skutkiem występowania zakażeń wirusem BHV1 w stadzie bydła może być znaczny spadek mleczności krów, pogorszenie parametrów rozrodu, poronienia, utrudniony odchów cieląt oraz zaburzenia ze strony układu oddechowego.

Zgodnie z art. 9 dyrektywy Rady 64/432/EWG z dnia 26 czerwca 1964 r. w sprawie problemów zdrowotnych zwierząt wpływających na handel wewnątrzwspólnotowy bydłem i trzodą chlewną (Dz. Urz. WE L 121 z 29.07.1964, str. 1977, z późn. zm. - Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 1, str. 13), zwanej dalej „dyrektywą 64/432/EWG”, IBR/IPV jest chorobą, dla której państwo członkowskie może wprowadzić obowiązkowy krajowy program zwalczania tej choroby na całym terytorium lub jego części. Ponadto, zgodnie z art. 10 dyrektywy 64/432/EWG, jeżeli państwo członkowskie uzna, że jego terytorium lub część terytorium są wolne od IBR/IPV, może ono przedłożyć Komisji Europejskiej odpowiednią dokumentację potwierdzającą ten fakt.

Warunki dla uznania poszczególnych stad bydła za wolne od IBR/IPV określa załącznik III do decyzji 2004/558/WE. Decyzja 2004/558/WE określa również dodatkowe gwarancje w handlu wewnątrzunijnym bydłem w odniesieniu do IBR/IPV. IBR/IPV jest ponadto chorobą wymienioną na liście chorób Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE). Rozdział 11.10 Kodeksu zdrowia zwierząt lądowych OIE określa m.in. warunki dla kraju lub strefy wolnych od IBR/IPV oraz dla stada wolnego od IBR/IPV.

Sytuacja epizootyczna w odniesieniu do IBR/IPV w Europie jest bardzo zróżnicowana. Państwa takie jak Dania, Finlandia, Szwecja i Austria są wolne od tej choroby dzięki likwidacji wszystkich zwierząt zakażonych wirusem BHV1. Przedmiotowe działanie było możliwe ze względu na stwierdzony w tych państwach nieznaczny odsetek zakażonych zwierząt oraz możliwości finansowe, pozwalające na zrekompensowanie różnic między wartością rzeźną i hodowlaną bydła. W państwach o wysokim odsetku zakażeń, tj. Niemcy, Hiszpania czy Włochy realizowano natomiast programy zwalczania IBR/IPV oparte w dużej mierze na szczepieniach bydła przeciwko tej chorobie. Do szczepień stosowano szczepionki delecyjne (markerowe), pozwalające odróżnić zwierzęta szczepione od zwierząt zakażonych.

W Polsce, zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, IBR/IPV jest chorobą podlegającą obowiązkowi rejestracji (załącznik nr 3 do ww. ustawy).

Ponadto, w celu kontroli występowania IBR/IPV na terytorium Polski, od 2010 r. są prowadzone badania monitoringowe na podstawie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie określenia jednostek chorobowych, sposobu prowadzenia kontroli oraz zakresu badań kontrolnych zakażeń zwierząt (Dz. U. poz. 2813, z późn. zm.). Wyniki badań kontrolnych w kierunku IBR/IPV, przeprowadzonych w latach 2010 - 2016, przedstawia tabela 1.

Zgodnie z art. 57d ust. 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, koszty realizacji programu, w tym koszty pobierania próbek i badań laboratoryjnych próbek oraz koszty nadzoru sprawowanego przez organy Inspekcji Weterynaryjnej, ponoszą posiadacze zwierząt, którzy uczestniczą w programie.

Koszty realizacji programu w stadzie obejmują w szczególności koszty pobierania próbek, które zależą od cennika lekarza weterynarii opiekującego się stadem, koszty dostarczenia próbek do laboratorium, które zależą od sposobu dostarczenia próbek (np. specjalna firma kurierska, lekarz weterynarii opiekujący się stadem) oraz koszty badań laboratoryjnych, które zależą od cennika laboratorium, w którym będą przeprowadzane badania laboratoryjne. Koszty nadzoru Inspekcji Weterynaryjnej obejmują w szczególności:

Szacunkowe koszty realizacji programu dla jednego stada bydła, określono dla każdego sposobu uwalniania tego stada od IBR/IPV, tj. dla stada bydła:

Ponadto, w celu określenia szacunkowych kosztów programu przyjęto, że:

Tabele 2-4 przedstawiają szacunkowe koszty realizacji programu w zależności od sposobu uwalniania stada bydła od IBR/IPV.

Realizacja programu ma doprowadzić do uwolnienia stad bydła objętych programem od IBR/IPV.

Skutkiem realizacji programu i nadania stadu statusu stada wolnego od IBR/IPV będzie:

Na podstawie informacji zawartych w kartach zdrowia bydła powiatowy lekarz weterynarii kwalifikuje stado bydła jako stado:

O wynikach weryfikacji karty zdrowia bydła, kwalifikacji stada bydła i dalszych działaniach podejmowanych w celu uwolnienia stada bydła od IBR/IPV lekarz weterynarii opiekujący się stadem informuje posiadacza bydła.

W programie przez badanie serologiczne na obecność przeciwciał przeciwko IBR/IPV należy rozumieć następujące badania:

Stado bydła utrzymuje status stada wolnego od IBR/IPV, jeżeli:

Status stada wolnego od IBR/IPV zostaje zawieszony, w przypadku gdy w trakcie badań serologicznych, o których mowa w ust. 6.1 pkt 2 lit. a-c, bydło uzyska dodatni wynik tych badań. Lekarz weterynarii opiekujący się stadem informuje niezwłocznie powiatowego lekarza weterynarii właściwego dla miejsca położenia gospodarstwa, z którego pochodzi bydło w stadzie wolnym od IBR/IPV o dodatnim wyniku badania serologicznego. Powiatowy lekarz weterynarii w drodze decyzji administracyjnej zawiesza status stada wolnego od IBR/IPV.

Status stada wolnego od IBR/IPV, zawieszony zgodnie z ust. 6.2, zostaje przywrócony po przeprowadzeniu, po upływie minimum 30 dni od usunięcia ze stada sztuk bydła, które uzyskały dodatni wynik badania serologicznego, dwóch badań serologicznych na obecność przeciwciał przeciwko IBR/IPV i uzyskaniu w każdym z tych badań ujemnych wyników. Badania te wykonuje się co najmniej na:

W przypadku uzyskania ponownie dodatniego wyniku badania serologicznego, o którym mowa powyżej, powtarza się działania mające na celu przywrócenie stadu bydła statusu stada wolnego od IBR/IPV.

Wirus biegunki bydła i choroby błon śluzowych (ang. Bovine viral diarrhoea -Mucosal Disease - BVD MD), zwany dalej „BVD MD”, należy do rodziny Flaviviridae, rodzaj Pestivirus. Głównym źródłem zakażenia bydła wirusem BVD MD w stadzie są zwierzęta trwale zakażone (z ang. Persistently Infected - PI), zwane dalej „zwierzętami PI”. Trwałe zakażenie rozwija się wyłącznie u płodów w pierwszym trymestrze ciąży (40-120 dzień), gdy w wyniku zakażenia samicy (najczęściej seroujemnej) dochodzi do przeniesienia wirusa BVD MD przez łożysko do płodu, który w tym okresie ciąży nie wytworzył jeszcze kompetencji immunologicznej i toleruje ten wirus jako antygen własny. Taki płód nie produkuje przeciwciał i w jego organizmie rozwija się stan immunotolerancji wobec wirusa BVD MD. Zjawisko to występuje rzadko, a odsetek zwierząt PI sięga najczęściej 0,5-2% zwierząt w stadzie. Zwierzęta PI po urodzeniu wydalają wirus przez całe życie we wszystkich wydalinach i wydzielinach. Miano wydalanego wirusa jest wysokie i istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne zwierzęta nie tylko przez kontakt bezpośredni (najbardziej skuteczna droga zakażenia), ale także pośrednio - przez zabiegi weterynaryjne i zootechniczne (np. badanie rektalne, użycie kleszczy nosowych), otaczające powietrze (na odległość do 10 m), wody płodowe oraz skażone kojce (zasiedlenie nieoczyszczonej i nieodkażonej obory przed upływem 3 dni od usunięcia z niej zwierzęcia PI). Przeciwciała siarowe, utrzymujące się u zdrowych cieląt przez okres 3-7 miesięcy, w przypadku zwierząt PI zanikają szybciej

(2-4 miesiąc życia). W badaniu wirusologicznym próbek krwi pobranych od zwierząt PI uzyskuje się w każdym przypadku dodatni wynik tego badania, a w badaniu serologicznym najczęściej ujemny wynik tego badania. Niewielki odsetek zwierząt PI może reagować dodatnio w badaniu serologicznym po zakażeniu szczepem heterologicznym tego wirusa. Śmiertelność wśród młodych zwierząt PI może sięgać 50% w pierwszych dwóch latach życia. Często są one mniejsze od zwierząt w tym samym wieku, z uwagi na mniejsze przyrosty masy ciała. Jednakże zdarzają się także zwierzęta PI, które nie różnią się od pozostałych zwierząt w stadzie, i jedynie badanie wirusologiczne pozwala na ich wykrycie.

Objawy BVD MD mogące pojawiać się u cieląt to:

W przypadku dorosłego bydła można zaobserwować objawy BVD MD ze strony układu:

W przypadku stad wolnych od BVD MD problemy zdrowotne najczęściej pojawiają się po wprowadzeniu do tego stada nowych zwierząt (zakup zwierząt w celu odnowienia stada), powrocie zwierząt z wystaw, targów hodowlanych, czy z pastwisk (w przypadku, gdy pastwisko sąsiaduje z innym pastwiskiem). W przypadku odnowienia stada często są kupowane ciężarne jałówki lub krowy. Posiadacz bydła w takim przypadku powinien zwrócić szczególną uwagę na rodzące się cielęta, zwłaszcza w sytuacji, gdy przyszła matka ma przed porodem wysoki poziom przeciwciał przeciwko wirusowi BVD MD, a nie była poddana szczepieniu. W takiej sytuacji istnieje ryzyko urodzenia się zwierzęcia PI i dlatego też zaleca się badanie wirusologiczne takich zwierząt bezpośrednio po porodzie, najlepiej przed podaniem siary. W przypadku obecności siewców wirusa BVD MD w stadzie, zakażenie szerzy się szybko i wystarczy 1-godzinny kontakt bezpośredni ze zwierzęciem PI, aby doszło do zakażenia zwierząt z gatunków wrażliwych. Jednakże takie zwierzęta nigdy nie ulegają trwałemu zakażeniu, a jedynie przechodzą ostrą fazę zakażenia, związaną z kilkudniowym siewstwem wirusa BVD MD i wytworzeniem odporności w postaci przeciwciał neutralizujących ten wirus. Takie zwierzęta mogą stanowić drugie źródło zakażenia zwierząt w stadzie bydła, ale miano wydalanego wirusa jest niskie, a okres siewstwa trwa zazwyczaj maksymalnie do 5 dni. O wiele bardziej poważne konsekwencje niesie ze sobą zakażenie ostre buhajów. W tym przypadku stwierdzono możliwość wydłużenia okresu wydalania wirusa BVD MD z nasieniem nawet do 6 miesięcy. W związku z powyższym, bardzo istotne jest badanie serologiczne buhajów, niemających wcześniej przeciwciał przeciwko wirusowi BVD MD, w kierunku obecności tych przeciwciał we krwi, jako dowodu przebycia ostrego zakażenia.

Większość przypadków wystąpienia BVD MD w stadzie bydła ma przebieg subkliniczny i straty ekonomiczne z tym związane nie są szczególnie wysokie. Jednakże, w przypadku zakażeń oportunistycznych czyli pojawiających się u zwierząt o obniżonej odporności organizmu, straty te mogą być znaczące. Niedawne badania prowadzone we Francji w ramach programu zwalczania tej choroby wskazują, że obecność wirusa BVD MD w stadzie oznacza straty ekonomiczne porównywalne do kosztów ponoszonych przy zwalczaniu zapaleń wymienia w stadzie bydła mlecznego. Kłopoty z uwolnieniem stada od zwierząt PI, zmienna skuteczność stosowanych szczepionek i brak właściwego nadzoru nad stadem bydła sprawiają, że zapobieganie nowym zakażeniom w stadzie bydła jest bardzo czasochłonne i kosztowne, nawet w stadach wolnych od zwierząt PI.

BVD MD jest chorobą z listy OIE, niewymienioną w rozdziale II Kodeksu Zdrowia Zwierząt Lądowych jako choroba o znaczeniu w handlu międzynarodowym, w stosunku do której zostały określone zalecenia OIE. BVD MD nie jest również ujęta w przepisach Unii Europejskiej dotyczących zdrowia zwierząt.

Na terytorium Polski BVD MD podlega obowiązkowi rejestracji zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 listopada 2012 r. w sprawie określenia wykazu chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi rejestracji (Dz. U. poz. 1304), wydanym na podstawie art. 41 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.

W 2013 r. zgłoszono do Inspekcji Weterynaryjnej 10 ognisk choroby (36 zwierząt chorych), w 2014 r. - 9 ognisk choroby (65 zwierząt chorych), w 2015 r. -16 ognisk choroby (538 zwierząt chorych), a w 2016 r. - 17 ognisk choroby (94 zwierzęta chore).

Wiele stad bydła w Polsce ma problemy z rozrodem zwierząt, nawracającymi biegunkami u zwierząt czy odchowem cieląt. Laboratoryjne badania diagnostyczne, prowadzone m.in. przez PIWet-PIB w Puławach, potwierdziły istnienie w stadach bydła zwierząt PI i zwierząt siejących wirus BVD MD do środowiska. Dodatkowo szczepionki mające zastosowanie w Polsce nie wykazują pełnej skuteczności przeciwko tej chorobie, co wynika z faktu, iż zawierają w swoim składzie inne podtypy wirusa BVD MD niż szczepy krążące w stadach bydła na terytorium Polski.

Wiele państw członkowskich, tj. Szwecja, Szwajcaria, Niemcy czy Belgia podjęło działania mające na celu zwalczenie BVD MD w stadach bydła. Najczęściej działania te polegały na przeprowadzeniu badań laboratoryjnych w kierunku BVD MD w stadach bydła, wykrywaniu zwierząt PI oraz ich eliminacji ze stada przez poddanie ubojowi w rzeźni. W dalszej kolejności jest konieczne prowadzenie stałego monitorowania BVD MD w stadzie bydła tak, aby jak najwcześniej wykryć i wyeliminować zwierzęta PI, które mogły zostać wprowadzone do tego stada w okresie między kolejnymi badaniami laboratoryjnymi.

Zgodnie z art. 57d ust. 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, koszty realizacji programu, w tym koszty pobierania próbek i badań laboratoryjnych próbek oraz koszty nadzoru sprawowanego przez organy Inspekcji Weterynaryjnej, ponoszą posiadacze zwierząt, którzy uczestniczą w programie.

Koszty realizacji programu w stadzie obejmują w szczególności koszty pobierania próbek, które zależą od cennika lekarza weterynarii opiekującego się stadem, koszty dostarczenia próbek do laboratorium, które zależą od sposobu dostarczenia próbek (np. specjalna firma kurierska, lekarz weterynarii opiekujący się stadem), oraz koszty badań laboratoryjnych, które zależą od cennika laboratorium, w którym będą przeprowadzane badania laboratoryjne.

Koszty nadzoru Inspekcji Weterynaryjnej obejmują w szczególności:

W celu określenia szacunkowych kosztów programu przyjęto, że:

Realizacja programu ma doprowadzić do uwolnienia stad bydła objętych programem od BVD MD.

Skutkiem realizacji programu i osiągnięcia przez stado bydła statusu stada wolnego od BVD MD będzie:

W przeciwieństwie do zwalczania IBR/IPV, w celu uwolnienia stada bydła od BVD MD można zastosować jednakowy schemat postępowania we wszystkich stadach bydła, jeżeli nie stosowano w nich szczepienia. Jednakże pierwszym etapem tego postępowania w stadach bydła, zarówno w szczepionych jak i nieszczepionych, jest identyfikacja zwierząt PI i ich eliminacja ze stada bydła przez poddanie ubojowi w rzeźni.

W celu wykrycia zwierzęcia PI w stadzie bydła przeprowadza się badania wirusologiczne wszystkich sztuk bydła, bez względu na ich wiek oraz fakt, czy były one poddane szczepieniu czy nie. Badania te przeprowadza się w odstępie co najmniej 3 tygodni, jeżeli uzyskano dodatni wynik tego badania w pierwszym badaniu wirusologicznym. Do badania wirusologicznego pobiera się próbkę krwi lub wycinek małżowiny usznej.

W przypadku uzyskania dodatnich wyników dwóch badań wirusologicznych u tej samej sztuki bydła, zwierzę takie uznaje się za zwierzę PI.

W przypadku uzyskania dodatniego wyniku badania wirusologicznego tylko jednego badania wirusologicznego danego zwierzęcia, przeprowadza się kolejne badanie wirusologiczne tego zwierzęcia, w odstępie 2 tygodni od poprzedniego badania wirusologicznego.

W przypadku gdy uzyskano dodatni wynik badania wirusologicznego przeprowadzonego w odstępie 2 tygodni od poprzedniego badania wirusologicznego, zwierzę, od którego pochodziła badana próbka, uznaje się za zwierzę PI. W przypadku gdy uzyskano ujemny wynik badania wirusologicznego przeprowadzonego w odstępie 2 tygodni od poprzedniego badania wirusologicznego, zwierzęcia, od którego pochodziła badana próbka, nie uważa się za zwierzę PI.

Zwierzę PI jak najszybciej eliminuje się ze stada przez poddanie go ubojowi w rzeźni.

Powiatowy lekarz weterynarii nadaje stadu bydła, w drodze decyzji administracyjnej, status stada wolnego od BVD MD, w przypadku gdy w stadzie:

W stadzie uznanym za wolne od BVD MD prowadzi się:

W celu ograniczenia kosztów badań laboratoryjnych zaleca się pulowanie próbek krwi lub mleka pochodzących od wielu zwierząt w jedną próbkę zbiorczą. W przypadku badań przeprowadzonych metodą PCR dopuszcza się pulowanie od 20 do 30 próbek. Dodatni wynik badania przeprowadzonego metodą PCR uzyskany w puli od 20 do 30 zwierząt oznacza konieczność przeprowadzenia dalszych badań mniejszych pul, celem identyfikacji zwierząt PI, zarówno przy zastosowaniu testu PCR, jak i antygenowego testu ELISA. W stadach bydła, w których stwierdza się pojedyncze zwierzęta PI, badanie próbek pulowanych przy zastosowaniu testu PCR jest najtańszą metodą przeprowadzania badań laboratoryjnych.

W przypadku stad bydła, w których podejrzewa się, że odsetek zwierząt PI może być wysoki, tańszą alternatywną metodą wykrywania zwierząt PI jest przeprowadzenie w pierwszej kolejności badania serologicznego wszystkich sztuk bydła w stadzie, a następnie badań wirusologicznych próbek pochodzących od sztuk bydła pozbawionych przeciwciał przeciwko wirusowi BVD MD. Jednakże przy takim postępowaniu istnieje możliwość pominięcia zwierzęcia PI, które będzie posiadać przeciwciała przeciwko szczepowi heterologicznemu tego wirusa. Dlatego też zaleca się dodatkowe badanie pulowanych próbek pochodzących od zwierząt, które uzyskały dodatni wynik badania serologicznego, w celu potwierdzenia, że nie ma wśród nich zwierząt PI. Postępowanie to nie może być zastosowane w przypadku stad bydła, w których zwierzęta poddano szczepieniu przeciwko BVD MD.

W stadach uznanych za wolne od BVD MD, w których podczas realizacji pierwszego etapu programu wykryto zwierzęta PI, wszystkie nowo narodzone cielęta poddaje się badaniom wirusologicznym w kierunku BVD MD przez rok od dnia usunięcia z tego stada ostatniego zwierzęcia PI. Badanie to ma na celu wykrycie nowych zwierząt PI w stadzie bydła i ich szybką eliminację z tego stada.

Celem stałego monitorowania choroby jest szybkie wykrycie nowych zwierząt PI w stadach bydła uznanych za wolne od BVD MD.

Stałe monitorowanie choroby prowadzi się w przypadku stad bydła, w których w ramach realizacji programu:

W ramach stałego monitorowania choroby przeprowadza się:

Biorąc pod uwagę ekonomiczny aspekt badań laboratoryjnych, zaleca się wykonywanie badań próbek mleka tankowego przy użyciu testu ELISA.

W przypadku cieląt i jałówek oraz populacji męskiej zaleca się wykonywanie badań serologicznych na indywidualnych próbkach krwi w grupie 5 zwierząt.